Στις αρχές του δ΄τριμήνου του 2023, οι πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς αύξησαν περαιτέρω τις γεωπολιτικές ανησυχίες, ιδιαίτερα για την περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, με αποτέλεσμα να ανακύψει το ερώτημα σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία και ειδικότερα στο εμπορικό ισοζύγιο της χώρας.
Οι επιπτώσεις αυτές μπορούν να διακριθούν σε άμεσες, δηλαδή στις διμερείς εμπορικές σχέσεις μεταξύ Ελλάδος και Ισραήλ, και σε έμμεσες, λόγω της αύξησης των τιμών των ενεργειακών και άλλων αγαθών και της ανόδου της αβεβαιότητας σε παγκόσμιο επίπεδο, σημειώνει σε έκθεσή της η Τράπεζα της Ελλάδος.
Οι επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία
Το ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών Ελλάδος και Ισραήλ είναι πλεονασματικό τόσο στα αγαθά όσο και στις υπηρεσίες. Ωστόσο, το ισοζύγιο υπηρεσιών, με κύρια συνιστώσα τις ταξιδιωτικές εισπράξεις, συμβάλλει περισσότερο στη διαμόρφωση του πλεονάσματος αυτού.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, οι εξαγωγές αγαθών προς το Ισραήλ αποτελούν περίπου 1,4% των συνολικών εξαγωγών αγαθών της χώρας μας, ενώ οι εισαγωγές από το Ισραήλ κάτω από 1% των αντίστοιχων εισαγωγών κατά την τελευταία πενταετία (2019-2023).
Ακόμη και το 2023, το ισοζύγιο αγαθών στο διμερές εμπόριο Ελλάδος-Ισραήλ ήταν πλεονασματικό, αν και το πλεόνασμα ήταν μικρό σε μέγεθος (περίπου 200 εκατ. ευρώ). Οι κύριες κατηγορίες αγαθών που εξάγονται στο Ισραήλ είναι βιομηχανικά είδη, καύσιμα και μηχανήματα, ενώ εισάγονται κυρίως καύσιμα, χημικά και πρώτες ύλες.
Συνεπώς, το διμερές εμπόριο αγαθών Ελλάδος-Ισραήλ είναι σχετικά μικρό και δεν αναμένεται να υπάρξει κάποια σημαντική αρνητική επίπτωση στο ισοζύγιο αγαθών της χώρας. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία του δ΄ τριμήνου του 2023, δεν έχει καταγραφεί κάμψη των συνολικών εξαγωγών προς το Ισραήλ.
Οι ταξιδιωτικές εισπράξεις
Το πλεόνασμα του ισοζυγίου υπηρεσιών αντιστοιχεί σχεδόν στα 2/3 του συνολικού πλεονάσματος του ισοζυγίου αγαθών και υπηρεσιών Ελλάδος-Ισραήλ και οι εισπράξεις από ταξιδιωτικές υπηρεσίες αποτελούν τη βασική συνιστώσα του πλεονάσματος αυτού.
Παρότι το Ισραήλ δεν είναι μία από τις κορυφαίες χώρες προσέλκυσης ταξιδιωτών για την Ελλάδα, η Ελλάδα είναι ένας από τους κύριους προορισμούς που προτιμούν οι κάτοικοι του Ισραήλ. Ο εξερχόμενος τουρισμός από το Ισραήλ παγκοσμίως εκτιμάται σε 3 εκατομμύρια ταξιδιώτες το 2023.
Οι πρώτοι σε προτίμηση προορισμοί αυτών των ταξιδιωτών διεθνώς περιλαμβάνουν κατά σειρά την Τουρκία, τις ΗΠΑ, την Ελλάδα και την Αυστρία, ενώ οι πρώτοι κατά σειρά σε προτίμηση προορισμοί στη Μεσόγειο περιλαμβάνουν την Τουρκία, την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ισπανία και την Ιταλία.
Οι αφίξεις ταξιδιωτών από το Ισραήλ στην Ελλάδα και οι αντίστοιχες εισπράξεις ακολούθησαν ανοδική τάση τα τελευταία χρόνια. Ειδικότερα, το μερίδιό τους στο σύνολο των εισερχόμενων ταξιδιωτών προσέγγισε το 2% το 2022 τόσο για τις αφίξεις όσο και για τις εισπράξεις, ξεπερνώντας τα αντίστοιχα επίπεδα του 2019 (1% στις αφίξεις και στις εισπράξεις).
