Απώλειες εσόδων για τον Κρατικό Προϋπολογισμό και κίνδυνος για τη δημόσια υγεία είναι το αποτέλεσμα της έκρηξης του λαθρεμπορίου καπνικών, ειδικά κατά την περίοδο της κρίσης.
Μπορεί τα φώτα της δημοσιότητας να έχουν πέσει στο πώς και αν εφαρμόζεται ο αντικαπνιστικός νόμος, ωστόσο μακριά από τα πρωτοσέλιδα το φαινόμενο του λαθρεμπορίου τσιγάρων- και όχι μόνο- λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις. Είναι, άλλωστε, ενδεικτικό ότι ενώ μέχρι πρότινος οι Διωκτικές Αρχές είχαν να κάνουν με παράνομα φορτία κυρίως από την Άπω Ανατολή ή με εξαγωγές- «μαϊμού» στις γειτονικές βαλκανικές χώρες, πλέον αποκαλύπτονται παράνομα μίνι εργοστάσια παραγωγής και συσκευασίας καπνικών.
Πόσα χάνει το κράτος από το λαθρεμπόριο τσιγάρων
Αναμφίβολα το παιχνίδι χοντραίνει και τα συμφέροντα είναι μεγάλα. Σύμφωνα με το Project Stella, δηλαδή τη μελέτη που εκπονεί η KPMG στις 28 χώρες της ΕΕ, περί τα 690 εκατ. ευρώ είναι τα χαμένα έσοδα για τα κρατικά ταμεία μόνο το 2018. Οι υπολογισμοί δείχνουν, μάλιστα, ότι πρόκειται για μεγάλη αύξηση σε σχέση με τα 505 εκατ. Ευρώ χαμένων εσόδων του 2017.
Το ποσοστό των παράνομων τσιγάρων έφτασε στο 23,6%, το οποίο είναι το υψηλότερο που έχει καταγραφεί στην Ελλάδα και το υψηλότερο στην ΕΕ για το 2018. Συνολικά, μιλάμε για 3,9 δισεκατ. παράνομα τσιγάρα στην Ελλάδα το 2018, ενώ ένα ακόμα στοιχείο που προκαλεί αίσθηση είναι ότι οι Διωκτικές Αρχές κατέγραψαν 1,5 δισεκ. παραποιημένα τσιγάρα, στα παράνομα εργοστάσια που αποκαλύφθηκαν κι αυτό είναι το υψηλότερο νούμερο στην ΕΕ.
Λαθρεμπόριο τσιγάρων: Πως προσπαθούν οι Αρχές να το περιορίσουν
Οι Ελληνικές Αρχές, προκειμένου να περιορίσουν το φαινόμενο, έχουν μεταφέρει στο εθνικό δίκαιο την Κοινοτική Οδηγία 40/2014 για την ιχνηλασιμότητα, η οποία βασίζεται στην εξής λογική: ειδικοί, μοναδικοί κωδικοί συνδέονται με το προϊόν (καπνό) από το χωράφι ως το περίπτερο, έτσι ώστε να υπάρχει έλεγχος σε όλη την αλυσίδα.
Ωστόσο, αν και η μέθοδος αυτή βοηθάει στο να χαρακτηρίζονται ύποπτα φορτία ως νόμιμα ή λαθραία, έχει δύο αδύναμα σημεία:
- 1) δεν μπορεί να ελέγξει την παραγωγή και διάθεση των cheap whites, δηλαδή των φτηνών τσιγάρων που φτάνουν στην Ευρώπη από την Άπω Ανατολή, με αμφιβόλου ποιότητας πρώτη ύλη και τεχνικές επεξεργασίας και διακινούνται λαθραία
- 2) δεν μπορεί να ελέγξει την παραγωγή στα παράνομα εργοστάσια.
Λαθρεμπόριο τσιγάρου: Η φορολογία έφερε την «έκρηξη»
Αναμφίβολα αυτό που λειτούργησε ως καταλύτης στην έκρηξη του φαινομένου στην Ελλάδα, ήταν οι αλλεπάλληλες αυξήσεις της φορολογίας, όπως δηλαδή συνέβη και σε άλλα προϊόντα (καύσιμα, καφές, οινοπνευματώδη). Από το 2010, η φορολογική επιβάρυνση επί της λιανικής τιμής των τσιγάρων - ύστερα από 10 διαδοχικές φορολογικές αλλαγές, με την τελευταία να συμβαίνει τον Ιανουάριο του 2017 - έχει φθάσει σήμερα στο 85% από το 73% το 2009. Αντίστοιχα, η μέση τιμή ενός πακέτου τσιγάρων στην αγορά, από 3 ευρώ το 2009 έφτασε σήμερα στα 4,18 ευρώ, ήτοι 40% αύξηση περίπου, σε μία περίοδο που το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών ακολουθούσε αντίθετη πορεία.
Σύμφωνα με την ίδια μελέτη της KPMG, στην Ευρωπαϊκή Ένωση το παράνομο εμπόριο καπνικών για το 2018 αντιστοιχούσε στο 8,6% της συνολικής κατανάλωσης τσιγάρων, δηλαδή σε περίπου 43,6 δις. παράνομα τσιγάρα. Τα χαμένα έσοδα για τα κράτη- μέλη υπολογίζονται στα τα 10 δις. Ευρώ.