Τα πράγματα είναι απλά, «crystal clear», που λένε και οι Αγγλοσάξωνες. Για νέες φοροελαφρύνσεις, πολύ περισσότερο μειώσεις έμμεσων φόρων σε μόνιμη βάση, θα πρέπει να κερδηθεί εδώ και τώρα η μάχη με τη φοροδιαφυγή.
Θα ήταν, άλλωστε, παράλογο να σχεδιάζει κανείς μειώσεις συντελεστών ΦΠΑ, όταν δεν έχει καταφέρει να περιορίσει τις απώλειες, που φτάνουν ως και το 30% των δυνητικών εσόδων από δραστηριότητες με υψηλή παραβατικότητα.
Στο Προσχέδιο του Προϋπολογισμού για το 2024 δεν υπάρχει η παραμικρή πρόβλεψη αύξησης εσόδων από τη φοροδιαφυγή, παρά το ότι θα είναι η χρονιά όπου θα ενεργοποιηθεί το ηλεκτρονικό “οπλοστάσιο” της ΑΑΔΕ. Σημαίνει αυτό ότι στο ΥΠΕΘΟ δεν πιστεύουν στην αποτελεσματικότητα π.χ. των ηλεκτρονικών βιβλίων ή στη διασύνδεση των POS με τις ταμειακές μηχανές; Κάθε άλλο.
Αν και το 2024 χαρακτηρίζεται επισήμως ως πιλοτική χρονιά για τα ηλεκτρονικά «δόκανα» που στήνουν από κοινού ΥΠΕΘΟ και ΑΑΔΕ, στο ΓΛΚ πιστεύουν ότι η περιβόητη «τρύπα» του ΦΠΑ μπορεί να κλείσει κατά τουλάχιστον 400 εκατ ευρώ, ως αποτέλεσμα των μέτρων που ήδη «τρέχουν» αλλά και της αυξανόμενης χρήσης πλαστικού χρήματος. Τα στοιχεία που έχουν στη διάθεση τους αλλά και οι μετρήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δείχνουν αν μην τι άλλο ότι κάτι γίνεται, ειδικά μετά το 2020.
Σύμφωνα με την τελευταία ετήσια Έκθεση της Κομισιόν για το “κενό” ΦΠΑ στις χώρες της Ε.Ε., η Ελλάδα βρέθηκε να χάνει πάνω από 6 δισ ευρώ σε μια και μόνο χρονιά- το 2017- ενώ αν αθροίσει κανείς τις απώλειες στο διάστημα 2016- 2019 θα διαπιστώσει ότι “χάθηκαν” σχεδόν 21 δισ ευρώ! Για μια χώρα με κραυγαλέες ελλείψεις στην Παιδεία, την Υγεία και το Κράτος Πρόνοιας, τέτοιες απώλειες δεν είναι απλώς απαγορευτικές αλλά καταδικαστικές. Η πανδημία και η ενίσχυση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, σε συνδυασμό με τις πρώτες ασφαλιστικές δικλείδες της Φορολογικής Διοίκησης, φαίνεται ότι έπιασαν τόπο.
Το 2020 το “κενό” ΦΠΑ έκλεισε στα περίπου 3,1 δισ. ευρώ και για πρώτη φορά μετά το 2009 έπεσε κάτω από το 20% των δυνητικών εσόδων. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Κομισιόν, το “κενό” έκλεισε ακόμα περισσότερο το 2021, φτάνοντας στο 14%, δηλαδή στα περίπου 2,4 δισ ευρώ. Με τους πιο συντηρητικούς υπολογισμούς του ΓΛΚ, που εκτιμά στο 15% το “κενό” ΦΠΑ, από το 2019 ως σήμερα έχουμε ένα... “κέρδος” 2 δισ ευρώ από το ΦΠΑ κι άλλα 500 εκ ευρώ από το φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων (προφανές είναι ότι η απόκρυψη τζίρου δεν επηρεάζει μόνο το ΦΠΑ), δηλαδή συνολικά 2,5 δισ ευρώ.
Στόχος τουλάχιστον 2 δισ. ευρώ από την «τρύπα» του ΦΠΑ
Ποιος είναι ο επόμενος, εξίσου συντηρητικός στόχος; Άλλα 2 δισ. ευρώ ως το 2026, δηλαδή συνολικά τουλάχιστον 4,5 δισ. ευρώ μέσα σε 6-7 χρόνια, μόνο από τις απώλειες ΦΠΑ. Επί της ουσίας μιλάμε για “προσγείωση” των ετήσιων απωλειών στο μέσο όρο της Ε.Ε., δηλαδή κοντά στο 9%, κάτι που θα “απελευθερώσει” πόρους για φοροελαφρύνσεις. Για παράδειγμα, μια μόνιμη μείωση συντελεστών ΦΠΑ κατά 1 μονάδα, έχει κόστος γύρω στο 1,5 δισ ευρώ.
