Όταν οι μεγαλύτεροι έμποροι φυσικού αερίου στον κόσμο συναντήθηκαν στα τέλη Απριλίου σε ένα ξενοδοχείο δίπλα σε ένα κανάλι στα περίχωρα του Άμστερνταμ, η ατμόσφαιρα ήταν συνηθισμένη -καφές, κρουασάν και διαπραγματεύσεις για τις συμφωνίες του επερχόμενου χειμώνα.
Τότε ήρθε η είδηση μιας διαρροής στο μεγαλύτερο εργοστάσιο υγροποιημένου φυσικού αερίου της Ευρώπης, που βρίσκεται πάνω από τον αρκτικό κύκλο στη Νορβηγία, σημειώνει το ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg.
Η Equinor
Το πρόβλημα - που ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια προγραμματισμένης δοκιμής των συστημάτων ασφαλείας της εγκατάστασης - αποκαταστάθηκε γρήγορα, αλλά όχι πριν προκαλέσει μια στιγμιαία αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου. Το συμβάν λειτούργησε ως μια δυσάρεστη υπενθύμιση της δύναμης μιας και μόνο εταιρείας, της Equinor ASA.
Στα δύο και πλέον χρόνια από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η οποία εκτίναξε τις τιμές της ενέργειας στα ύψη, ο νορβηγικός κολοσσός πετρελαίου και φυσικού αερίου πήρε αθόρυβα το στέμμα που κάποτε ανήκε στη ρωσική Gazprom.
Η Νορβηγία προμηθεύει τώρα το 30% του φυσικού αερίου της ΕΕ- η Gazprom παρείχε περίπου το 35% του φυσικού αερίου όλης της Ευρώπης πριν από τον πόλεμο. Και από τα περισσότερα από 109 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου που εξήγαγε η Νορβηγία στην Ευρώπη πέρυσι - αρκετά για να τροφοδοτήσουν τη Γερμανία μέχρι το 2026 - περίπου τα δύο τρίτα διατέθηκαν στην αγορά και πωλήθηκαν από την Equinor.
Για όσο διάστημα η ΕΕ συνεχίζει να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα, οι νορβηγικοί υδρογονάνθρακες θα είναι απαραίτητοι για τη διατήρηση των αναμμένων φώτων στην Ευρώπη.
Οι κίνδυνοι
Η νέα εξέχουσα θέση της εταιρείας έχει εγείρει ερωτήματα σχετικά με το αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες θέτουν, για άλλη μια φορά, τις χώρες τους σε κίνδυνο, βασιζόμενοι υπερβολικά σε έναν μόνο προμηθευτή.
Παρόλο που η Νορβηγία θεωρείται ως ένας σταθερός εμπορικός εταίρος με μακρά και συνεπή ιστορία στην παροχή ενέργειας στην Ευρώπη, οι παρατεταμένες διακοπές λειτουργίας και ο χειρισμός των προκλήσεων συντήρησης, που και τα δύο επηρεάζουν τις τιμές της ενέργειας, είχαν αλυσιδωτές επιπτώσεις σε ολόκληρη την ήπειρο.
Μέρος της καλής τύχης της εταιρείας έχει να κάνει με μια ευρύτερη αλλαγή στη σχέση της Ευρώπης με τα ορυκτά καύσιμα, δήλωσε σε συνέντευξή της η Thina Margrethe Saltvedt, επικεφαλής αναλυτής για τη βιώσιμη χρηματοδότηση στην Nordea Bank Abp.
Πριν από πέντε χρόνια, «γινόταν πολύς λόγος για την πράσινη μετάβαση και για το οτι αρχίζαμε να βλέπουμε τη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου να δύει», είπε. «Μετά ήρθε η πανδημία Covid, έπειτα ο πόλεμος στην Ουκρανία και τώρα απλά δεν το βλέπουμε πια. Η εστίαση έχει στραφεί στην ενεργειακή ασφάλεια», πρόσθεσε.
Διασφάλιση των ενεργειακών πόρων της Ευρώπης
Η άποψη ότι το φυσικό αέριο δεν θα εξαφανιστεί σύντομα, μια άποψη που υποστηρίζεται σθεναρά από τη βιομηχανία φυσικού αερίου, έχει φέρει τη Νορβηγία στο επίκεντρο της συζήτησης για τη διασφάλιση των ενεργειακών πόρων της Ευρώπης. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας Robert Habeck - ο οποίος είναι επίσης υπεύθυνος για την πολιτική για το κλίμα στη μεγαλύτερη οικονομία της περιοχής - πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στο Όσλο στις αρχές Ιανουαρίου 2023. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen ταξίδεψε δύο μήνες αργότερα στο κοίτασμα φυσικού αερίου Troll της Νορβηγίας, το οποίο παρέχει το 10% του εφοδιασμού της ηπείρου.
