Τα στοιχήματα για τον κατώτατο, μέσο και πραγματικό μισθό - Η ανάλυση του εργατολόγου Γιάννη Καρούζου για τις τριετίες και τις κλαδικές συμβάσεις
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Τράπεζας της Ελλάδος, οι αμοιβές εξαρτημένης εργασίας ανά μισθωτό αυξήθηκαν το 2023 κατά 6,2% και για το 2024 αναμένεται περαιτέρω αύξηση. Προφανώς και η διακύμανση του πληθωρισμού θα κρίνει τι πραγματικά θα μπει στις τσέπες των εργαζομένων.
Αφήνοντας στην άκρη τις πρώτες μισθολογικές αυξήσεις στο Δημόσιο μετά από 14 χρόνια, οι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα προβλέπεται να αυξηθούν με διπλό τρόπο. Κατ’ αρχάς, οι… παλαιοί εργαζόμενοι με σημαντική προϋπηρεσία προ του 2012, θα ωφεληθούν από το «ξεπάγωμα» των 3ετιών, που σταδιακά θα φέρει αυξήσεις σε χιλιάδες εργαζόμενους. Από την άλλη, οι νέοι μισθωτοί θα δουν μια ακόμη αύξηση του κατώτατου μισθού να τονώνει το εισόδημά τους κατά περίπου 5%, με ό,τι συνεπάγεται αυτό και για τις κλαδικές συμβάσεις που θα υπογραφούν.
Όπως επισημαίνει στο iefimerida ο γνωστός εργατολόγος Γιάννης Καρούζος, μαζί με τα διοικητικά μέτρα αύξησης του εισοδήματος στην εξαρτημένη εργασία, κομβικό ρόλο θα παίξει -φυσικά- και η πορεία της ανεργίας. Αν συνεχιστεί η πτώση της ανεργίας και διευρυνθεί η στενότητα στην αγορά εργασίας, με τις ελλείψεις εργατικών χεριών να συνεχίζουν να ταλαιπωρούν κλάδους της οικονομίας που βρίσκονται στην ατμομηχανή της αναπτυξιακής τροχιάς, οι μισθοί θα αυξηθούν με ακόμη ταχύτερο ρυθμό, λόγω της πίεσης στο ισοζύγιο προσφοράς και ζήτησης.
Δεν είναι μυστικό ότι οι αυξήσεις των μισθών αποτελούν το στοίχημα της κυβέρνησης, που έχει διακηρυγμένο στόχο ο κατώτατος μισθός να φτάσει στα 950 ευρώ και ο μέσος μισθός στα 1.500 ευρώ στο τέλος της 4ετίας. Παράλληλα με τις αυξήσεις των μισθών, όμως, «τρέχει» και ο πληθωρισμός, και το μεγάλο ζητούμενο είναι αν οι αυξήσεις του 2024 θα είναι αρκετές ώστε να υπερκαλύψουν τη μείωση των πραγματικών μισθών που έχει προηγηθεί. Σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ Taxing Wages, ο υψηλός πληθωρισμός είχε ως αποτέλεσμα τα πραγματικά εισοδήματα να μειωθούν κατά 7,4% το 2022 σε σύγκριση με το 2021.
Για το 2024 η πρόβλεψη του Προϋπολογισμού είναι πως ο πληθωρισμός θα κινηθεί στο 2,6%, από 3,9% φέτος.
Οι τριετίες
Η αρχή γίνεται με τις τριετίες που ξεκίνησαν ήδη να «τρέχουν» και κάποιοι θα δουν τις πρώτες αυξήσεις από τον μισθό Ιανουαρίου και πριν από τη νέα αύξηση του κατώτατου μισθού. Πρόκειται για αυξήσεις που ξεκινούν από 78 ευρώ και φτάνουν έως και 234 ευρώ και αφορούν μόνο σε μισθωτούς οι οποίοι είχαν «χτίσει» προϋπηρεσία πριν τον Φεβρουάριο του 2012.
Αυτοί θα είναι και οι πρώτοι που θα καρπωθούν τα οφέλη από τη νέα ρύθμιση, καθώς ο μηχανισμός εξέλιξης των επιδομάτων προϋπηρεσίας «ξεπάγωσε» την 1η/1/2024, αλλά με αθροιστική ισχύ στην προϋπηρεσία που είχαν οι μισθωτοί πριν από τις 14/2/2012.
