Τις δυνητικές επιδράσεις από τη σύγκλιση του φορολογικού πλαισίου που διέπει τα αλκοολούχα ποτά στην Ελλάδα με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, τόσο για την οικονομία όσο και για την απασχόληση, σε ένα πλαίσιο διατήρησης της δημοσιονομικής ουδετερότητας, εξετάζει η νέα μελέτη του ΙΟΒΕ με τίτλο «Οικονομικές επιδράσεις από τη μείωση του ειδικού φόρου κατανάλωσης (ΕΦΚ) στα αλκοολούχα ποτά».
Ο κλάδος παραγωγής και εμπορίας αλκοολούχων ποτών αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου κλαδικού οικοσυστήματος, το οποίο το 2022 συνεισέφερε €2,1 δισ. στο ΑΕΠ της ελληνικής οικονομίας και υποστήριξε 72,7 χιλ. θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης.
Η ύφεση της ελληνικής οικονομίας, σε συνδυασμό με την ασκούμενη φορολογική πολιτική στα αλκοολούχα ποτά (αύξηση συντελεστών ΕΦΚ και ΦΠΑ), οδήγησαν την προηγούμενη δεκαετία σε συρρίκνωση της αγοράς αλκοολούχων ποτών, η οποία βρέθηκε το 2022 στο 63% του επιπέδου που είχε καταγραφεί το 2009 (4,5 εκατ. 9λιτρα κιβώτια το 2022 έναντι 8,0 εκατ. 9λιτρων κιβωτίων το 2009), εν μέρει λόγω και της υποκατάστασης τμήματος της νόμιμης αγοράς από παράνομα αλκοολούχα ποτά.
Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ, η Ελλάδα έχει τον υψηλότερο συντελεστή ΕΦΚ αλκοολούχων ποτών ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ-27 (σε μονάδες ισοδυναμίας αγοραστικής δύναμης) και υπερδιπλάσιο από τον μέσο όρο γειτονικών και τουριστικά ανταγωνιστικών χωρών.
Η υψηλή φορολόγηση έχει αρνητικές επιπτώσεις τόσο στην εγχώρια αγορά, αυξάνοντας τα κίνητρα παράνομου εμπορίου, όσο και στο τουριστικό προϊόν, μειώνοντας την ανταγωνιστικότητά του. Οι φόροι μπορεί να αντιπροσωπεύουν πάνω από το ήμισυ (55,1%) της τελικής λιανικής τιμής ενός αλκοολούχου ποτού.
Στη μελέτη εκτιμήθηκε ότι οι συνολικές απώλειες φορολογικών εσόδων από το παράνομο εμπόριο αλκοολούχων ποτών ανέρχονται σε περίπου €70 εκατ. (μη καταβολή ΕΦΚ και ΦΠΑ), χωρίς να υπολογίζονται οι απώλειες από το προϊόν των διήμερων αποσταγματοποιών.
Αναφορικά με το προϊόν απόσταξης των διήμερων αποσταγματοποιών (χύμα τσίπουρο), οι απώλειες από ΕΦΚ εκτιμώνται σε έως και €90 εκατ., καθώς στο συγκεκριμένο προϊόν, αξιοποιώντας το χαμηλό καθεστώς φορολόγησης, διοχετεύονται στην αγορά πολλαπλάσιες ποσότητες (είτε χωρίς να δηλώνονται, είτε από παράνομα αποστακτήρια) για εμπορική χρήση.
Συνεπώς, ο περιορισμός του παράνομου εμπορίου αλκοολούχων ποτών, με αναπροσαρμογή του φορολογικού πλαισίου και συντονισμένους ελέγχους στην αγορά, εκτιμάται ότι θα αποφέρει πολλαπλασιαστικά οφέλη στα φορολογικά έσοδα, στη δημόσια υγεία, στη βιωσιμότητα πολλών επιχειρήσεων και στην απασχόληση, ενδυναμώνοντας το πλαίσιο λειτουργίας των υγιών επιχειρήσεων του κλάδου. Ενδεικτικά, στη μελέτη εκτιμήθηκε ότι μια ενδεχόμενη μείωση του παράνομου εμπορίου κατά 20% θα οδηγούσε σε περίπου €30 εκατ. επιπλέον φορολογικά έσοδα από ΕΦΚ και ΦΠΑ ετησίως.
