Με αφορμή την παρουσία του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ στην 88η ΔΕΘ, είχαμε μία πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον γενικό διευθυντή του, Χρήστο Γούλα, για την υφιστάμενη κατάσταση στην αγορά εργασίας, τις τρέχουσες εξελίξεις στην απασχολησιμότητα, τις γενικότερες προκλήσεις που επιφυλάσσει το μέλλον για τις εργασιακές σχέσεις, αλλά και τον αναπτυξιακό μετασχηματισμό της χώρας.
Πώς διαγράφεται το μέλλον της απασχόλησης στην Ελλάδα σύμφωνα με τα δεδομένα που διαθέτει ως τώρα το Ινστιτούτο;
Υπάρχει σαφής βελτίωση των δεικτών ανεργίας και απασχόλησης στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Αυτό οφείλεται, κυρίως, στα οφέλη μιας θετικής, αλλά εξαιρετικά εύθραυστης αναπτυξιακής πορείας από την οποία η ελληνική οικονομία προσπαθεί να ωφεληθεί. Ωστόσο, μην ξεχνάμε ότι ερχόμαστε από πολύ μακριά και ότι σε ό,τι αφορά την εργασία δεν έχουν καλυφθεί οι απώλειες που προκάλεσε η υπερδεκαετής οικονομική κρίση.
Το 10% ανεργίας σίγουρα, αποτελεί καλύτερη επίδοση από τα θηριώδη ποσοστά που αντιμετωπίσαμε τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά δεν μπορούμε να αρκεστούμε σε ένα ποσοστό ανεργίας που παραμένει ένα από τα υψηλότερα στην Ευρώπη και έναν δείκτη απασχόλησης που κατατάσσεται στους χαμηλότερους σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Από την άλλη, όση βελτίωση και να παρουσιάζουν οι δείκτες ανεργίας και απασχόλησης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και πάλι με βάση ευρωπαϊκούς δείκτες είμαστε μια από τις χώρες με την χειρότερη ποιοτικά εργασία στην Ευρώπη: η αγοραστική δύναμη των μισθωτών μειώνεται ενώ αντίθετα αυξάνεται διαρκώς ο χρόνος εργασίας. Συνεχίζουμε να έχουμε ένα από τα μικρότερα ποσοστά κάλυψης εργαζομένων με συλλογικές συμβάσεις, συνεχίζουμε να έχουμε ιδιαίτερα χαμηλές επιδόσεις στην υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων και μια από τις χειρότερες συνολικές επιδόσεις στην συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση των εργαζομένων η οποία συνεχίζει να οργανώνεται με τρόπο αναποτελεσματικό. Ας μη μένουμε λοιπόν μόνο στους εύκολους αριθμούς και ας σταματήσουμε να κρυβόμαστε πίσω τους. Είναι κρίσιμο να βλέπουμε και ¨πίσω από την βιτρίνα¨ προκειμένου να έχουμε ορθή εικόνα και να λάβουμε τα σωστά μέτρα.
Προς το παρόν ακόμα κι αν και έχουμε αρχίσει ως χώρα να βελτιώνουμε τους δείκτες ανεργίας και απασχόλησης συνεχίζουμε να έχουμε τα παραδοσιακά δομικά προβλήματα. Επαναλαμβάνουμε δηλαδή το ίδιο δομικό σφάλμα της ελληνικής οικονομίας της προ κρίσης περιόδου, να μην συνδέουμε την ποιότητα της εργασίας με την παραγωγική ανάπτυξη και καταλήγουμε και πάλι σε επισφαλείς, συγκυριακές υψηλές κερδοφορίες για τις επιχειρήσεις και σε χαμηλούς μισθούς και μέτριες συνθήκες δουλειάς για τους εργαζόμενους.
Για να μειωθεί περαιτέρω η ανεργία απαιτούνται τολμηρές αλλαγές σε επίπεδο αναπτυξιακού προτύπου και για να αυξηθούν τα ποσοστά απασχόλησης, απόλυτα στοχευμένες δράσεις προσέλκυσης στην αγορά εργασίας πληθυσμών όπως οι νέοι και οι γυναίκες, ομάδες που αποτελούν τα συνήθη θύματα των μαύρων αγορών εργασίας. Το πόσο καλό θα είναι το μέλλον της εργασίας στην χώρα μας είναι ανάλογο του πόσο τολμηρές θα είναι οι πολιτικές ανάπτυξης και απασχόλησης έτσι ώστε να επιτευχθεί το ζητούμενο της ουσιαστικής σύζευξής τους και, κυρίως, πόσο θα αναβαθμιστούν ποιοτικά και μισθολογικά οι προσφερόμενες θέσεις εργασίας από τις επιχειρήσεις.