Η επίτροπος της ΕΕ για την ενέργεια Kadri Simson έχει επίσης επισκεφθεί τη Νορβηγία δύο φορές τα τελευταία δύο χρόνια. Μιλώντας σε εκδήλωση στη νορβηγική πρωτεύουσα τον Μάρτιο, η Simson δήλωσε σε μια αίθουσα γεμάτη με την ελίτ του πετρελαίου και του φυσικού αερίου της χώρας ότι «η ΕΕ εξακολουθεί να υπολογίζει στη Νορβηγία ως εταίρο για τις συμβατικές πηγές» και εξέφρασε την εκτίμησή της για τη βοήθειά της κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης.
Ο ρόλος του φυσικού αερίου στην πράσινη μετάβαση
Επειδή οι τιμές του φυσικού αερίου της Νορβηγίας είναι υψηλότερες από εκείνες της Ρωσίας, μετά τη συρρίκνωση των ρωσικών εξαγωγών υπήρξαν αντιδράσεις για τη Νορβηγία που επωφελήθηκε εις βάρος της υπόλοιπης Ευρώπης. Αλλά οι επικρίσεις μειώθηκαν καθώς οι κυβερνήσεις και οι αγορές αποδέχθηκαν τις νέες συνθήκες της αγοράς.
Το μη μέλος της ΕΕ, δεν ήταν ποτέ «ντροπαλό» σχετικά με τη σημασία που αποδίδει στο φυσικό αέριο - η Νορβηγία υποστηρίζει εδώ και καιρό ότι το φυσικό αέριο πρέπει να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην πράσινη μετάβαση του μπλοκ - και τώρα βρίσκει περισσότερους πρόθυμους εταίρους.
Στα τέλη Απριλίου, ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς ευχαρίστησε τη Νορβηγία που επέτρεψε στη χώρα του να γίνει ανεξάρτητη από το ρωσικό φυσικό αέριο «μέσα σε λίγους μήνες» και την επαίνεσε ως «τον τέλειο εταίρο» για τη διασφάλιση του εφοδιασμού της Γερμανίας και της Ευρώπης.
Η κερδοφορία της Νορβηγίας και το ερωτηματικό
Ο νέος ρόλος της Νορβηγίας ως προμηθευτής φυσικού αερίου στην Ευρώπη ήταν πολύ κερδοφόρος - οι εξαγωγές φυσικού αερίου έφθασαν στο ύψος ρεκόρ των 1,4 τρισεκατομμυρίων κορονών (130 δισεκατομμυρίων δολαρίων) το 2022 - αλλά έθεσε επίσης ένα ερωτηματικό σχετικά με το πράσινο μέλλον της Νορβηγίας.
Ενώ η χώρα ηγείται πρωτοβουλιών, όπως η μετάβαση σε ηλεκτρικά οχήματα, η πρόσφατη αύξηση της ζήτησης φυσικού αερίου είχε ως αποτέλεσμα την ανακατεύθυνση οικονομικών πόρων και ταλέντων πίσω στον τομέα του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.
Οργανώσεις όπως η Greenpeace έχουν εκφράσει την ανησυχία ότι ο εναγκαλισμός της Ευρώπης με το νορβηγικό φυσικό αέριο θα μπορούσε να αποβεί εις βάρος της ευρύτερης πράσινης μετάβασης.
Και για τους επενδυτές, η επένδυση στην Equinor φέρνει ένα διαφορετικό σύνολο προβλημάτων.
Απρογραμμάτιστες διακοπές και αύξηση των τιμών
Η αυξανόμενη σημασία της Equinor στην Ευρώπη ήρθε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος το περασμένο καλοκαίρι, όταν η εταιρεία ανακοίνωσε ότι η συντήρηση σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις φυσικού αερίου της παρατάθηκε. Μέσα σε λίγα λεπτά, οι τιμές του φυσικού αερίου αυξήθηκαν σχεδόν 20%.
Η αντίδραση ήταν ιδιαίτερα έντονη, καθώς οι έμποροι είχαν ως επί το πλείστον στοιχηματίσει ότι οι τιμές θα έπεφταν. Η υποτονική ζήτηση και το γεγονός ότι τα αποθέματα φυσικού αερίου της περιοχής θα ήταν υπεραρκετά μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, τους είχαν κάνει να πιστεύουν ότι η Ευρώπη είχε επιτέλους ξεπεράσει τα χειρότερα της ενεργειακής κρίσης. Ο ασυνήθιστα ζεστός καιρός στην ήπειρο, ο οποίος συνήθως αυξάνει τη χρήση ενέργειας, ενίσχυσε την ανησυχία.
