Επί ένα ολόκληρο χρόνο δούλευε ο Μάριο Ντράγκι με τους συνεργάτες του την μελέτη που του ανέθεσε το 2023 η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν με αντικείμενο την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης και το αποτέλεσμα ήταν ένα υπόμνημα 400 σελίδων, το οποίο καλούνται να λάβουν πολύ σοβαρά υπόψιν τους οι Ευρωπαίοι ηγέτες.
Ο τέως διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που έσωσε κυριολεκτικά την Ευρωζώνη το 2012 με το διαβόητο δόγμα “Whatever it takes”, κρούει κάθε δυνατό κώδωνα κινδύνου με τις διαπιστώσεις που καταγράφει στην έκθεσή του, όσον αφορά τη δυνατότητα της Ευρώπης να σταθεί στις επόμενες δεκαετίες ως ισότιμος μεγάλος παίκτης στο παγκόσμιο στερέωμα. Και το διακύβευμα που περιγράφει ο πολύπειρος Ιταλός πρώην Πρωθυπουργός και τραπεζίτης δεν είναι απλά η διατήρηση της Ευρώπης σε μια στασιμότητα, αλλά το ρεαλιστικό φάσμα της δραματικής υποχώρησης του βιοτικού επιπέδου των Ευρωπαίων πολιτών, και ακολούθως κάποιων πολύ πιθανών πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών με απρόβλεπτα αποτελέσματα.
Ο Ντράγκι δεν είναι απλά άλλος ένας κινδυνολόγος τεχνοκράτης που προσπαθεί να τραβήξει τη διεθνή προσοχή στο πρόσωπό του. Η έκθεση με τον ταπεινό τίτλο “Το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας” περιγράφει με μελανά χρώματα την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Ένωση αναφορικά με τις προοπτικές της ανάπτυξης της ευρωπαϊκής οικονομίας. Πολύ απλά, κατανοητά και με αδιαμφισβήτητα στοιχεία, ο Μάριο Ντράγκι εξηγεί πως η ευρωπαϊκή οικονομία χάνει κρίσιμο έδαφος απέναντι στις μεγάλες υπερδυνάμεις, όπως είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα. Και αυτό συμβαίνει για μια σειρά από λόγους που δεν είναι ευθύνη μόνο των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων ή/και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ή της Κομισιόν, αλλά αφορά πολύ συγκεκριμένα δομικά και θεσμικά προβλήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση των πολλών και διαφορετικών κρατών-μελών, τα οποία πολλές φορές έχουν και αντικρουόμενα συμφέροντα, έχει μάθει να πορεύεται και να προχωρά με επίπονους κάθε φορά συμβιβασμούς που καταλήγουν σε έναν ελάχιστο κοινό παρονομαστή. Μέχρι τώρα θεωρούσαμε ότι αυτοί οι “ευρω-συμβιβασμοί”, όσο και αν δεν είναι ιδανικοί, αποτελούν μια νίκη για την Ευρώπη των πολλών διαφορετικών ταχυτήτων και συμφερόντων. Και πιθανότατα είχαμε δίκαιο, διότι η ΕΕ κατάφερε μέχρι πρόσφατα, έστω και με αυτές τις δύσκολες συμφωνίες, να προχωρήσει και να εγγυηθεί την ευημερία των πολιτών της. Έρχεται όμως τώρα ο Μάριο Ντράγκι και λέει αυτό που οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν μπορούσαν να πουν ανοιχτά. Η εποχή κατά την οποία η Ευρώπη μπορούσε να διατηρεί το οικονομικό και γεωπολιτικό στάτους της παγκόσμιας δύναμης μέσα από μικροσυμβιβασμούς, παρήλθε. Και πιθανότατα παρήλθε ανεπιστρεπτί.
Όπως αναφέρει ξεκάθαρα ο Ντράγκι στην έκθεσή του, η Ευρώπη για να μπορέσει να διατηρήσει το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της πρέπει με δραστικές αποφάσεις και ενέργειες να διορθώσει και να καλύψει τα βασικά προβλήματα, λόγω των οποίων χάνει συνεχώς έδαφος στον παγκόσμιο καταμερισμό παραγωγής και εργασίας. Χαμηλή παραγωγικότητα, έλλειψη επενδυτικών κεφαλαίων, υπέρογκη γραφειοκρατία, έλλειψη επαρκούς πρόσβασης σε βασικές πρώτες ύλες, κατακερματισμένη χρηματοοικονομική αγορά, χαμηλή ανάπτυξη της καινοτομίας, τεράστιο κόστος ενέργειας, ακριβή πράσινη μετάβαση και σοβαρές προκλήσεις εξωτερικής και εσωτερικής ασφάλειας.
Το νέο παγκόσμιο γεωπολιτικό περιβάλλον που δημιουργήθηκε μετά την απόφαση της Ρωσίας να εισβάλει στην Ουκρανία και να έρθει σε έμμεση -και άτυπα και άμεση- σύγκρουση, όπως και η απόφαση της Κίνας να επεκταθεί οικονομικά γονατίζοντας τους βασικούς της ανταγωνιστές, αλλά και η δραματικά εξελισσόμενη κλιματική κρίση, δεν αφήνουν πλέον στη Ευρώπη περιθώρια για μικροσυμβιβασμούς. Πρέπει πλέον “να να σκεφτούμε έξω από το κουτί”, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε χθες και ο Κυριάκος Μητσοτάκης κατά τη διάρκεια της συνάντησής του με τον Αυστριακό ομόλογό του στη Βιέννη. Και η συζήτηση δεν θα πρέπει να εγκλωβιστεί και πάλι στο γνωστό δίπολο των χωρών του ευρωπαϊκού Βορρά και του μεσογειακού Νότου, με τις βόρειες χώρες να μην θέλουν να αυξήσουν την έκθεσή τους σε κοινό χρέος.
Το βασικό ερώτημα που θέτει η έκθεση Ντράγκι είναι εάν ως Ευρωπαϊκή Ένωση έχουμε τη βούληση να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά αυτές τις σκληρές αλήθειες που μας οδηγούν συνολικά στην οικονομική και γεωπολιτική μετριότητα. Εάν συμφωνήσουμε ότι πρέπει να πάρουμε γενναίες αποφάσεις για να αντιστρέψουμε αυτή την αρνητική πορεία, τότε οι τρόποι και τα μέσα θα είναι πιο εύκολο να βρεθούν.