Ποια ήταν τα σημαντικότερα επιτεύγματα του ΙΝΕ ΓΣΕΕ, που απετέλεσαν και ορόσημο στη μέχρι τώρα ιστορία του;
Το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ ιδρύθηκε σε μια εποχή όπου η μόνη διαθέσιμη πηγή δεδομένων και πληροφοριών για την εργασία στην χώρα μας ήταν ορισμένοι κρατικοί φορείς και οι εργοδοτικές οργανώσεις. Το ΙΝΕ ανέτρεψε αποτελεσματικά και με διάρκεια αυτή την ανισορροπία δυνάμεων καταφέρνοντας να αναδειχθεί στον μεγαλύτερο, εγκυρότερο και επιστημονικά αρτιότερο μη κρατικό φορέα έρευνας και εκπαίδευσης σε θέματα εργασίας στην χώρα και με διεθνή αναγνώριση.
Ό,τι καταφέραμε αυτές τις τρεις δεκαετίες οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι δεν πιστεύουμε στην διάκριση μεταξύ μεγάλων και μικρών επιτευγμάτων στο πεδίο της έρευνας και της εκπαίδευσης. Αν το ΙΝΕ μπορεί και κάνει καλά την δουλειά του οφείλεται στο ότι η δραστηριότητά του συμπεριλαμβάνει και απευθύνεται στο σύνολο του κόσμου της εργασίας στην χώρα μας, χωρίς κανέναν απολύτως αποκλεισμό. Οι στιγμές που κερδίζουν τα φώτα της δημοσιότητας, όπως η παρουσίαση της μοναδικής στο είδος της Ετήσιας Έκθεσης για την Απασχόληση του ΙΝΕ, όχι μόνο συνυπάρχουν, αλλά προϋποθέτουν και την καθημερινή συνεχή παρέμβαση στο πεδίο στο σύνολο της επικράτειας. Έτσι το ΙΝΕ κατάφερε, για παράδειγμα, να συγκροτήσει το εκτενέστερο δίκτυο συμβουλευτικής και υποστήριξης εργαζομένων στη χώρα, να επιμορφώσει χιλιάδες εργαζόμενους ή να συμμετέχει καθοριστικά στη διαμόρφωση εκατοντάδων επαγγελματικών περιγραμμάτων και προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης.
Οι περίπου 100 επιστημονικοί συνεργάτες του ΙΝΕ σε όλη τη χώρα έχουν καταφέρει να προχωρήσουν στην κατάκτηση των στόχων του φορέα με προσήλωση στην επιστημονική και μεθοδολογική εγκυρότητα, αλλά και συνείδηση ότι συμβάλλουν στην διάχυση γνώσης και δεδομένων από τον κόσμο της εργασίας και για τον κόσμο της εργασίας.
Πώς ακολουθεί το Ινστιτούτο τις εξελίξεις στην εργασία, τις πολιτικές απασχόλησης και τον αναπτυξιακό μετασχηματισμό της χώρας;
Όπως είπα και προηγουμένως το Ινστιτούτο Εργασίας δεν αποκλείει κανένα πεδίο ενδιαφέροντος που σχετίζεται με τον κόσμο της εργασίας και απευθύνει τη δράση του στο σύνολο του πληθυσμού όπου και αν βρίσκεται. Με ένα δίκτυο δεκαπέντε παραρτημάτων σε όλη τη χώρα, μόνιμων ειδικών επιστημόνων και σημαντικών εξωτερικών επιστημονικών συνεργατών, το ΙΝΕ δραστηριοποιείται σε τομείς που συμπεριλαμβάνουν από τα οικονομικά της εργασίας και της πολιτικές απασχόλησης μέχρι την επαγγελματική κατάρτιση και την εκπαίδευση, περνώντας από την ψυχολογία, την κοινωνιολογία, την δημογραφία της εργασίας και τις επιστήμες της πληροφορίας.
Οι συνεργάτες μας εργάζονται στα πλαίσια μακροχρόνιων σχεδίων έρευνας ή μόνιμων ερευνητικών ομάδων όπως το Παρατηρητήριο Κοινωνικοοικονομικών Εξελίξεων το οποίο παρεμβαίνει συστηματικά στον δημόσιο διάλογο και με την έκδοση κειμένων πολιτικής και αυτοτελών ερευνητικών μελετών. Στο ΙΝΕ αποδίδουμε πολύ μεγάλη σημασία στην συμπερίληψη και την ανάδειξη της κοινωνικής εμπειρίας των ίδιων των εργαζομένων. Αυτό απαιτεί καθημερινή συστηματική δουλειά πεδίου έτσι ώστε να οικοδομηθούν γνήσιες σχέσεις εμπιστοσύνης που θα επιτρέψουν στο τέλος και την αποτελεσματική συλλογή επιστημονικών δεδομένων.
