Το ότι η συρρίκνωση των εισοδημάτων στις αρχές της κρίσης, προκάλεσε ντόμινο σε όλη την οικονομική δραστηριότητα, άρα και στην οικοδομή και στην αγορά ακινήτων, δεν είναι ούτε νέο ούτε αποτελεί έκπληξη, ειδικά για όσους παρακολουθούν τους δείκτες της κτηματαγοράς.
Ωστόσο, αυτό που προκαλεί αίσθηση είναι ότι η ένταση, σχεδόν βίαιη, των νέων φόρων στα ακίνητα, δεν επιτάχυνε, απλώς, τη μείωση των τιμών αλλά άσκησε πολλαπλάσια πίεση στο ΑΕΠ. Τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας αποτυπώνουν τη “βουτιά” των τιμών κατά 40% και πλέον, πριν αρχίσει δειλά- δειλά η ανάκαμψη τους τα δύο-τρία τελευταία τρίμηνα.
Η έρευνα του ΙΟΒΕ για τις κατασκευές ρίχνει, όμως, φως σε μια άλλη πτυχή: στο συσχετισμό της μείωσης των εισοδημάτων, με τη φορολογία των ακινήτων, τις τιμές τους και την επιταχυνόμενη ύφεση της οικονομίας. Μέχρι το 2ο τρίμηνο του 2011 οι τιμές των νέων διαμερισμάτων είχαν υποχωρήσει κατά 10,2% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2007, ενώ το ΑΕΠ την ίδια περίοδο είχε μειωθεί κατά 17,7%. Συμπέρασμα; Η επίπτωση της πτώσης του ΑΕΠ στις τιμές των ακινήτων φαίνεται ότι ήταν περιορισμένη. Η κατάσταση ανατρέπεται στις αρχές του 2012.
Τι συνέβη τότε; Ήρθαν νέοι φόροι στα ακίνητα, με αποτέλεσμα η φορολογία τους από τα επίπεδα του 0,2- 0,4% του ΑΕΠ να εκτιναχθεί στα ύψη. Μετά την επιβολή του φόρου στα ηλεκτροδοτούμενα ακίνητα (ΕΕΤΗΔΕ), το ΑΕΠ υποχωρούσε με σαφώς χαμηλότερη ένταση έναντι των τιμών των ακινήτων. Η πτώση στις τιμές φαίνεται να επιταχύνεται ακριβώς μετά το 3ο τρίμηνο του 2011, καθώς σε συνδυασμό με τη συρρίκνωση των εισοδημάτων και την οξυμένη αβεβαιότητα στην οικονομία, η επιβολή της πρόσθετης φορολογίας στην ιδιοκτησία των ακινήτων επηρέασε αρνητικά τις τιμές τους.
Η χαριστική βολή στα ακίνητα
Και κάπου εδώ ξεκίνησε το ντόμινο, καθώς με τη σημαντική επίπτωση στις τιμές και στις επενδυτικές αποδόσεις των ακινήτων, το ΕΕΤΗΔΕ και ο ΕΝΦΙΑ επιτάχυναν την ύφεση της ελληνικής οικονομίας, μειώνοντας την καταναλωτική δαπάνη και τις επενδύσεις σε κατοικίες. Κοινώς, έδωσαν τη χαριστική βολή. Το κερασάκι στην τούρτα; Οι τιμές των ακινήτων υποχώρησαν με μεγαλύτερη ένταση από το κόστος κατασκευής και κάπως έτσι έγινε αδύνατη η κατασκευή νέων οικοδομών.
Μήπως άλλαξε, άραγε, κάτι κατά την περίοδο μετάβασης σε έστω οριακά θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης; Ούτε κατά διάνοια. Ο ΕΝΦΙΑ μονιμοποιήθηκε και ο προσανατολισμός του έγινε προς τα μεσαία στρώματα με τις αλλαγές στην κλίμακα και τις “χειρουργικές” μεταβολές των αντικειμενικών αξιών, με βάση τις οποίες υπολογίζεται ο φόρος.
Στην τέταρτη θέση η Ελλάδα!
Αν συνυπολογίσει, δε, κανείς την πληθώρα των φόρων και των τελών που συνεχίζουν να επιβαρύνουν την ακίνητη περιουσία, δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη ότι η Ελλάδα κοντράρει στα... ίσα χώρες με πολύ υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ.
Ειδικότερα, με κριτήριο το σύνολο των εσόδων από φόρους ακίνητης περιουσίας ως ποσοστό του ΑΕΠ, η Ελλάδα βρίσκεται στην 4η θέση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, ενώ στις υψηλότερες θέσεις βρίσκεται η Γαλλία, με ποσοστό 4,9% και το Ηνωμένο Βασίλειο με 4,3%. Ο μέσος όρος των χωρών της ΕΕ είναι 2,6% του ΑΕΠ. Στους επαναλαμβανόμενους φόρους η Ελλάδα βρίσκεται ακόμα υψηλότερα, στην 3η θέση με ποσοστό 2,8% του ΑΕΠ.