Οι περισσότερες εξαγωγές ρωσικού αργού πετρελαίου στην Ευρώπη έχουν πλέον απαγορευτεί, στην πιο τολμηρή έως τώρα προσπάθεια της Δύσης να ασκήσει οικονομική πίεση στον Βλαντίμιρ Πούτιν, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία μπαίνει στον δέκατο μήνα του.
Το εμπάργκο πετρελαίου, το οποίο συμφωνήθηκε στα τέλη Μαΐου, τέθηκε σε ισχύ στην Ευρωπαϊκή Ένωση τη Δευτέρα. Συνοδεύτηκε, μάλιστα, από ένα νέο πλαφόν για το ρωσικό αργό που ορίστηκε από τις χώρες της G7 και έχει σχεδιαστεί για να περιορίσει τα έσοδα του Κρεμλίνου, επιτρέποντας παράλληλα σε χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία να συνεχίσουν να αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα πληρώνουν περισσότερα από 60 δολάρια το βαρέλι.
Το τι θα συμβεί στη συνέχεια πιθανότατα θα εξαρτηθεί από την απάντηση της Μόσχας, η οποία έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν θα συνεργαστεί με το ανώτατο όριο τιμών και δεν αποκλείεται να μειώσει την παραγωγή της, προκαλώντας αναταραχή στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας. Οι παγκόσμιες τιμές του αργού αυξήθηκαν κατά 2,6% τη Δευτέρα, καθώς οι επενδυτές παρακολουθούσαν νευρικά για τις επόμενες κινήσεις, σημειώνει το CNN στην ανάλυσή του.
Ποιες εισαγωγές πετρελαίου μπλόκαρε η ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση απαγορεύει πλέον τις εισαγωγές ρωσικού αργού πετρελαίου δια θαλάσσης, βάζοντας τα θεμέλια ώστε να καταργήσει σταδιακά το 90% των εισαγωγών πετρελαίου από τη Ρωσία. Πρόκειται για μια τεράστια κίνηση δεδομένου ότι το 2021 η Ευρώπη έλαβε περίπου το ένα τρίτο του πετρελαίου της από τη Ρωσία. Αντίστοιχα, περισσότερες από τις μισές εξαγωγές της Ρωσίας πήγαν στην Ευρώπη το προηγούμενο έτος.
Υπάρχουν, όμως, και κάποιες εξαιρέσεις. Η Βουλγαρία έλαβε άδεια ώστε να απόσχει προσωρινά από τις κυρώσεις. Επιπλέον, το εμπάργκο δεν στοχεύει τις εισαγωγές μέσω αγωγών. Αυτό σημαίνει ότι ο αγωγός Druzhba μπορεί να συνεχίσει να τροφοδοτεί την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και την Τσεχική Δημοκρατία. (Η Γερμανία και η Πολωνία εργάζονται για να τερματίσουν τις εισαγωγές αγωγών από τη Ρωσία το συντομότερο δυνατό.)
Παρόλα αυτά, το εμπάργκο παραμένει σημαντικό. Το 2021, η ΕΕ εισήγαγε αργό πετρέλαιο αξίας 48 δισεκατομμυρίων ευρώ και προϊόντα διύλισης πετρελαίου αξίας 23 δισεκατομμυρίων ευρώ από τη Ρωσία, τα δύο τρίτα αυτών εκ των οποίων έφτασαν δια θαλάσσης.
Στις αρχές Φεβρουαρίου θα ξεκινήσει η απαγόρευση των ρωσικών προϊόντων διύλισης πετρελαίου, όπως το καύσιμο ντίζελ, που εισάγονται δια θαλάσσης.
Τι επιδιώκει η ΕΕ με τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας
Παρά τις άνευ προηγουμένου κυρώσεις από τη Δύση, η οικονομία της Ρωσίας και τα ταμεία της κυβέρνησης του Πούτιν έχουν γεμίσει από την επικερδή θέση της ως ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας αργού πετρελαίου στον κόσμο πίσω από τη Σαουδική Αραβία.
Τον Οκτώβριο, η Ρωσία εξήγε 7,7 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα, μόλις 400.000 βαρέλια λιγότερα από τα επίπεδα προ του πολέμου, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA). Τα έσοδα από το αργό πετρέλαιο και τα διυλισμένα προϊόντα ανέρχονται σήμερα σε 560 εκατομμύρια δολάρια την ημέρα.
Με την ταχεία κατάργηση των εισαγωγών, η Ευρώπη ελπίζει να περιορίσει τις εισροές στην πολεμική μηχανή του Πούτιν, καθιστώντας πιο δύσκολο για αυτόν να συνεχίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ωστόσο, χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία έχουν ήδη προχωρήσει στην αγορά πλεονασματικών βαρελιών. Εκεί ακριβώς μπαίνει το ανώτατο όριο τιμής.
Οι χώρες της G7 δεν θέλουν το ρωσικό πετρέλαιο να εξαλειφθεί εντελώς από την αγορά, καθώς αυτό θα αύξανε τις παγκόσμιες τιμές σε μια εποχή που ο υψηλός πληθωρισμός βλάπτει τις οικονομίες τους. Με τη θέσπιση ανώτατου ορίου τιμών, ελπίζουν ότι θα διατηρηθεί η ροή των βαρελιών, αλλά η «επιχείρηση» θα είναι λιγότερο κερδοφόρα για τη Μόσχα.