Οι απρογραμμάτιστες διακοπές μείωσαν σημαντικά τις εξαγωγές της Νορβηγίας για μερικές εβδομάδες και ώθησαν τα γραφεία συναλλαγών σε όλη την ήπειρο να σταθμίσουν περισσότερο το «φαινόμενο συντήρησης της Equinor» στα μοντέλα τους. Καθώς η τιμή του φυσικού αερίου έγινε ακόμη πιο εκτεθειμένη στην κατάσταση της εταιρείας, οι έμποροι άρχισαν να δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στα καθημερινά μηνύματα που έστελνε μια άλλη νορβηγική εταιρεία, η Gassco AS, σχετικά με τις αλλαγές στα προγράμματα συντήρησης σε ολόκληρη τη χώρα.
Οι έμποροι ήταν ήδη σε επιφυλακή για αιφνιδιαστικές διακοπές. Μέχρι το τέλος του 2021, η Gazprom ήταν ως επί το πλείστον ένας αξιόπιστος προμηθευτής - ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο οι τιμές του φυσικού αερίου παρέμειναν σταθερές την τελευταία δεκαετία. Όταν οι διακοπές άρχισαν ξαφνικά να συμβαίνουν πιο συχνά, οι τιμές εκτοξεύτηκαν, πυροδοτώντας την ενεργειακή κρίση.
Αυτό που κανείς δεν γνώριζε τότε είναι ότι η μείωση των ροών φυσικού αερίου ήταν μέρος της προετοιμασίας για την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία. Γύρω στον Νοέμβριο του 2021, οι έμποροι άρχισαν να λαμβάνουν υπόψη τους την απώλεια της ρωσικής προμήθειας στα μοντέλα τιμολόγησης που χρησιμοποιούσαν.
Σε καλύτερη κατάσταση πλέον η Ευρώπη
Η Ευρώπη σήμερα βρίσκεται σε πολύ καλύτερη κατάσταση από ό,τι πριν από ένα χρόνο, αλλά οι συνθήκες παραμένουν ασταθείς. Οποιαδήποτε απειλή για την προμήθεια καυσίμων μπορεί να αναστατώσει τις αγορές, και αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να έχει γενικότερες επιπτώσεις. «Η Νορβηγία αναμένεται να καλύψει τις περισσότερες από τις ανάγκες της Ευρώπης σε φυσικό αέριο αυτό το καλοκαίρι, καθώς οι εγκαταστάσεις της ανακάμπτουν μετά την εκτεταμένη συντήρηση πέρυσι», έγραψε ο Nnenna Amobi του BloombergNEF σε σημείωμά του την 1η Μαΐου. «Αλλά», πρόσθεσε, «οι απρογραμμάτιστες διακοπές θα μπορούσαν ακόμη να περιορίσουν τις ροές και να στείλουν τις τιμές προς τα πάνω».
Παράλληλα, οι προμήθειες φυσικού αερίου από τη Νορβηγία ενδέχεται να φτάσουν φέτος σε νέο ρεκόρ. Η Equinor εργάζεται για την αύξηση της δυναμικότητάς της και για τη μείωση των σημείων συμφόρησης με τον εξορθολογισμό των εργασιών συντήρησης. Το μότο εντός της κυβέρνησης της χώρας -που επαναλαμβάνεται συχνά από τον υπουργό Ενέργειας Terje Aasland- είναι ότι η Νορβηγία θα είναι ένας «σταθερός και μακροπρόθεσμος προμηθευτής ενέργειας» για τις επόμενες δεκαετίες.
ΗΠΑ και Κατάρ στο «παιχνίδι»
Μένει να δούμε αν αυτό θα αποδώσει. Με ένα νέο κύμα υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ και το Κατάρ να τίθεται σε λειτουργία τα επόμενα χρόνια, «η σημασία της Equinor και του φυσικού αερίου της Νορβηγίας για την Ευρώπη θα μειωθεί τελικά», δήλωσε ο Christopher Kuplent, επικεφαλής της ευρωπαϊκής ενεργειακής έρευνας της Bank of America σημειώνοντας ότι η Νορβηγία «θα δυσκολευτεί να αυξήσει οργανικά την παραγωγή φυσικού αερίου της και επομένως να εξάγει σημαντικά περισσότερο».
Επιπλέον, όπως δήλωσε ο Rummelhoff της Equinor, ένα άλμα στις ποσότητες υγροποιημένου φυσικού αερίου που εισάγονται στην Ευρώπη πρόσφατα έχει ήδη συμβάλει στην «ομαλοποίηση της αγοράς».
Προς το παρόν, η εστίαση εντός της Equinor επικεντρώνεται στη διατήρηση της όσο το δυνατόν πιο ομαλής λειτουργίας της εταιρείας. «Αισθανόμαστε ότι βρισκόμαστε υπό πίεση; Πάντα το νιώθαμε αυτό», παρατήρησε ο Kjetil Hove, επικεφαλής παραγωγής της εταιρείας στη Νορβηγία.