Τα τελευταία έτη οι έλεγχοι της ΑΑΔΕ αναδεικνύουν το πρόβλημα, καθώς το 2022 κατασχέθηκαν 108 χιλ. λίτρα αλκοολούχων ποτών. Επιπλέον, από τους ελέγχους της ΑΑΔΕ διαπιστώνεται υψηλό ποσοστό μη κανονικών δειγμάτων στα αλκοολούχα ποτά, αλλά και μεγάλο πλήθος μη κανονικών μη ασφαλών δειγμάτων στα προϊόντα απόσταξης διήμερων.
Στο πλαίσιο αυτό, στη μελέτη εκτιμήθηκε η επίδραση της σταδιακής μείωσης ΕΦΚ αλκοολούχων από το υφιστάμενο επίπεδο των €2.550 ανά 100 lt αιθυλικής αλκοόλης στα €1.800 ανά 100 lt αιθυλικής αλκοόλης (μέσος όρος ΕΕ).
Η προσαρμογή του ΕΦΚ δεν αναμένεται να οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση της πραγματικής κατανάλωσης, αλλά αντίθετα εκτιμάται ότι θα βοηθήσει στη μετακίνηση ποσοτήτων από τα παράνομα προς τα νόμιμα αλκοολούχα ποτά. Η νόμιμη κατανάλωση είναι ελεγχόμενη και ασφαλής, ενώ παράλληλα τονώνει τα φορολογικά έσοδα και ενδυναμώνει το νόμιμο τμήμα της αγοράς, στηρίζοντας τον κλάδο και δημιουργώντας ένα εύρωστο επιχειρηματικό περιβάλλον μεσοπρόθεσμα.
Οφέλη για την εθνική οικονομία από τη μείωση του ΕΦΚ στα αλκοολούχα ποτά
Με βάση την ανάλυση του ΙΟΒΕ η σύγκλιση του ΕΦΚ με τον μέσο όρο της ΕΕ θα έχει θετική επίδραση στην ελληνική οικονομία, οδηγώντας σε:
- Αύξηση των πωλήσεων νόμιμων προϊόντων κατά περίπου 10% μέχρι το 2026, σε σύγκριση με το σενάριο διατήρησης του ΕΦΚ.
- Ενίσχυση του ΑΕΠ κατά περίπου €325 εκατ. την περίοδο 2024-2026.
- Αύξηση της απασχόλησης σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού αλκοολούχων ποτών κατά 11,3 χιλ. θέσεις πλήρους απασχόλησης.
- Ουδέτερο ή και θετικό δημοσιονομικό ισοζύγιο με συνολική μεταβολή εσόδων (ΕΦΚ, ΦΠΑ, φόροι εισοδήματος) έως και €8,0 εκατ.
- Επέκταση της εγχώριας παραγωγής κατά 10,4% μέχρι το 2026 (σε σύγκριση με το σενάριο διατήρησης του ΕΦΚ), προστατεύοντας τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και των θέσεων εργασίας στην περιφέρεια.
- Ενίσχυση της ρευστότητας των επιχειρήσεων και απελευθέρωση κεφαλαίων που θα μπορούν να κατευθυνθούν σε τομείς επιχειρηματικής δράσης όπως η έρευνα και ανάπτυξη νέων προϊόντων, η απασχόληση νέου επιστημονικού προσωπικού και η προβολή των ελληνικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές.
- Τόνωση των κινήτρων για διάθεση νόμιμων προϊόντων στα κανάλια επιτόπιας κατανάλωσης (τουριστικός τομέας και εστίαση) και ενίσχυση της κατανάλωσης σε αυτά τα κανάλια κατά 4,0% ετησίως περίπου για τα έτη 2024-2026.
- Εξορθολογισμό του φορολογικού πλαισίου τοποθετώντας την Ελλάδα πλησιέστερα σε χώρες που έχουν αντίστοιχο τουριστικό προϊόν, όπως η Πορτογαλία και η Ιταλία.
- Μείωση της λιανικής τιμής πώλησης μιας τυπικής φιάλης αλκοολούχου ποτού κατά 10,7% μεταξύ 2023-2026.