Η Τράπεζα της Ελλάδας «βλέπει» ότι φέτος η ελληνική οικονομία θα «τρέξει» με 6,2% και αυτά είναι τα καλά νέα.
Τα κακά νέα είναι ότι ο συνδυασμός του υψηλού κι επίμονου πληθωρισμού και της επιθετικής αύξησης επιτοκίων, θα συμπιέσει περαιτέρω το διαθέσιμο εισόδημα και μπορεί να «γεννήσει» μια νέα φουρνιά «κόκκινων» δανείων.
«Τόσο το κόστος χρηματοδότησης όσο και οι δυνατότητες αποπληρωμής χρέους από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις θα επηρεαστούν δυσμενώς. Το περιβάλλον αυτό, σε συνδυασμό με τις προοπτικές για χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη το προσεχές διάστημα, αναμένεται να επηρεάσει εκ νέου την ποιότητα των δανειακών χαρτοφυλακίων των τραπεζών με τη δημιουργία νέων “κόκκινων” δανείων”, προειδοποιεί με σαφήνεια η Τράπεζα της Ελλάδας, συμπληρώνοντας, μάλιστα, ότι το ύψος αυτών των νέων προβληματικών δανείων είναι δύσκολο να εκτιμηθεί εξαιτίας των διεθνών αβεβαιοτήτων και υπό το ενδεχόμενο αυτές να παραταθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα ή να κλιμακωθούν περαιτέρω.
Οι τρεις κίνδυνοι που αναδεικνύει η ΤτΕ
Ο πρώτος κίνδυνος που αναδεικνύει η ΤτΕ, είναι ο επιτοκιακός. Από τον Ιούλιο, το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο στα υφιστάμενα υπόλοιπα των δανείων προς τα νοικοκυριά αυξήθηκε (Σεπτέμβριος 2022: 4,5%, Ιούνιος 2022: 3,9%). Η αύξηση αυτή ήταν πιο αισθητή στα μακροπρόθεσμα δάνεια. Ειδικότερα, το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο στα υφιστάμενα υπόλοιπα στεγαστικών δανείων με διάρκεια άνω των πέντε ετών αυξήθηκε κατά 74 μονάδες βάσης (Σεπτέμβριος 2022: 2,7%, Ιούνιος 2022: 2%), ενώ στα στεγαστικά δάνεια με διάρκεια από ένα έως πέντε έτη αυξήθηκε κατά 25 μονάδες βάσης (Σεπτέμβριος 2022: 4,1%, Ιούνιος 2022: 3,9%).
Σύμφωνα με την ΤτΕ, η επιτοκιακή πολιτική της ΕΚΤ το προσεχές διάστημα αναμένεται να ασκήσει σταδιακά μεγαλύτερη επίδραση στο κόστος εξυπηρέτησης των δανείων προς τα νοικοκυριά, τα οποία σε σημαντικό ποσοστό έχουν κυμαινόμενο επιτόκιο.
Ο δεύτερος κίνδυνος είναι προφανής και σχετίζεται με τις πληθωριστικές πιέσεις. Κατά την ΤτΕ, οι πιέσεις αυτές αναμένεται να συνεχιστούν τους πρώτους μήνες του 2023 και να μετριαστούν μόνο εν μέρει αφενός από τα δημοσιονομικά μέτρα για την άμβλυνση των επιπτώσεων του αυξημένου ενεργειακού κόστους και αφετέρου από τις αναμενόμενες αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις.
Ο τρίτος κίνδυνος έχει να κάνει με τον καλπασμό των τιμών των ακινήτων, πόσο μάλλον όταν συμπαρασύρουν τις τιμές των ενοικίων. Το β΄ τρίμηνο του 2022 οι τιμές των διαμερισμάτων για το σύνολο της χώρας αυξήθηκαν κατά 9,4% συγκριτικά με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2021. Για το β΄ τρίμηνο του 2022, υψηλότερο ετήσιο ρυθμό αύξησης των τιμών παρουσίασαν τα νεόδμητα διαμερίσματα έναντι των παλαιών (ηλικίας άνω των πέντε ετών), 10,5% και 8,7% αντίστοιχα. Από την ανάλυση των στοιχείων κατά γεωγραφική περιοχή προκύπτει ότι οι μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφηκαν στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπου διαμορφώθηκαν διψήφιοι ετήσιοι ρυθμοί αύξησης στην Αθήνα (10,9%) και στη Θεσσαλονίκη (10,4%).
Με δεδομένο ότι οι προσδοκίες για την ελληνική κτηματαγορά παραμένουν ανοδικές και με δεδομένο, επίσης, ότι οι τιμές των κατοικιών απέχουν ακόμη σημαντικά από το ιστορικό υψηλό που είχε καταγραφεί πριν τη χρηματοπιστωτική κρίση, αναμένεται περαιτέρω άνοδος των εμπορικών αξιών, με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται αυτό και για τα ενοίκια.
Νέα δάνεια
Το πόσο έχει επηρεάσει το γενικότερο κλίμα, τη ζήτηση για νέα στεγαστικά δάνεια, αποτυπώνεται στους ποιοτικούς δείκτες της ΤτΕ. Είναι ενδεικτικό ότι μέσα στο α΄ εξάμηνο του έτους, είχαν υπογραφεί μόλις 6.596 νέες δανειακές συμβάσεις!
Ποιο είναι, όμως, το προφίλ αυτών των δανείων, που αντανακλά και τη διστακτικότητα των πολιτών;
- οι εκταμιεύσεις δανείων με εξασφάλιση οικιστικά ακίνητα παραμένουν χαμηλές τόσο ως απόλυτο μέγεθος (499 εκατ. ευρώ το α΄ εξάμηνο του 2022) όσο και σε σύγκριση με τo επίπεδο προ της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης
- η μέση εκταμίευση δανείου ανήλθε σε 75,6 χιλ. Ευρώ
- οι περισσότερες εκταμιεύσεις (96,2%) προορίζονται για αγορά οικιστικών ακινήτων για ιδιοκατοίκηση, ενώ μόλις το 3,8% αφορά δάνεια για αγορά οικιστικών ακινήτων προς εκμίσθωση
- σχεδόν το σύνολο των νέων εκταμιεύσεων αφορά δάνεια πλήρως χρεολυτικά
- οι εκταμιεύσεις δανείων με αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου άνω των 10 ετών αντιπροσωπεύει το 55,7% του συνόλου των νέων δανείων, ενώ οι εκταμιεύσεις δανείων με αρχική περίοδο σταθερού επιτοκίου μικρότερη ή ίση του ενός έτους αντιπροσωπεύει το 26,6%. Η προτίμηση αυτή για στεγαστικά δάνεια σταθερού επιτοκίου θα αμβλύνει τις επιπτώσεις από την ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής για τους δανειολήπτες αυτούς.
- η μέση διάρκεια δανείου κατά την έκδοση είναι 23 έτη. Το 45,3% των νέων δανειακών συμβάσεων έχει διάρκεια έως 20 έτη, το 17,4% έχει διάρκεια από 20 έως 25 έτη, ενώ το 37,2% έχει διάρκεια από 25 έως 35 έτη.
Σημειωτέον ότι το μεγαλύτερο μέρος των εκταμιεύσεων (δηλαδή 75,1%) κατατάσσεται στην κατηγορία χαμηλού κινδύνου, επομένως σε δανειολήπτες με επαρκές εισόδημα και ικανοποιητική ικανότητα εξυπηρέτησης δανείου.