Παράλληλα, υπάρχουν σημαντικές ενεργές συμφωνίες συνεργασίας με πανεπιστήμια που συγκροτούν ένα παράλληλο δίκτυο έρευνας και συλλογής δεδομένων για την εργασία και την απασχόληση και αυτό όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο. Το ΙΝΕ έχει οικοδομήσει ισχυρές σχέσεις συνεργασίας με ομόλογούς του φορείς στην Ευρώπη και πέρα από αυτή και συμμετέχει με πρωταγωνιστικό ρόλο σε πολλά διεθνή ερευνητικά προγράμματα.
Ανθρώπινο δυναμικό, κατάρτιση και δια βίου μάθηση, σύγχρονα οικονομικά δεδομένα και εργασιακές σχέσεις. Πώς συμβάλλει το Ινστιτούτο στην αντιμετώπιση των προκλήσεων;
Το ΙΝΕ από την πρώτη στιγμή της ίδρυσης του δραστηριοποιήθηκε εντατικά στον τομέα της ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού και της επαγγελματικής κατάρτισης. Δεν θα ήταν υπερβολή λοιπόν αν λέγαμε ότι αυτή τη στιγμή είναι η μεγαλύτερη εστία παραγωγής μεθοδολογιών σχεδιασμού και υλοποίησης πλαισίων ανάλυσης της εργασίας και προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης. Από τη μεθοδολογία διαμόρφωσης των επίσημων πιστοποιημένων επαγγελματικών περιγραμμάτων που αποτελούν το πλαίσιο κανόνων άσκησης ενός επαγγέλματος στην χώρα, μέχρι τα νέα προγράμματα αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης, όλα αυτά φέρουν την σφραγίδα της σωρευμένης ερευνητικής εμπειρίας και γνώσης του ΙΝΕ. Είμαστε περήφανοι για το ότι, πρακτικά, δεν υπάρχει πλέον κανένα έγκυρο μεθοδολογικό πλαίσιο σχεδιασμού και υλοποίησης επαγγελματικής δραστηριότητας, διάγνωσης δεξιοτήτων ή πρόγραμμα αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης στη χώρα το οποίο να μη συμπεριλαμβάνει έστω και μια μικρή επιστημονική συμβολή του φορέα. Και αυτή είναι η ιδιοτυπία μας σε σχέση με άλλους συγγενικούς, ενδεχομένως φορείς: δεν περιοριζόμαστε στον σχολιασμό ή την κριτική ανάλυση των πολιτικών απασχόλησης, αλλά παρεμβαίνουμε προτείνοντας μεθοδολογικά έγκυρες παρεμβάσεις στο επίπεδο των ίδιων των μεθόδων που παράγουν τις πολιτικές αυτές. Πρόκειται για πολύ σημαντική κατάκτηση σε διεθνές επίπεδο. Είμαστε το ερευνητικό ινστιτούτο των εργαζομένων την τεχνογνωσία και την ειδημοσύνη του οποίου δεν είναι εύκολο να παρακάμψει πλέον κανείς χωρίς να διακινδυνέψει να χάσει την αξιοπιστία και την εγκυρότητά του.
ΙΝΕ ΓΣΕΕ και έρευνα. Ποιοι τομείς καλύπτονται και ποιοι είναι οι στόχοι για το μέλλον;
Το ΙΝΕ θα συνεχίσει απρόσκοπτα την ανάπτυξη των ερευνητικών δραστηριοτήτων του, μιας και όπως ήδη επισήμανα, η ερευνητική δουλειά προϋποθέτει συνέχεια, διάρκεια και υπομονετική συσσώρευση δεδομένων. Ωστόσο, σκοπεύουμε να προσανατολίσουμε την δράση μας σε τρία κομβικά για μας θεματικά πεδία τα οποία πιστεύουμε ότι επιπρόσθετα έχουν ιδιαίτερα σημαντική πολιτική και κοινωνική βαρύτητα.
Το πρώτο είναι το ζήτημα του ρόλου των κοινωνικών ανισοτήτων. Θεωρούμε ότι η συνεχώς αυξανόμενη διεύρυνσή τους σε εθνικό και διεθνές επίπεδο αποτελεί μια βραδυφλεγή βόμβα όχι μόνο για τις παραγωγικές σχέσεις, αλλά και για την ίδια την ποιότητα της δημοκρατίας. Η συνεχής υποτίμηση της παραγωγικής εργασίας δεν μπορεί να αποτελεί την βασική διάσταση κανενός παραγωγικού συστήματος και καμιάς κοινωνίας.
