Η συζήτηση περί φοροδιαφυγής και παραοικονομίας τείνει να γίνει γραφική στην Ελλάδα, καθώς άπαντες συμφωνούν πως είναι υπαρκτά και καταδικαστέα φαινόμενα, αλλά ελάχιστα έχουν γίνει για την αντιμετώπιση τους.
Δεν έχουν περάσει πολλές ημέρες από την Έκθεση της Κομισιόν για το Πρόγραμμα Σταθερότητας και τις κατευθύνσεις για την επόμενη χρονιά, όπου μεταξύ άλλων δέσποζε το θέμα της φοροδιαφυγής, της ανάγκης διεύρυνσης της φορολογικής βάσης των ελευθέρων επαγγελματιών και της επέκτασης των ηλεκτρονικών πληρωμών ως “αντίδοτο” στις “γκρίζες” συναλλαγές. Τη σκυτάλη πήρε ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, ο οποίος έχοντας περάσει κι από την ηλεκτρική καρέκλα του υπουργού Οικονομικών στις πολύ δύσκολες ημέρες των Μνημονίων, ουσιαστικά ζήτησε αποτελεσματικά μέτρα αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής, έτσι ώστε οι πολύτιμοι πόροι που θα εξασφαλιστούν, να μπορούν να ενισχύσουν τις πολιτικές για την Υγεία, την Πρόνοια, την Παιδεία.
«Καμπανάκι» από Στουρνάρα
Τι «φωτογράφισε» ο Γιάννης Στουρνάρας μιλώντας στο in.gr; Την απόλυτη αναντιστοιχία των εισοδημάτων που δηλώνουν οι Έλληνες, σε σχέση με τις καταναλωτικές δαπάνες και τις καταθέσεις τους. Τα στοιχεία που επικαλέστηκε δεν είναι απλώς εκτιμήσεις, αλλά προκύπτουν από τις επίσημες βάσεις δεδομένων της ΕΛΣΤΑΤ, της ΑΑΔΕ και της Τράπεζας της Ελλάδας.
Ξεκινώντας από τα δηλωθέντα εισοδήματα, η τελευταία επίσημη καταγραφή δείχνει 79,7 δισ ευρώ απ’ όλες τις πηγές. Από την άλλη, το 2022 οι καταναλωτικές δαπάνες των νοικοκυριών έφτασαν τα 139,683 δισ ευρώ, ενώ για όσους πιστεύουν ότι οι Έλληνες “τρώνε” απλώς από τα έτοιμα, οι καταθέσεις των νοικοκυριών που ήταν στα 109,4 δισ ευρώ τον Ιανουάριο του 2019, τον Απρίλιο του 2023 είχαν “αυγατίσει” στα 141,98 δισ ευρώ! Τι δείχνουν επί της ουσίας αυτά τα στοιχεία; Ότι υπάρχει μια “γκρίζα” ζώνη τουλάχιστον 60 δισ. ευρώ.
Από τις «τρύπες» του ΦΠΑ χάνεται ένας ΕΝΦΙΑ κάθε χρονιά
Το εύκολο είναι να πει κανείς ότι πρόκειται για τη... συνηθισμένη φοροδιαφυγή, από τις αποδείξεις και τα τιμολόγια που δεν “κόβονται”. Κι όμως. Αυτός ο ΦΠΑ που κάνει “φτερά” κάθε χρόνο, δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου. Ειρήσθω εν παρόδω, μέχρι πρότινος η Ελλάδα έχανε κάθε χρόνο 5-6 δισ ευρώ από τις δυνητικές εισπράξεις ΦΠΑ, ενώ με τη διάχυση των ηλεκτρονικών πληρωμών αυτή η “αιμορραγία” εκτιμάται ότι έχει περιοριστεί στα 2-3 δισ ευρώ. Ακόμα κι έτσι, από τις “τρύπες” του ΦΠΑ χάνεται ένας ΕΝΦΙΑ κάθε χρονιά.
