«Καλές αλλά λίγες» χαρακτηρίζονται επί της ουσίας από την Κομισιόν οι αλλαγές που έχουν γίνει στο Δημόσιο την προηγούμενη δεκαετία.
Είναι η δομή και λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών που θεωρούνται ακόμα προβληματικές; Είναι το προσωπικό που στελεχώνει νευραλγικές θέσεις; Είναι η έλλειψη κινήτρων για την προσέλκυση εργαζομένων υψηλών προσόντων;
Το μόνο σίγουρο είναι ότι στις Βρυξέλλες θεωρούν πως «η Ελλάδα συνέχισε να λαμβάνει μέτρα για τον εκσυγχρονισμό της Δημόσιας Διοίκησης, αλλά οι συνολικές επιδόσεις της είναι ακόμα ανεπαρκείς», όπως ορθά-κοφτά επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο κείμενο των συστάσεων-κατευθύνσεων προς την Αθήνα.
Πράσινο φως στις αλλαγές του μισθολογίου
Σύμφωνα με την Κομισιόν, έπειτα από σημαντική προσαρμογή μετά το 2010, το μέγεθος και το κόστος της Δημόσιας Διοίκησης ευθυγραμμίστηκαν σε μεγάλο βαθμό με τον μέσο όρο της ΕΕ. Είναι ενδεικτικό ότι το μισθολογικό κόστος της Ελλάδας παρέμεινε σταθερό το 2022 στο 10,8 % του ΑΕΠ, ελαφρώς πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ (10,2 % του ΑΕΠ). Ποια είναι η πρώτη σύσταση; Η διασφάλιση της συνέχισης εφαρμογής του Ενιαίου Μισθολογίου, με παράλληλη διατήρηση των σημερινών επιπέδων προσωπικού μέσα από τη συνέχιση της εφαρμογής του κανόνα «μία πρόσληψη για κάθε αποχώρηση» για το μόνιμο προσωπικό, και του ανώτατου ορίου που θεσπίστηκε το 2022 για το έκτακτο προσωπικό. Με απλά λόγια, οι Βρυξέλλες σπεύδουν να προλάβουν προσλήψεις από το παράθυρο -κυρίως έκτακτου προσωπικού-, αλλά και τη θεσμοθέτηση εξαιρέσεων ή ειδικών επιδομάτων, που παρακάμπτουν τη φιλοσοφία του Ενιαίου Μισθολογίου.
Από την άλλη, στις Βρυξέλλες αναγνωρίζουν πως άλλο πράγμα η ίση μισθολογική μεταχείριση ίδιων προσόντων -κάτι που δηλαδή δεν συνέβαινε προ οικονομικής κρίσης με την πανσπερμία επιδομάτων από Ειδικούς Λογαριασμούς- κι άλλο η επιβράβευση της αποδοτικότητας ή της ευθύνης που αναλαμβάνουν υπάλληλοι και λειτουργοί του Δημοσίου. Και εδώ έρχεται να κουμπώσει το σχέδιο αναμόρφωσης του μισθολογίου στο Δημόσιο, από την Πρωτοχρονιά του 2024.
«Η προσέλκυση και η διατήρηση προσωπικού υψηλού επιπέδου εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση», επισημαίνει η Κομισιόν, συμπληρώνοντας πως η πρόκληση αυτή θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με διαρθρωτικό τρόπο μέσω ειδικών/συμπληρωματικών μισθολογίων για συγκεκριμένα καθήκοντα και/ή συγκεκριμένες οντότητες, καθώς και με ένα σαφώς καθορισμένο σύστημα αποζημιώσεων που θα θεσπιστεί ως αναπόσπαστο μέρος του νέου συστήματος διαχείρισης ανθρώπινων πόρων, διασφαλίζοντας παράλληλα την ακεραιότητα του ενιαίου μισθολογίου και το συνολικό ύψος του μισθολογικού κόστους.