Έτσι, οι πρώτοι που θα λάβουν αυξήσεις τους πρώτους μήνες του 2024 θα είναι όσοι μετρούσαν πάνω από 2 έτη δουλειάς, κατ’ ελάχιστον, τον Φεβρουάριο του 2012, και έτσι συμπληρώνουν τους πρώτους μήνες της νέας χρονιάς 3 ή 6 έτη προϋπηρεσίας, αθροιστικά. Το «χτίσιμο» δηλαδή της προϋπηρεσίας, βάσει της οποίας ο εργαζόμενος θα παίρνει αύξηση, θα γίνει υπολογίζοντας τα έτη δουλειάς που είχε ο μισθωτός πριν την 14η Φεβρουαρίου του 2012 και μετά την 1η/1/2024.
Η ποσοστιαία αύξηση του μισθού βάσει των θεμελιωμένων ετών προϋπηρεσίας λαμβάνει υπόψη του το ύψος του κατώτατου μισθού ως «φωτογραφία της στιγμής». Συνεπώς, όσοι θεμελιώσουν δικαίωμα για μία, δύο ή τρεις τριετίες το πρώτο 6μηνο του 2024 και πριν από τη νέα αύξηση του κατώτατου μισθού θα λάβουν κατ’ ελάχιστον αύξηση 78 ευρώ (μικτά) και κατά μέγιστον 234 ευρώ.
Για παράδειγμα:
- Υπάλληλος αμειβόμενος με τον κατώτατο μισθό προσελήφθη 1/5/2006.
- Στις 14/2/2012, όταν «πάγωσαν» οι τριετίες με την ΠΥΣ 6/2012, ο εργαζόμενος είχε προϋπηρεσία 5 χρόνια, 9 μήνες και 13 ημέρες.
- Από 1ης/1/2024 «ξεπαγώνει» ο χρόνος προϋπηρεσίας.
- Ο ίδιος εργαζόμενος στις 18 Μαρτίου του 2024 θα μπορέσει πλέον να συμπληρώσει την 2η τριετία του και να δικαιούται αύξηση.
- Θα λάβει αύξηση 156 ευρώ για 2 τριετίες (780+20%).
- Από τον Απρίλιο δεν θα λαμβάνει 780 ευρώ, αλλά 936 ευρώ.
Η αύξηση του κατώτατου μισθού
Ο δεύτερος μοχλός για την αύξηση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα είναι η αύξηση του κατώτατου μισθού. Οι εκτιμήσεις είναι πως η αύξηση του 2024 θα κυμανθεί κοντά στο 5%, ώστε ο κατώτατος μισθός να ανέλθει στα 820 ευρώ, από τα 780 ευρώ.
Μετά την αύξηση του κατώτατου μισθού θα αυξηθούν αντίστοιχα και τα επιδόματα προϋπηρεσίας. Για παράδειγμα, αν ο κατώτατος μισθός αυξηθεί 5% στα 820 ευρώ, τότε τα επιδόματα προϋπηρεσίας, τα οποία είναι 10% - 30% επί του κατώτατου, αυξάνονται αντίστοιχα στα 82 έως 246 ευρώ.
Για παράδειγμα:
- Υπάλληλος αμειβόμενος με τον κατώτατο μισθό προσελήφθη στις 14/9/2003.
- Την 14η/2/2012, όταν έγινε η αναστολή με την ΠΥΣ 6/2012, είχε συμπληρώσει προϋπηρεσία σχεδόν 8μισι ετών.
- Την 1η Ιανουαρίου 2024 «ξεπαγώνει» ο χρόνος προϋπηρεσίας.
- Ο ίδιος εργαζόμενος την 1η/8/2024 συμπληρώνει την 3η τριετία του (9 έτη προϋπηρεσίας) και δικαιούται αύξηση 246 ευρώ.
- Έτσι, θα πάρει 1.066 ευρώ.
Οι νέοι εργαζόμενοι
Όπως σημειώνει ο Γ. Καρούζος, το μεγάλο ερώτημα είναι τι θα γίνει με τους νέους εργαζόμενους, δηλαδή όλους όσοι ξεκίνησαν να δουλεύουν μετά τον Φεβρουάριο του 2012. Μπορεί να έχουν στην πραγματικότητα προϋπηρεσία έως και 11 ετών, ωστόσο αυτή δεν μετράει καθόλου, διότι τα χρόνια αυτά χάνονται λόγω των ρυθμίσεων του δεύτερου μνημονίου.
Σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας, πρόκειται για περίπου 600.000 μισθωτούς που έπιασαν δουλειά από τον Φεβρουάριο του 2012 και μετά. Αυτοί οι εργαζόμενοι θα πρέπει να περιμένουν έως το 2027 για να λάβουν την πρώτη αύξηση από επίδομα προϋπηρεσίας. Έως τότε θα πρέπει να αρκεστούν στον κατώτατο μισθό, ο οποίος θα αναπροσαρμόζεται.