Οι οικονομικές ανισότητες μετατρέπονται σε κοινωνικές, εκπαιδευτικές και πολιτικές ανισότητες, παράγοντας με τη σειρά τους νέες ανισότητες πρόσβασης σε αναγνωρισμένα θεμελιώδη δικαιώματα.
Το δεύτερο θεματικό πεδίο έχει να κάνει με τον μετασχηματισμό των επαγγελμάτων σε οικονομικό, κοινωνικό και τεχνολογικό επίπεδο. Θεωρούμε ότι είναι σημαντικό να μελετηθούν με λεπτομέρεια οι αλλαγές που αναδιαμορφώνουν τα επαγγέλματα σε μια εποχή μεγάλων παραγωγικών μεταβάσεων, όπως η ψηφιακή ή/και η πράσινη μετάβαση.
Τέλος, το τρίτο μεγάλο στρατηγικό πεδίο για το ΙΝΕ θα είναι η περεταίρω ανάπτυξη της θεσμικής ικανότητας των οργανώσεων των εργαζομένων να αναπτύσσουν ποιοτικές στρατηγικές διαπραγμάτευσης αξιοποιώντας και αναλύοντας δεδομένα. Οι εκπρόσωποι των εργαζομένων χρειάζεται να είναι σε θέση να αξιοποιούν εργαλεία επιστημονικής έρευνας προκειμένου να διαγνώσουν και να περιγράψουν το κοινωνικό, οικονομικό και παραγωγικό περιβάλλον εντός του οποίου δρουν. Προσωπικά θεωρώ ότι η ανάλυση και η επιστημονική τεκμηρίωση δεν μπορούν ούτε να χαρίζονται, ούτε και να θεωρούνται αποκλειστικά κτήματα των επιχειρήσεων ή των φορέων του κράτους. Η γνώση των οικονομικών και κοινωνικών δεδομένων και ο τεκμηριωμένος με βάση αυτά σχεδιασμός και δράση είναι πολύ σημαντικός, προκειμένου να αναπτυχθούν και ενδυναμωθούν τα διαπραγματευτικά επιχειρήματα των συνδικάτων.
Το τρίτο λοιπόν, στρατηγικό πεδίο δραστηριοποίησης για το ΙΝΕ θα είναι ο ανασχεδιασμός και η συνολική αναβάθμιση της συνδικαλιστικής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης, αξιοποιώντας και την πολύτιμη εμπειρία που έχει συσσωρευθεί από την Ακαδημία της Εργασίας της ΓΣΕΕ στα σχεδόν είκοσι χρόνια της λειτουργίας της.
Το ΙΝΕ ΓΣΕΕ στην 88η ΔΕΘ. Τι θα συναντήσουν οι επισκέπτες στο περίπτερό σας;
Η καρδιά της ελληνικής οικονομίας χτυπάει κάθε Σεπτέμβριο στη Θεσσαλονίκη, και το INE, ως εκπρόσωπος του κόσμου της Εργασίας, δεν θα μπορούσε να είναι λείπει από τη Διεθνή Έκθεση. Ανεβαίνουμε για ακόμη μια χρονιά στη ΔΕΘ με μια μεγάλη ομάδα συνεργατών για να ενημερώσουμε τους πολίτες σχετικά με όλες τις τελευταίες εξελίξεις γύρω από τα εργασιακά και ασφαλιστικά ζητήματα, τις μετεξελίξεις που έχουν επέλθει στα επαγγέλματα καθώς και την επαγγελματική κατάρτιση και τη διά βίου εκπαίδευση των εργαζομένων.
Στο πλαίσιο της παρουσίας μας στη ΔΕΘ έχουμε προγραμματίσει ένα καθημερινό πρόγραμμα με θεματικά εργαστήρια νομικής πληροφόρησης και επαγγελματικής συμβουλευτικής και στρογγυλά τραπέζια συζήτησης, με τη συμμετοχή ειδικών, επιστημόνων και εκπροσώπων των φορέων και των κοινωνικών εταίρων.
Σε έναν κόσμο που αλλάζει με ραγδαίους ρυθμούς, η γνώση είναι απαραίτητο εφόδιο για κάθε εργαζόμενο. Στη Θεσσαλονίκη, φιλοδοξούμε να προσφέρουμε σε κάθε επισκέπτη της έκθεσης έγκυρη και πλήρη ενημέρωση για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στην εργασιακή καθημερινότητα και να προγραμματίσουν το μέλλον τους.