Η Ιρλανδία είναι μία από τις ελάχιστες χώρες του πλανήτη που κατάφερε να γλιτώσει την ύφεση στην περίοδο της πανδημίας και μάλιστα μέσα σε έναν χρόνο εμφάνισε πλεόνασμα προϋπολογισμού ύψους 3,4 δισ. ευρώ κυρίως χάρη στα έσοδα από τους εταιρικούς φόρους στις πολυεθνικές.
Οι τελευταίες αναπτύσσονται με ραγδαίους ρυθμούς στην Ιρλανδία: 26.000 τ.μ. έχει εμβαδόν το νέο αρχηγείο του ελεγκτικού γραφείου KPMB στο Δουβλίνο, 20.000 τ.μ. η έδρα του κινεζικού δικτύου ΤικΤοκ στην ιρλανδική πρωτεύουσα, 43.000 τ.μ. τα νέα γραφεία της αμερικανικής πολυεθνικής διαχείρισης πελατών (CRM) και επιχειρηματικού λογισμικού Salesforce. «Αυτές οι εταιρείες δεν αρκούνται πλέον μόνον σε μια απλή επέκταση. Καταλαμβάνουν χώρους ίσους με πανεπιστημιουπόλεις», λέει ο Κιθ Ο’ Νιλ, προϊστάμενος του τμήματος διαχείρισης εμπορικών ακινήτων στην Ιρλανδία της BNP Paribas.
Από την περίοδο του «Κελτικού Τίγρη» πριν τη μεγάλη οικονομική κρίση που γονάτισε την Ιρλανδία έχει να δει κάτι τέτοιο. «Όσον αφορά στις τιμές των εμπορικών ακινήτων, η κορύφωσή τους ήταν το 2007», σημειώνει.
Ο «κελτικός Τίγρης» βρυχάται ξανά
Η οικονομία της Ιρλανδίας διέρχεται μια περίοδο εντυπωσιακής ανάπτυξης: 13,4% το 2021 χάρη στην ανάκαμψή της στη μετά-Covid εποχή και 7% το τρέχον έτος. Είναι μια από τις λιγοστές χώρες που απέφυγαν τα χειρότερα λόγω της πανδημίας πράγμα που μεταφράζεται σε «βροχή» φορολογικών εσόδων, που θα της επιτρέψουν να εμφανίσει πλεόνασμα προϋπολογισμού το 2022. Σε διάστημα 12 μηνών (από τον Αύγουστο του 2021 μέχρι τον περασμένο Ιούλιο) το πλεόνασμα αυτό έφθασε τα 3,4 δισ. ευρώ, κάτι που αποδίδεται κυρίως στον πολλαπλασιασμό των επενδύσεων πολυεθνικών εταιρειών στη χώρα, όπως οι Αμερικανικοί κολοσσοί Meta -η μητρική του Facebook-, η LinkedIn και η Amazon.
Κι αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθούν τα έσοδα από τους εταιρικούς φόρους στην Ιρλανδία κατά 51% το πρώτο επτάμηνου του τρέχοντος έτους στα 9 δισ. ευρώ. «Είναι καθ’ οδόν να φτάσουν σχεδόν τα 20 δισ. ευρώ το 2022», λέει ο Σύνδεσμος Ιρλανδών Εργοδοτών IBEC, κάτι ανήκουστο, αφού στο χειρότερο διάστημα της οικονομικής κρίσης – μεταξύ του 2008 και του 2014 – τα έσοδα αυτά κυμαίνονταν ετησίως μεταξύ 3,5 και 5 δισ. ευρώ, δηλαδή τέσσερις με πέντε φορές λιγότερα.
Η Ιρλανδία ποντάρει από τη δεκαετία του 1980 στις ξένες επενδύσεις λειτουργώντας οιονεί ως φορολογικός παράδεισος προσφέροντας φορολογικό συντελεστή 12,5% στις εταιρείες, αλλά πάνω απ’ όλα πολλά παραθυράκια για να τον παρακάμψουν.
Ψηφιακοί κολοσσοί
Χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Apple, στην οποία η Ιρλανδία πρόσφερε το 1991 μια ειδική συμφωνία για τη φορολόγησή της, τόσο ευνοϊκή που σύμφωνα με την Κομισιόν η αμερικανική πολυεθνική κατέβαλε μόνον 0,005% σε φόρους το 2014. Γι’ αυτό και η ΕΕ καταδίκασε την Apple το 2016 να καταβάλει 13 δισ. ευρώ στην κυβέρνηση της Ιρλανδίας, η οποία όμως αρνήθηκε να εισπράξει το ποσό – που αντιστοιχούσε τότε στο 23% του κρατικού προϋπολογισμο΄πυ – και άσκησε έφεση κατά της απόφασης σε μια υπόθεση που δεν έχει κλείσει ακόμη οριστικά.