Ποιους αφορά
Το «ξεπάγωμα» των τριετιών αφορά κατ' αρχάς όλους τους αμειβόμενους με τον κατώτατο μισθό, αλλά και όλους τους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα, που αμείβονται με κλαδικές συλλογικές συμβάσεις οι οποίες προβλέπουν επιδόματα προϋπηρεσίας.
Όπως επισημαίνει ο Γ. Καρούζος, στις κλαδικές συμβάσεις η εξέλιξη των επιδομάτων προϋπηρεσίας ακόμη κι αν προβλεπόταν στο κείμενο της σύμβασης δεν είχε υποχρεωτικό χαρακτήρα για τον εργοδότη, καθώς η ΠΥΣ του 2012 υπερισχύει.
Με τη νέα ρύθμιση η εξέλιξη των 3ετιών, 5ετιών ή όποιων άλλων ωριμάνσεων ορίζονται σε ενεργές συλλογικές συμβάσεις, θα έχει πλέον υποχρεωτικό χαρακτήρα κατ’ αρχάς για τους εργοδότες που συμβάλλονται στην κλαδική και εφόσον αυτή καταστεί γενικώς υποχρεωτική με επέκταση (υπουργική απόφαση), τότε θα αφορά σε όλους τους εργαζόμενους του κλάδου υποχρεωτικά.
Η «χαμένη» περίοδος
Το διάστημα μεταξύ 14.2.2012 (όταν μπήκαν στον «πάγο» τα επιδόματα προϋπηρεσίας) έως 31.12.2023 είναι «χαμένο» ως χρόνος θεμελίωσης προϋπηρεσίας και δεν θα υπάρχει αξίωση για αναδρομικές αναζητήσεις διαφορών. Η νομοθετική διάταξη ρυθμίζει με καθαρό τρόπο τη συγκεκριμένη περίοδο, έτσι ώστε να μη δημιουργούνται αμφισημίες που θα οδηγήσουν την υπόθεση στα δικαστήρια.
Οι κλαδικοί μισθοί
Το μεγάλο ερώτημα είναι τι θα γίνει με όσους παίρνουν μισθούς ανώτερους του κατώτατου. Όπως διευκρινίζουν πηγές του υπουργείου Εργασίας, «σε περίπτωση συλλογικών συμβάσεων τα ανωτέρω όρια προσαρμόζονται ανάλογα με τον ισχύοντα σε επίπεδο βασικού μισθού και κλίμακας προσαυξήσεων».
Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πως οι ωριμάνσεις στους κλαδικούς μεσαίους ή υψηλότερους μισθούς θα καθίστανται υποχρεωτικές πλέον και θα πρέπει να πληρώνονται όπως ορίζονται στην κλαδική σύμβαση.
Οι συμψηφισμοί
Οι εργαζόμενοι με υψηλότερο μισθό από τον κατώτατο θα πέσουν στη διαδικασία του συμψηφισμού. Δηλαδή ο εργοδότης θα έχει το δικαίωμα συμψηφισμού της αύξησης της προϋπηρεσίας υπό την προϋπόθεση ότι ο νέος νόμιμος μισθός (βασικός + προϋπηρεσία) δεν θα υπερβαίνει τον συμφωνηθέντα (καταβαλλόμενο) μισθό.
Με άλλα λόγια, σε περίπτωση που οι εργαζόμενοι έχουν ήδη δει αυξήσεις στους μισθούς τους ενδιαμέσως από το 2012 έως το 2023 και υπερβαίνουν τα σημερινά ισχύοντα, είτε στον κατώτατο είτε σε αυτά που ορίζονται στις ΣΣΕ, τότε θα συμψηφίζονται με τα καταβαλλόμενα.
Για παράδειγμα:
- Μισθωτός που αμείβεται βάσει της ατομικής ή επιχειρησιακής σύμβασης του με τον κατώτατο μισθό αλλά λαμβάνει από την επιχείρηση 1.200 ευρώ (το υπερβάλλον ως οικειοθελή παροχή του εργοδότη). Ο εργοδότης θα έχει το δικαίωμα να συμψηφίσει την αύξηση της προϋπηρεσίας με την οικειοθελή παροχή, και έτσι ο εργαζόμενος θα συνεχίσει να λαμβάνει στην τσέπη 1.200 ευρώ.
- Μισθωτός που αμείβεται με κλαδική η οποία προβλέπει ελάχιστο μισθό 950 ευρώ αλλά εκείνος λαμβάνει 1.400 ευρώ (το υπερβάλλον ως οικειοθελή παροχή του εργοδότη). Ο εργοδότης θα έχει το δικαίωμα να συμψηφίσει την αύξηση της προϋπηρεσίας με την οικειοθελή παροχή, και έτσι ο εργαζόμενος θα συνεχίσει να λαμβάνει στην τσέπη 1.400 ευρώ.