Σε τεντωμένο σχοινί ακροβατούν επιχειρήσεις και νοικοκυριά στην Ελλάδα λόγω της ενεργειακής κρίσης που με τη σειρά της τροφοδοτεί ανατιμήσεις σε βασικά προϊόντα πρώτης ανάγκης.
Οι ελληνικές επιχειρήσεις βρέθηκαν αντιμέτωπες με την υπερδεκαετή οικονομική κρίση, με δύο χρόνια πανδημίας (που δεν έχει τελειώσει ακόμη) και τώρα με την αύξηση του ενεργειακού κόστους και των γεωπολιτικών αναταράξεων.
Η δραστική αύξηση των τιμών της ενέργειας σε συνδυασμό με την εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία δημιουργεί την τέλεια καταιγίδα που επηρεάζει τις αγορές και την πραγματική οικονομία. Οι ελληνικές επιχειρήσεις από το 2019 και μετά έδειχναν να έχουν βρει το βηματισμό τους. Η χώρα είχε τακτοποιήσει τα οικονομικά της μέσα από μία επίπονη δημοσιονομική προσαρμογή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μειωθούν τα επιτόκια των κρατικών ομολόγων και κατ’ επέκταση των επιχειρήσεων. Δόθηκε έτσι η ευκαιρία τα τελευταία δύο χρόνια οι εταιρείες να βγάλουν τα ...σκονισμένα επενδυτικά τους σχέδια από τα συρτάρια. Η έγκριση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και η προνομιακή συμμετοχή της Ελλάδος στο πρόγραμμα δημιούργησαν συνθήκες ισχυρής ανάπτυξης που ήδη το 2021 θα ξεπεράσει το 8,5%.
Η αιφνίδια άνοδος των τιμών ενέργειας λόγω της μεγάλης ζήτησης για φυσικό αέριο και πετρέλαιο που πυροδότησε η «αναθέρμανση» των οικονομιών μετά από δύο χρόνια πανδημίας σκίασε το θετικό μομέντουμ. Και ήρθε εμπόλεμη σύρραξη στην Ουκρανία ως κερασάκι στην τούρτα να προκαλέσει ερωτήματα για το αν θα έχουμε φυσικό αέριο για να βγάλουμε το χειμώνα.
«Θα πνιγούμε πάλι στις εισαγωγές»
«Ο στόχος για αλλαγή του οικονομικού μοντέλου της χώρας με έμφαση στην παραγωγή κινδυνεύει», αναφέρει στο iefimerida εκπρόσωπος μεγάλου εργοδοτικού φορέα και εξηγεί: «Θα πνιγούμε πάλι στις εισαγωγές. Πως θα παράξουμε όταν για τις ενεργοβόρες βιομηχανίες το ενεργειακό κόστος που αντιπροσωπεύει έως και το 50% της συνολικού κόστους έχει αυξηθεί κατά 300%;» Οπως υποστηρίζει: «ποτέ ως χώρα δεν είμασταν ανταγωνιστικοί στις τιμές του ρεύματος και του φυσικού αερίου. Οι ομοειδείς επιχειρήσεις στην Ευρώπη είχαν πλεονέκτημα. Με το φυσικό αέριο όμως στα 110 ευρώ η μεγαβατώρα και με το πετρέλαιο πάνω από τα 100 δολάρια το βαρέλι η κατάσταση έχει ξεφύγει».
Δυστυχώς όμως η ενεργειακή κρίση έχει και άλλες παράπλευρες απώλειες. Ιδίως σε οικονομίες όπως η δική μας με υψηλό δημόσιο χρέος. Το κόστος χρήματος από τα ιστορικά χαμηλά του 0,50% στην απόδοση του δεκαετούς ομολόγου της ελληνικής δημοκρατίας έφτασε να διαπραγματεύεται στο 2,5%. «Υπάρχει κίνδυνος πλέον αν παραταθεί η κρίση να μην πιάσουμε την επενδυτική βαθμίδα για τα κρατικά ομόλογα στις αρχές του 2023», τονίζει στο iefimerida γνωστός χρηματιστής και επισημαίνει πως «όλα τα σχέδια για έκδοση ομολόγων από τις επιχειρήσεις έχουν παγώσει και κανείς δεν θέλει να πιστέψει πως έφτασε το τέλος του φθηνού χρήματος».