Αυτά όμως ανήκουν στο παρελθόν, λέει ο επικεφαλής οικονομικής έρευνας για την εμπορική εκμετάλλευση ακινήτων της ΒΝP Paribas, Τζον ΜακΚάρτνεϊ.
Δεχόμενη διεθνείς πιέσεις η Ιρλανδία προχώρησε σε μεγάλο βαθμό σε μεταρρύθμιση του φορολογικού της συστήματος κλείνοντας έναν αριθμό από «παραθυράκια» και μετά τις έντονες αντιρρήσεις της αποδέχθηκε τον Οκτώβριο του 2021 επί της αρχής να αυξήσει τον φορολογικό συντελεστή για τις εταιρείες στο 15% προκειμένου το Δουβλίνο να προσχωρήσει στην παγκόσμια συμφωνία φορολογικής μεταρρύθμισης που αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του ΟΟΣΑ – αν και η αίτηση ένταξής της έχει ανασταλεί μέχρι το 2024 λόγω διεθνών διαφωνιών για τις ακριβείς λεπτομέρειες της μεταρρύθμισης.
Η Ιρλανδία έχει σήμερα μικρότερη ανάγκη για φορολογία, καθώς η παγκόσμια οικονομία άλλαξε με την ανάδυση των ψηφιακών κολοσσών. «Είμαστε μια περιφερειακή χώρα στο Βόρειο Ατλαντικό, που μειονεκτεί αναφορικά με το εμπόριο αγαθών», λέει ο ΜακΚάρτνεϊ. «Αλλά αυτό δεν είναι πλέον πρόβλημα με την καλπάζουσα ανέλιξη του τομέα των υπηρεσιών». Γίγαντες όπως το Facebook και το TikTok έχουν βρει στο Δουβλίνο ένα αγγλόφωνο, καλά εκπαιδευμένο και ως επί το πλείστον νεαρό εργατικό δυναμικό, καθώς και ένα φορολογικό σύστημα που παραμένει ελκυστικό.
Επιδοτήσεις στα χειμαζόμενα από την ακρίβεια νοικοκυριά
Ως εκ τούτου τα φορολογικά έσοδα από τις πολυεθνικές εκτοξεύθηκαν στο περίπου 21% του συνόλου των κρατικών εσόδων της Ιρλανδίας – όταν στη Γαλλία αντιστοιχούν στο 16% -. Και το δίλημμα που προκύπτει για την ηγεσία της χώρας είναι πώς θα χρησιμοποιήσει τα έσοδα αυτά σε μια περίοδο που καλπάζει ο πληθωρισμός (στο 9.1% τον περασμένο μήνα) κι οι αυξημένοι λογαριασμοί ρεύματος και φυσικού αερίου γονατίζουν τα νοικοκυριά.
Εργοδότες συνιστούν προσοχή υπογραμμίζοντας ότι το ύψος των εσόδων αυτών διαφέρει από χρόνο σε χρόνο ειδικά σε μια περίοδο επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας. «Θα έπρεπε να θεωρούνται ως ένα είδος επιδόματος στα νοικοκυριά, να χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για έκτακτες δαπάνες για την επέκταση της οικονομίας παρά για τρέχουσες», λέει ο Σύνδεσμος Ιρλανδών Εργοδοτών IBEC.
Την ίδια γραμμή ακολουθεί αυτή την περίοδο κι η κυβέρνηση της Ιρλανδίας. «Τα μισά από τα έσοδα των εταιρικών φόρων προέρχονται από μόλις δέκα εταιρείες», σημείωσε εκπρόσωπος του υπουργείου Οικονομικών. Κι αυτό ενέχει μεγάλους κινδύνους. Ο προϋπολογισμός για το 2023 θα παρουσιαστεί στα τέλη Σεπτεμβρίου και αναμένεται να προβλέπει στήριξη των νοικοκυριών.
«Οι θέσεις εργασίας και τα έσοδα που έφεραν οι πολυεθνικές μάς βοήθησαν να ξεφύγουμε από την ύφεση όταν χτύπησε η πανδημία και τώρα θα μας δώσουν την οικονομική ισχύ να αντιμετωπίσουμε την κρίση του υψηλού κόστους διαβίωσης και να αποφύγουμε την ύφεση», είπε στις αρχές του περασμένου μήνα ο αντιπρόεδρος της ιρλανδικής κυβέρνησης, Λίο Βαράντκαρ. To μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης, το Σιν Φέιν, ζητά έκτακτο προϋπολογισμό. Αλλά ακόμη και αυτό, που κλίνει ιδεολογικά προς την αριστερά, δεν σκοπεύει να θίξει τα φορολογικά πλεονεκτήματα που προσφέρονται στις εταιρείες, πόσω μάλλον που ονειρεύεται για ενιαίο φόρο 12,5% τόσο στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας όσο και στη Βόρεια Ιρλανδία.