Για 122 άτομα στη Γερμανία εδώ και λίγες μέρες ένα όνειρό τους γίνεται πραγματικότητα, αφού από την 1η Ιουνίου άρχισε να κατατίθενται στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς ένα βασικό εισόδημα 1.200 ευρώ το μήνα, χωρίς να υποχρεούνται να εργάζονται!
Επί τρία ολόκληρα χρόνια θα πληρώνονται το ποσό αυτό κάθε μήνα - συνολικά 43.200 ευρώ στο διάστημα αυτό-, προκειμένου να μετάσχουν σ’ ένα πείραμα που αποβλέπει στη διερεύνηση της επίδρασης ενός άνευ όρων βασικού εισοδήματος στα άτομα που το λαμβάνουν κι ίσως φέρει τη Γερμανία πιο κοντά στη θέσπιση του εγγυημένου βασικού εισοδήματος. Πάνω από δύο εκατομμύρια άτομα εκδήλωσαν ενδιαφέρουν να μετάσχουν στο πρότζεκτ και οι 122 που επελέγησαν τελικά τυχαία, επιτρέπεται στο διάστημα που θα διαρκέσει το πιλοτικό πείραμα να εργάζονται όσο θέλουν και όταν θέλουν. Δεν θα έχουν καμία υποχρέωση έναντι εκείνων που τους δίνουν δωρεάν τα χρήματα, πέραν της συμπλήρωσης επτά ερωτηματολογίων στο διάστημα αυτό, αναφέρεται στην ιστοσελίδα του πρότζεκτ.
Άλλα 1.380 άτομα θα συμπληρώνουν κάθε έξι μήνες τα ερωτηματολόγια αυτά, αλλά χωρίς βασικό εισόδημα, μόνον έναντι μιας μικρής αποζημίωσης. Τα χρήματα – κάπου 5,2 εκατ. ευρώ, προέρχονται από περίπου 150.000 ιδιώτες δωρητές και δεν θα φορολογούνται.
Όνειρο που απέχει μακράν από την πραγματικότητα;
Πίσω από την ιδέα κρύβεται ο σύλλογος Mein Grundeinkommen" του Βερολίνου, που είναι πεπεισμένος ότι μια άνευ όρων καταβολή χρημάτων σε όλους τους πολίτες στη Γερμανία θα έλυνε πολλά από τα προβλήματα της ζωής τους. Όταν λείπει η πίεση για την εξεύρεση ικανού χρηματικού ποσού για την επιβίωση, λένε, τότε οι άνθρωποι θα είναι πιο ελεύθεροι, πιο δημιουργικοί και γενικώς πιο ευτυχισμένοι. Κατά πόσον αυτή η ουτοπία ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα θα ερευνηθεί και επιστημονικά στο πλαίσιο του πρότζεκτ. «Ερευνούμε τι κάνουμε οι άνθρωποι όταν έχουν επί τρία χρόνια μια υλική ασφάλεια. Θα ξοδέψουν τα χρήματα ή θα δημιουργήσουν ένα απόθεμα; Θα σταματήσουν να εργάζονται ή θα εργάζονται λιγότερο; Θα γίνουν πιο κοινωνικοί και θα δαπανούν περισσότερα;», λέει ο επικεφαλής της έρευνας Γιούργκεν Σουπ, του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικής Έρευνας ( Deutsches Institut für Wirtschaftsforschung). Όλα αυτά θα διαπιστωθούν μ’ αυτό το πιλοτικό πρόγραμμα για το βασικό πρόγραμμα, ακόμη και ενδεχόμενες αλλαγές στο επίπεδο του στρες – ίσως λόγω της μικρότερης πίεσης χάρη στο βασικό εισόδημα - μπορούν να εξεταστούν χρησιμοποιώντας δείγματα μαλλιών από ορισμένους συμμετέχοντες, συμπληρώνει.
Ιδεολογικές μάχες χαρακωμάτων για το βασικό εισόδημα
Εδώ και χρόνια διεξάγεται στη Γερμανία η συζήτηση για ένα βασικό εισόδημα για όλους και μάλιστα έχει λάβει έντονο ιδεολογικό χαρακτήρα, αφού στον πυρήνα της βρίσκεται το ερώτημα τι κάνουν οι άνθρωποι, όταν δεν είναι υποχρεωμένοι να εργαστούν για να βγάλουν τα προς το ζην. Ο Σοσιαλδημοκράτης υπουργός Οικονομικών και υποψήφιος καγκελάριος Όλαφ Σολτς έχει χαρακτηρίσει «νεοφιλελευθερισμό» το πείραμα με το άνευ όρων βασικό εισόδημα. Το άνευ όρων βασικό εισόδημα θα έθετε σε κίνδυνο πολλά από τα επιτεύγματα του κράτους πρόνοιας, όπως η σύνταξη, τα επιδόματα ανεργίας. Και αν υπολογίσει κανείς δίκαια και σωστά, τότε θα διαπιστώσει ότι είναι και πανάκριβο», είπε πέρυσι.