Το αυξημένο κόστος της ενέργειας «καίει» τα διαθέσιμα των εταιρειών και παράλληλα έχει ακριβύνει ο δανεισμός για κεφάλαια κίνησης. Ετσι, τα πρώτα προβλήματα ρευστότητας έχουν ήδη αρχίσει και φαίνονται, ιδίως στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Η εξάπλωση των ΑΠΕ και η επάρκεια σε φυσικό αέριο
Είναι μια καλή ευκαιρία αυτή πάντως να μπορέσει η χώρα να επιταχύνει την ενεργειακή μετάβαση στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (αιολικά πάρκα, φωτοβολταϊκά, υδροηλεκτρικά). Δεν θα πρέπει να αποτελέσει η κρίση εφαλτήριο για να διατηρηθεί ο «βρώμικος» λιγνίτης στο ενεργειακό μίγμα με την ψευδαίσθηση ότι είναι φθηνός αφού το κόστος των ρύπων έχει εξακοντιστεί. Πλεόν θα πρέπει οι ΑΠΕ που αντικειμενικά εξασφαλίζουν χαμηλότερες τιμές ρεύματος να εξαπλωθούν σε όλη την επικράτεια μετριάζοντας την εξάρτηση της χώρας από το φυσικό αέριο και γενικότερα τα ορυκτά καύσιμα. Αλλωστε η χώρα έχει πλούσιο αιολικό δυναμικό και άπλετο φως από τον ήλιο.
Επίσης, οι εργοδοτικοί φορείς έχουν λάβει διαβεβαιώσεις από το υπουργείο ενέργειας πως θα δοθεί η δυνατότητα σε επιχειρήσεις και δη ενεργοβόρες να αναπτύξουν ΑΠΕ στις μονάδες τους για ιδιόχρηση.
Σχετικά με την επάρκεια φυσικού αερίου της χώρας σε ένα ακραίο ενδεχόμενο διακοπής της ροής από τη Ρωσία, οι αρμόδιοι φορείς είναι καθησυχαστικοί. Στη Ρεβυθούσα τα αποθέματα φτάνουν για να βγει και ο Μάρτιος. Παράλληλα, τόσο η ΔΕΠΑ αλλά και ιδιώτες έχουν δεσμευτεί ότι θα συνεχίσουν να φέρνουν φορτία LNG στη Ρεβυθούσα.
Τα αποθέματα των υδροηλεκτρικών σταθμών είναι υψηλά λόγω της πρόσφατης μεγάλης χιονόπτωσης, λαμβάνουμε και από τον αγωγό TAP περι το 1 δις κυβικά μέτρα, ενώ υπάρχει πάντα και η δυνατότητα να «γυρίσουν» τη λειτουργία τους σε ντίζελ πέντε μεγάλες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργούν σήμερα με πρώτη ύλη φυσικό αέριο.
Ο πληθωρισμός «τρώει» το διαθέσιμο εισόδημα
Το άλλο μεγάλο μέτωπο που έχει άμεση συνάρτηση με την αύξηση του ενεργειακού κόστους είναι οι ανατιμήσεις σε είδη πρώτης ανάγκης για τα νοικοκυριά, όπως τροφιμα, βενζίνη και θέρμανση. Ο πληθωρισμός τον Ιανουάριο του 2022 εκτινάχθηκε στο 6,2% ροκανίζοντας το εισόδημα των καταναλωτών, αν και υποχώρησε 0,3% σε σχέση με τον πληθωρισμό του Δεκεμβρίου του 2021. Μέχρι τώρα οι ανατιμήσεις προϊόντων στα supermarket δεν ξεπερνούσαν το 7%, αλλά τον Μάρτιο όλα δείχνουν ότι οι προμηθευτές θα απαιτήσουν ακόμη μεγαλύτερες αυξήσεις. Μετά μάλιστα και την Ρωσο-Ουκρανική κρίση προϊόντα όπως ζυμαρικά, άλευρα και ηλιέλαια θα «πρωταγωνιστήσουν» στις αυξήσεις αφού οι δύο χώρες αποτελούν τους μεγαλύτερους εξαγωγείς στην υδρόγειο σε σιτάρι, καλαμπόκι και ηλιέλαιο.
Η κυβέρνηση απαντά με αυξήσεις στον κατώτατο μισθό και επιδόματα στους λογαριασμούς ρεύματος αλλά όλοι παραδέχονται πως αν η ενεργειακή κρίση παραταθεί πολλά νοικοκυριά θα αντιμετωπίσουν θέμα επιβίωσης.
Προς σε αυτή την κατεύθυνση ο πρωθυπουργός στην τελευταία σύνοδο των ευρωπαίων ηγετών έθεσε θέμα δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού ταμείου ύψους 100 δις το οποίο θα αξιοποιήσει τους πόρους από τα δικαιώματα εκπομπής CO2 ώστε να εξασφαλιστούν για όλες τις χώρες επιπλέον επιδοτήσεις σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις για τους λογαριασμούς της ενέργειας.
Ετσι, η κάθε χώρα δεν θα χρειαστεί να «ξεχειλώσει» τα δημοσιονομικά της και να αυξήσει τα ελλείμματά της.