Η συνολική εικόνα της φοροδιαφυγής και της παραοικονομίας είναι μεγαλύτερη και σίγουρα δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια. Η τελευταία προσπάθεια υπολογισμού έγινε από τη διαΝΕΟσις, σε συνεργασία με την Ernst & Young, πριν “σκάσει” η πανδημία, που λειτούργησε ως καταλύτης για τις πληρωμές με “πλαστικό” χρήμα και τη μετάπτωση της ΑΑΔΕ σε ψηφιακό περιβάλλον.
Το μέγεθος της φοροδιαφυγής στην Ελλάδα
Σύμφωνα με την εν λόγω έρευνα, το μέγεθος της φοροδιαφυγής στην Ελλάδα μπορεί να προσδιοριστεί σε ένα ποσοστό από 6% ως 9% του ΑΕΠ, δηλαδή με τα σημερινά δεδομένα ως και 19- 20 δισ ευρώ. Ο όγκος της παραοικονομίας είναι, όμως, πολύ μεγαλύτερος, καθώς περιλαμβάνει μια σειρά από αδήλωτες, “κρυφές” δραστηριότητες, που κυμαίνονται από το λαθρεμπόριο μέχρι τα ιδιαίτερα μαθήματα και την ταβέρνα που δεν “κόβει” αποδείξεις. Κατά τη διαΝΕΟσις, στην Ελλάδα το μέγεθος της παραοικονομίας της έχει υπολογιστεί από διάφορες μελέτες να κυμαίνεται από 20 μέχρι 30% του ΑΕΠ, ένα ποσοστό πολύ υψηλό για ανεπτυγμένη χώρα. Με σημερινούς όρους ΑΕΠ, υπολογίζεται σε περίπου 66 δισ ευρώ, δηλαδή όχι μακριά από το νούμερο που “φωτογράφισε” ο Γιάννης Στουρνάρας.
Ποιοι φοροδιαφεύγουν; Η αναφορά της Κομισιόν στους αυτοαπασχολούμενους δεν ήταν τυχαία, ούτε και η επισήμανση της διαφοράς μεταξύ δηλούμενων εισοδημάτων και τζίρου. Όπως σημειώνει η έρευνα της διαΝΕΟσις, από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι τη Γερμανία και από την Ιταλία μέχρι τη Βουλγαρία, παντού οι πολύ μικρές επιχειρήσεις και πολλοί ελεύθεροι επαγγελματίες κατά κανόνα δηλώνουν στις Αρχές μικρότερο ποσοστό του εισοδήματός τους από ό,τι οι μισθωτοί ή οι μεγάλες επιχειρήσεις, επειδή η πιθανότητα εντοπισμού τους είναι παντού πολύ χαμηλή, και το κίνητρο να κόψουν αποδείξεις και να δηλώσουν τα εισοδήματά τους μικρότερο.
Θα ήταν, φυσικά, στρουθοκαμηλισμός να αγνοήσει κανείς τις οδούς φοροδιαφυγής των “μεγάλων” ακόμα και μέσω των νόμιμων ή νομότυπων διεθνών διαδρόμων. Ο καταιγισμός αποκαλύψεων των τελευταίων ετών για φορολογικούς παραδείσους ανά τον κόσμο, δεν αφήνει, άλλωστε, κανένα περιθώριο αμφιβολίας. Όπως σημειώνει η έρευνα της διαΝΕΟσις και στα καθ΄ημάς, πολίτες με πολύ υψηλά εισοδήματα, έχουν στη διάθεσή τους μια σειρά από εργαλεία φοροαποφυγής, όπως την ίδρυση offshore εταιρειών, shell corporations, trusts και άλλων νομικών οντοτήτων. Σύμφωνα με μελέτες, το 8% της περιουσίας φορολογούμενων παγκοσμίως βρίσκεται σε φορολογικούς παραδείσους.
Όσον αφορά στις επιχειρήσεις, η πιο συνήθης μέθοδος φοροδιαφυγής είναι η έκδοση ή λήψη εικονικών τιμολογίων, καθώς και η πραγματοποίηση ενδοκοινοτικών συναλλαγών αλλά και η απάτες τύπου “Καρουζέλ”.