Το γεγονός αυτό καταδεικνύει μια δυναμική των τουριστών από το Ισραήλ, αν και αποτελούν μικρό μερίδιο. Η μέση δαπάνη ανά ταξίδι των Ισραηλινών ταξιδιωτών στην Ελλάδα το 2022 ανήλθε σε επίπεδο υψηλότερο του εθνικού μέσου όρου, αν και η μέση διάρκεια παραμονής ήταν λιγότερες ημέρες συγκριτικά με το σύνολο των ταξιδιωτών. Οι εν λόγω δείκτες καταδεικνύουν ότι οι ταξιδιώτες από το Ισραήλ είναι εισοδηματικού επιπέδου υψηλότερου του μέσου, αλλά με συντομότερη διαμονή.
Ενίσχυση της κρουαζιέρας
Στο βαθμό που οι πολεμικές συγκρούσεις θα συνεχιστούν στη διάρκεια του 2024, μέρος της απώλειας των εισπράξεων από ταξιδιώτες με προέλευση το Ισραήλ ενδεχομένως θα καλυφθεί από τις αυξημένες προσεγγίσεις κρουαζιερόπλοιων σε ελληνικούς λιμένες λόγω της ακύρωσης των προσεγγίσεων σε ισραηλινούς λιμένες.
Μια τέτοια εξέλιξη θα ενισχύσει περαιτέρω την ανάπτυξη της κρουαζιέρας στην Ελλάδα, όπως έχει ήδη καταγραφεί και από τη δημιουργία υποδομών για κρουαζιέρες με αναχώρηση από ελληνικούς λιμένες (home-porting).
Πτώση των αεροπορικών κρατήσεων
Πριν από την έναρξη των πολεμικών συγκρούσεων, είχαν προγραμματιστεί 112,9 χιλιάδες αεροπορικές θέσεις από το Ισραήλ για τον Οκτώβριο του 2023, οι οποίες αντιστοιχούσαν στο 11,8% των συνολικών αεροπορικών θέσεων από το Ισραήλ στο δεκάμηνο του 2023. Όμως, με τα πολεμικά επεισόδια, το Ισραήλ προχώρησε σε ευρεία επιστράτευση, με αποτέλεσμα τα ταξίδια στο εξωτερικό από το Ισραήλ να ελαχιστοποιηθούν, ενώ και διάφορες διεθνείς αεροπορικές εταιρίες (όπως Cathay, Lufthansa και Air France) ανέστειλαν τις πτήσεις τους προς το Ισραήλ. Έτσι, το δ΄ τρίμηνο του 2023 οι αεροπορικές αφίξεις επιβατών από το Ισραήλ προς όλα τα αεροδρόμια της χώρας σημείωσαν μείωση κατά 71% έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2022.
Κατά το α΄ τρίμηνο του τρέχοντος έτους τα πολεμικά γεγονότα συνεχίζουν να εκτυλίσσονται, με αποτέλεσμα η έκταση και η διάρκεια του αντικτύπου της σύρραξης να είναι ακόμη αβέβαιες. O αντίκτυπος φαίνεται να γίνεται αισθητός στον προγραμματισμό των αεροπορικών θέσεων από το Ισραήλ για το 2024. Πιο συγκεκριμένα, κατά τη θερινή περίοδο Απριλίου-Οκτωβρίου 2024 οι προγραμματισμένες αεροπορικές θέσεις από το Ισραήλ στα αεροδρόμια προορισμού στην Ελλάδα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο, Μύκονος, Σαντορίνη κ.ά.) εμφανίζουν πτώση κατά 7,6% στις 856,8 χιλ. θέσεις (από 927,1 χιλ. θέσεις την αντίστοιχη περίοδο του 2023).
Οι άμεσες επενδύσεις του Ισραήλ στην Ελλάδα
Κατά την τελευταία πενταετία (2019-2023), οι ξένες άμεσες επενδύσεις (ΞΑΕ) στην Ελλάδα από το Ισραήλ αντιστοιχούν κατά μέσο όρο μόλις στο 1,3% των συνολικών εισροών ΞΑΕ, αν και το Ισραήλ καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση μεταξύ των χωρών της Μέσης Ανατολής, μετά τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Το ενδιαφέρον των Ισραηλινών εστιάζεται κυρίως στον κλάδο των ακινήτων, καθώς το μερίδιό τους στο σύνολο των ΞΑΕ σε ακίνητα ανερχόταν σε 4,1% το 2023. Η εξέλιξη αυτή αντανακλάται και στον αριθμό των αρχικών χορηγήσεων αδειών διαμονής μόνιμου επενδυτή (Golden Visa) σε υπηκόους του Ισραήλ, οι οποίες σχεδόν διπλασιάστηκαν στο τέλος του 2023 συγκριτικά με το 2022, αν και εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν περίπου το 1,6% στο σύνολο των αντίστοιχων αδειών (έναντι 1,0% στο τέλος του 2022).