Η πιο δύσκολη παρέμβαση, η οποία έχει ξεκινήσει από φέτος να εφαρμόζεται πιλοτικά, αφορά στην καθιέρωση συστήματος κινήτρων και ανταμοιβής υπαλλήλων, για την επίτευξη συγκεκριμένων και προσυμφωνημένων στόχων. Σε πρώτη φάση, δικαίωμα για το μπόνους απέκτησαν υπάλληλοι που συνδέονται με την υλοποίηση των Ετήσιων Σχεδίων Δράσης, έως 6.000 εργαζόμενοι που εργάζονται για την υλοποίηση έργων για το NRRP «Greece 2.0», υπάλληλοι των Γενικών Διευθύνσεων Οικονομικών Υπηρεσιών των υπουργείων και άλλων Υπηρεσιών του υπουργείου Οικονομικών.
Το σύστημα αυτό, όπως περιγράφεται στο Εθνικό Σχέδιο Μεταρρυθμίσεων που υποβλήθηκε στις Βρυξέλλες μαζί με το Πρόγραμμα Σταθερότητας, στοχεύει στη μεγιστοποίηση της απόδοσης των δημόσιων οργανισμών και, ταυτόχρονα, αποσκοπεί να βελτιώσει τη διαδικασία αξιολόγησης της απόδοσης των εργαζομένων και τον καθορισμό στόχων, όπως για παράδειγμα έγινε με τους υπαλλήλους που επιφορτίστηκαν με την εκκαθάριση των εκκρεμών συντάξεων.
Όπως έχουν επισημάνει κατ’ επανάληψη αρμόδια στελέχη των υπουργείων Οικονομικών και Εσωτερικών, αυτό το σύστημα κινήτρων απόδοσης δεν θα είναι οριζόντιο, αλλά ούτε και «στεγανό». Είναι ενδεικτικό ότι προγραμματίζεται η αναβάθμιση και ο μετασχηματισμός των δεξιοτήτων (upskilling και reskilling) 250.000 δημοσίων υπαλλήλων, έτσι ώστε να συμπεριλαμβάνονται περισσότεροι στη «δεξαμενή» αυτών των bonus. Πέρα από το νέο σύστημα με τα πριμ παραγωγικότητας, δρομολογούνται και αυξήσεις στα επιδόματα ευθύνης.
Ψηφιακό Δημόσιο
Το άλλο μεγάλο project που θα «τρέξει» στο Δημόσιο είναι η γοργή μετάπτωσή του σε ψηφιακό περιβάλλον, όπου το χαρτί σταδιακά θα καταργηθεί και οι συναλλαγές με φυσική παρουσία θα αποτελέσουν παρελθόν. Η πανδημία λειτούργησε ως καταλύτης για να γίνουν ψηφιακές οι περισσότερες υπηρεσίες του πρώην ΟΑΕΔ και νυν ΔΥΠΑ, για να αποκτήσει ψηφιακή δυναμική ο ΕΦΚΑ και για να μιλάμε, πλέον, για την e-Εφορία.
Δεν είναι τυχαίο ότι στην Έκθεση της Κομισιόν γίνεται σαφής αναφορά στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, όπου περιλαμβάνονται μέτρα για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της Δημόσιας Διοίκησης, με ιδιαίτερη έμφαση στη βελτίωση των ψηφιακών υπηρεσιών της.
Οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, όπως περιγράφονται στο Σχέδιο Ανάκαμψης, στοχεύουν (α) στον ψηφιακό μετασχηματισμό των οργανισμών του Δημοσίου Τομέα και στην ενίσχυση των ψηφιακών τους υπηρεσιών, (β) σε βελτιώσεις επιχειρησιακών διαδικασιών συνοδευόμενες από την ενσωμάτωση σύγχρονων πληροφοριακών συστημάτων, (γ) σε σημαντική ενίσχυση της διαλειτουργικότητας πληροφοριακών συστημάτων και δεδομένων, (δ) σε ευρείας κλίμακας στρατηγικές και πολιτικές κυβερνοασφάλειας, καθώς και (ε) σε εκτεταμένη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών, όπως για παράδειγμα οι τεχνολογίες υπολογιστικού νέφους (cloud computing) ή οι τεχνολογίες αποτελεσματικής διαχείρισης πολυδιάστατων δεδομένων μεγάλου όγκου (big data).