Θα λειτουργήσει το μερικό εμπάργκο της ΕΕ στο πετρέλαιο της Ρωσίας;
Αυτό μόνο σίγουρο δεν μπορεί να θεωρηθεί. Χώρες όπως η Πολωνία και η Εσθονία ήθελαν χαμηλότερο ανώτατο όριο τιμών, τονίζοντας ότι τα 60 δολάρια είναι πολύ κοντά στην τρέχουσα τιμή αγοράς για το ρωσικό πετρέλαιο. Στα τέλη Σεπτεμβρίου, το ρωσικό αργό Urals διαπραγματευόταν λίγο κάτω από τα 64 δολάρια το βαρέλι.
«Η σημερινή συμφωνία για την ανώτατη τιμή του πετρελαίου είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά αυτό δεν αρκεί. Γιατί είμαστε ακόμη πρόθυμοι να χρηματοδοτήσουμε την πολεμική μηχανή της Ρωσίας;», έγραψε στο Twitter ο υπουργός Εξωτερικών της Εσθονίας Urmas Reinsalu την Παρασκευή.
Επίσης, η επιβολή των μέτρων ίσως αποδειχθεί δύσκολη. Η Ρωσία και οι πελάτες της θα μπορούσαν να αρχίσουν να χρησιμοποιούν περισσότερα πλοία και ασφαλιστικούς παρόχους εκτός Ευρώπης και Ηνωμένου Βασιλείου για να παρακάμψουν τους κανόνες, βασιζόμενοι όλο και περισσότερο σε αυτό που αποκαλείται «σκιώδης στόλος».
«Η χωρητικότητα αυτού του στόλου αυξάνεται και πιθανότατα θα μπορούσε να χειριστεί ρωσικούς όγκους για κάποιο διάστημα», δήλωσε ο Richard Bronze, επικεφαλής γεωπολιτικής στην ερευνητική εταιρεία Energy Aspects.
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε τη Δευτέρα ότι η Μόσχα δεν θα αναγνωρίσει κανένα ανώτατο όριο τιμών. Ο αντιπρόεδρος της ρωσικής κυβέρνησης, Αλεξάντερ Νόβακ, δήλωσε την Κυριακή ότι η Ρωσία δεν θα εξάγει πετρέλαιο σε χώρες που εφαρμόζουν το πλαφόν, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει μείωση της παραγωγής.
Τι σημαίνει η απαγόρευση των εισαγωγών για τις τιμές της ενέργειας
Οι τιμές του πετρελαίου έχουν υποχωρήσει απότομα από την άνοιξη, καθώς οι φόβοι για παγκόσμια ύφεση που μπορεί να επηρεάσει τη ζήτηση έχουν έρθει στο προσκήνιο. Τώρα, όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στην απάντηση της Ρωσίας. Ο Πεσκόφ είπε ότι το ανώτατο όριο τιμών ήταν ένα βήμα προς την αποσταθεροποίηση των παγκόσμιων αγορών ενέργειας.
Η Μόσχα πρέπει να βρει αντακαταστάτες για τα 1,1 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου που έρρεαν καθημερινά προς την Ευρώπη, σύμφωνα με τον IEA. Αυτό ενδεχομένως να μην είναι εύκολο, ειδικά καθώς οι περιορισμοί του κορωνοϊού και η επιβράδυνση της ανάπτυξης στην Κίνα επηρεάζουν τη ζήτηση από τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο.
Το ανώτατο όριο τιμής αυξάνει την αβεβαιότητα. Οι επίδοξοι πελάτες μπορεί να αποφασίσουν ότι η αγορά ρωσικών φορτίων έχει γίνει πολύ επικίνδυνη και πολύπλοκη, αποσύροντας άλλη μια παρτίδα αγοραστών από την αγορά.
Όπως έχει απειλήσει το Κρεμλίνο, η Ρωσία ενδέχεται να μειώσει την παραγωγή πετρελαίου της ως αποτέλεσμα των κυρώσεων. Ο IAE έχει εκτιμήσει ότι η Ρωσία θα μειώσει την παραγωγή κατά 1,4 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα έως τις αρχές του 2023.
Υπάρχουν, όμως, και άλλοι παράγοντες θα καθορίσουν τις τιμές. Οι σπάνιες διαδηλώσεις στην Κίνα έχουν εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη δέσμευση της χώρας στην πολιτική της «μηδενικής Covid» και η ζήτηση θα μπορούσε να αυξηθεί εάν η οικονομία της επιταχυνθεί.
Ακόμη, ο ΟΠΕΚ θα μπορούσε να τροποποιήσει την παραγωγή του. Ήδη την Κυριακή αποφάσισε να διατηρήσει τις περικοπές στην παραγωγή που είχαν ανακοινωθεί προηγουμένως, δίνοντας στον οργανισμό περισσότερο χρόνο για να αξιολογήσει τις επιπτώσεις του εμπάργκο και του ανώτατου ορίου τιμών.
Τέλος, το εμπάργκο της Ευρώπης στα προϊόντα διύλισης πετρελαίου από τον Φεβρουάριο θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο ανάφλεξης για τις τιμές της ενέργειας, καθώς η περιοχή παραμένει εξαρτημένη από το ρωσικό ντίζελ. Η εύρεση εναλλακτικών πηγών σε μόλις δύο μήνες πιθανόν να αποδειχθεί να είναι δύσκολη.