Αρκετοί πολέμιοι θεωρούν το εγχείρημα αυτό μια «ουτοπία αριστεριστών», που θέλουν να ζουν εις βάρος των άλλων ως κηφήνες τεμπελιάζοντας. Οι υποστηρικτές της ιδέας του βασικού εισοδήματος, από την άλλη, «βλέπουν» μια λύση τρεχόντων και μελλοντικών προβλημάτων: Οι κοινωνικές πτυχές - από την ανατροφή, μέχρι τη βοήθεια σε και από γείτονες και την περίθαλψη - θα αναβαθμιστούν και τα μοντέλα θα αναπτυχθούν σε πρώιμο στάδιο για ένα μέλλον, στο οποίο οι κλασικές θέσεις εργασίας θα γίνουν σπάνιες λόγω της αυξανόμενης ψηφιοποίησης και της αυτοματοποίησης.
Θα ενθαρρύνει το χρήμα τις τολμηρές αποφάσεις;
Ο Γιούργκεν Σουπ ελπίζει ότι με το πιλοτικό αυτό πρόγραμμα θα αποκτηθούν πολύτιμες γνώσεις για θέματα που επικαλούνται οι πολέμιοι του βασικού εισοδήματος, την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα: «Ίσως οι λήυπτες του βασικού εισοδήματος να γίνουν πιο τολμηροί στη λήψη των αποφάσεών τους, όπως πχ. να ανοίξουν δικές τους επιχειρήσεις ή να αλλάξουν καριέρα», λέει. Κι είναι αξιοσημείωτο ότι πολλοί πασίγνωστοι ανά την υφήλιο επιχειρηματίες, από τον Μπιλ Γκέιτς μέχρι τον Μαρκ Ζούκερμπεργκ και τον Τζεφ Μπέζος δεν έδειξαν να φοβούνται ιδιαίτερα για το μέλλον τους και την επιβίωσή τους όταν αποτόλμησαν να στήσουν τις επιχειρήσεις τους. «Θέλουμε να μάθουμε», είναι το σύνθημα του πιλοτικού πειράματος και ο Μίχαελ Μπομάγιερ του σωματείου “To Βασικό Εισόδημά μου, παραδέχεται ότι τα αποτελέσματα του πρότζεκτ είναι ανοικτά: «Φισκά και μπορεί να προκύψει απ’ αυτό το πιλοτικό πρότζεκτ ότι το βασικό εισόδημα δεν θα έχει την επίπτωση που εμείς προσδοκούμε», λέει.
Παραμένει αμφίβολο κατά πόσον η συζήτηση για το βασικό εισόδημα μετά τη λήξη του πειράματος σε τρία χρόνια θα είναι λιγότερο ιδεολογικά φορτισμένη, αφού ήδη υπάρχουν πολλοί επικριτές που επισημαίνουν ότι ο περιορισμένος χρόνος διάρκειας του πρότζεκτ δεν αφήνει περιθώρια για οριστικά συμπεράσματα ως προς τη συμπεριφορά των ατόμων, όταν είναι ήδη εξασφαλισμένο το βασικό τους εισόδημα.
Πέραν τούτου υπάρχουν κι άλλα μεγάλα ανοικτά ερωτήματα, στα οποία δεν μπορεί να απαντήσει το πείραμα: Πως θα εξελιχθούν οι τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών αν όλοι λαμβάνουν ένα βασικό εισόδημα; Θα έχουν τελικά οι πραγματικά άρρωστοι ή οι άποροι λιγότεροι διαθέσιμα χρήματα απ’ ό,τι τώρα; Και πόσοι υψηλοί θα πρέπει να είναι οι πόροι για να χρηματοδοτήσουν κάτι τέτοιο; «Η μελέτη μας σίγουρα δεν θα απαντήσει σ’ όλες τις ερωτήσεις σχετικά με το βασικό εισόδημα», παραδέχεται ο Σουπ. Αλλά ανυπομονεί να λάβει απαντήσεις στο βασικό του ερώτημα: «Τι επίπτωση έχει το χρήματα στους ανθρώπους; Είναι ένα συναρπαστικό επιστημονικό ερώτημα, για το οποίο δεν υπάρχουν αξιόπιστες μελέτες οπουδήποτε στην υφήλιο», καταλήγει.