Τα μέτρα
Η φοροδιαφυγή είναι γύρω μας αλλά δεν υπάρχει παντού με την ίδια ένταση. Σε κάποιες δραστηριότητες- κυρίως παροχή υπηρεσιών- η “τρύπα” του ΦΠΑ υπολογίζεται στο 25-30% και σε άλλες περιορίζεται ακόμα και κάτω από το 5%. Έχουν άραγε κάποιο... μαγικό ραβδάκι στην Εσθονία, με μόλις 1,8% “κενό”, όταν το 2004 ξεπερνούσαν το 20% και τις “επιδόσεις” της Ελλάδας (19%); Προφανώς και όχι. “Απλώς” η ψηφιοποίηση του Κράτους έκλεισε ή εν πάση περιπτώσει περιόρισε τις “τρύπες” της φοροδιαφυγής.
Με αυτόν τον “οδηγό” το ΥΠΕΘΟ και η ΑΑΔΕ ετοιμάζονται για την ψηφιακή μετάβαση και την προσδοκία ότι θα στενέψουν τα περιθώρια για τους... “πονηρούς”:
- Ολοκληρώνεται η διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS τους πρώτους μήνες του 2024 (αφορά 450.000 περίπου επιχειρήσεις). Έτσι θα πιστοποιείται ότι κάθε συναλλαγή POS θα καταγράφεται στην ταμειακή μηχανή και τα δεδομένα θα διαβιβάζονται σε σχεδόν πραγματικό χρόνο στην ΑΑΔΕ.
- Καθίστανται μέσα στο 2024 υποχρεωτικά τα ηλεκτρονικά τιμολόγια, έτσι ώστε οι συναλλαγές να διασταυρώνονται και να επαληθεύονται σε πραγματικό χρόνο. Παράλληλα αυξάνονται, αυτοματοποιούνται και ψηφιοποιούνται οι έλεγχοι των φορολογικών Αρχών.
- Εφαρμόζονται καθολικά τα ηλεκτρονικά βιβλία (myDATA). Τα έσοδα που δηλώνονται δεν μπορεί να υπολείπονται από αυτά που προκύπτουν από την ηλεκτρονική πληροφόρηση (myDATA, ταμειακές-POS), ενώ ως τιμολόγια εξόδων θα προσμετρώνται για φορολογικούς σκοπούς μόνο όσα έχουν διαβιβαστεί ηλεκτρονικά στο myDATA. Η επέκταση του myDATA βρίσκεται σε εξέλιξη και η πλήρης εφαρμογή θα ολοκληρωθεί εντός του 2024.
- Επεκτείνεται η υποχρέωση κατοχής συστήματος ηλεκτρονικών πληρωμών (EFT/POS) στους υπόλοιπους κλάδους της λιανικής αγοράς που σήμερα δεν έχουν την υποχρέωση. Οι ηλεκτρονικές συναλλαγές οδήγησαν στην αύξηση των εσόδων από τον ΦΠΑ και στον περιορισμό της διακίνησης «μαύρου» χρήματος και η επέκτασή τους θα διευρύνει τη φορολογική βάση, θα διευκολύνει το έργο των ελεγκτικών μηχανισμών και θα περιορίσει τα περιθώρια φοροδιαφυγής.
- Ενεργοποιείται το ψηφιακό δελτίο αποστολής (πιλοτικά από τις αρχές του 2024 και πλήρως πριν από το τέλος του ίδιου έτους) με στόχο να γίνεται σε πραγματικό χρόνο (real time) η παρακολούθηση των διακινούμενων αγαθών.
- Αυξάνεται το πρόστιμο χρήσης μετρητών άνω των 500 ευρώ, σε ποσό διπλάσιο της συναλλαγής, με ενίσχυση των ελέγχων για εφαρμογή του μέτρου μέσω ψηφιακής πληροφόρησης.
- Θεσμοθετείται η πληρωμή της πλειονότητας των κοινωνικών και προνοιακών επιδομάτων (επιδόματα τέκνων, επίδομα γέννησης, επιδόματα ανεργίας) μέσω χρεωστικών καρτών. Σε συνδυασμό με την διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS, το μέτρο αποκλείει την διοχέτευση των επιδομάτων προς την παραοικονομία.
- Αποκλείονται οι παραβάτες λαθρεμπορίας από συνεργασία με όλες τις εταιρίες εμπορίας καυσίμων, με νομοθετική ρύθμιση με την οποία θεσμοθετείται η υποχρέωση λήψης μέτρων δέουσας επιμέλειας στην εφοδιαστική αλυσίδα καυσίμων, η δημιουργία μητρώου παραβατών και η απαγόρευση συνεργασίας με παραβάτες λαθρεμπορίας