Οι πολιτικές αρχές στην Ελλάδα διαθέτουν αποτελεσματικούς μηχανισμούς για την διερεύνηση και την τιμωρία καταχρηστικών συμπεριφορών στην αστυνομία, στην ακτοφυλακή και στις Ένοπλες Δυνάμεις επισημαίνει η έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη χώρα μας, η οποία καλύπτει το έτος 2020.
Παρόλα όμως αυτά, αναγνωρίζεται ότι έχουν υπάρξει φαινόμενα καταχρηστικής συμπεριφοράς, για τα όποια, όμως, η ελληνική κυβέρνηση χρησιμοποίησε τους κατάλληλους μηχανισμούς για να τα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά.
«Η κυβέρνηση έκανε τα αναγκαία βήματα, κανονικά, για τη διερεύνηση, δίωξη και τιμωρία αξιωματούχων που διέπραξαν παραβιάσεις Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, είτε στις Δυνάμεις Ασφαλείας είτε αλλού στην Κυβέρνηση. Υπήρξαν, ωστόσο, διαμαρτυρίες από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και Διεθνείς Οργανισμούς σχετικά με την έλλειψη κυβερνητικής έρευνας και λογοδοσίας για ισχυρισμούς περί αναγκαστικών επιστροφών αιτούντων άσυλο», αναφέρεται στην 38 σελίδων έκθεση.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η έκθεση καταγράφει κυρίως στοιχεία και περιστατικά όπως αυτά έχουν αποτυπωθεί στο δημόσιο διάλογο μέσα από τις δηλώσεις πολιτικών, ειδησεογραφικών κειμένων και τοποθετήσεων μη κυβερνητικών οργανώσεων και διεθνών οργανισμών. Ως εκ τούτου, η έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν συνιστά μια πρωτογενή έρευνα επί του πεδίου για την εξακρίβωση και την επαλήθευση των στοιχείων που παρουσιάζονται.
Ορισμένες συστημικές αδυναμίες και σημαντικά ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων που επισημαίνονται στην έκθεση σχετίζονται με:
- τους ποινικούς νόμους περί συκοφαντικής δυσφήμησης
- μη ασφαλείς και ανθυγιεινές συνθήκες για τους μετανάστες και τους αιτούντες άσυλο στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης
- την εκδήλωση περιστατικών βίας εναντίον των γυναικών και των παιδιών στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης
- τους ισχυρισμούς για την επαναπροώθηση αιτούντων άσυλο
- περιστατικά βίας εναντίον εθνικών, φυλετικών και εθνοτικών μειονοτικών ομάδων
- περιστατικά βίας και απειλών ενάντια σε μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας
Ειδικότερα, η έκθεση καταγράφει τα προβλήματα που εντοπίζονται στα κέντρα κράτησης, σημειώνοντας ότι υπάρχει μεταξύ άλλων σοβαρός συνωστισμός, ανεπαρκής ασφάλεια και έλλειψη πρόσβασης σε υγειονομική περίθαλψη. Ωστόσο, αναγνωρίζεται ότι εκδηλώθηκαν λιγότερα βίαια περιστατικά σε σχέση με το προηγούμενο χρόνο και ότι οι αρχές πραγματοποίησαν σημαντικούς ελέγχους για τον εντοπισμό ναρκωτικών και αυτοσχέδιων όπλων.
Σχετικά με την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, η έκθεση αναφέρει ότι οι αρχές σεβάστηκαν τις αποφάσεις των δικαστηρίων.
Επίσης, γίνεται αναφορά στον νόμο που θεσπίστηκε το 2019 για τον περιορισμό της χρήσης της Σαρία μόνο σε οικογενειακές και αστικές υποθέσεις στις οποίες όλα τα μέρη έχουν συναινέσει στην χρήση της. Όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου και της έκφρασης, η έκθεση επισημαίνει ότι η κυβέρνηση σεβάστηκε τις προβλεπόμενες συνταγματικές ελευθερίες και ότι δεν προχώρησε σε λογοκρισία μέσων μαζικής ενημέρωσης. Ωστόσο, καταγράφονται περιστατικά βίας που εκδηλώθηκαν εναντίον δημοσιογράφων κατά τη διαδικασία άσκησης των καθηκόντων τους.
Σχετικά με τον νόμο του 2019 για τη συκοφαντική δυσφήμιση, τονίζεται ότι απαλείφει τη διάταξη που προβλέπει ότι οι δημοσιογράφοι πρέπει να εμφανιστούν αμέσως ενώπιον του δικαστηρίου ή να παραμένουν στη φυλακή μέχρι να ανοίξει το δικαστήριο στην περίπτωση που κατηγορηθούν για δυσφήμιση. Όπως σημειώνεται, η συγκεκριμένη διάταξη είχε χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά για τον εκφοβισμό των δημοσιογράφων.
Καταγραφή των Επεισοδίων στον Έβρο
Η έκθεση αναφέρει ότι στις 28 Φεβρουαρίου, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν ανακοίνωσε ότι τα σύνορα που μοιράζεται η Τουρκία με την ΕΕ είναι «ανοιχτά», ωθώντας πάνω από 50.000 πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και μετανάστες να μετακινηθούν στις παραμεθόριες περιοχές. Σύμφωνα με ανθρωπιστικές οργανώσεις, ορισμένοι Τούρκοι αξιωματούχοι παρείχαν δωρεάν λεωφορεία για να βοηθήσουν τη μαζική μετακίνηση των προσφύγων στα σύνορα.
Συνεχίζοντας, η έκθεση επισημαίνει ότι η ελληνική πλευρά επικαλέστηκε ανησυχίες εθνικής ασφάλειας για να αναστείλει τη λήψη τυχόν νέων αιτήσεων ασύλου έως τις 3 Απριλίου. Παρόλα αυτά, επέτρεψε σε όσους είχαν εισέλθει στη χώρα από τις 28 Φεβρουαρίου να υποβάλουν αίτηση ασύλου από την 1η Απριλίου. Όπως σημειώνεται, διεθνείς και τοπικοί οργανισμοί και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξέφρασαν ανησυχία για αυτή την κίνηση. Ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων απέρριψε την προσφυγή που υπέβαλαν τρεις Σύριοι υπήκοοι ενάντια στην απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης.
Διαδικασία για την Αίτηση Παροχής Ασύλου
Σχετικά με τον νέο νόμο που τροποποιεί τους κανονισμούς για το άσυλο, η έκθεση αναφέρει ότι σχεδιάστηκε με στόχο να επιταχύνει την όλη διαδικασία. Ωστόσο, παρουσιάζει και την κριτική που έχουν ασκήσει οργανώσεις, οι οποίες υποστηρίζουν ότι ο νέος νόμος δίνει έμφαση στις επιστροφές αντί στην προστασία και στην ένταξη. Μάλιστα, πιστεύουν ότι εισάγει απαιτήσεις που εύλογα αναμένεται ότι δεν θα μπορούν να εκπληρωθούν από τους αιτούντες άσυλο.
Τα περιοριστικά μέτρα που επιβλήθηκαν λόγω της πανδημίας επηρέασαν και τις συνθήκες διαβίωσης των νεοαφιχθέντων μεταναστών και προσφύγων. Μάλιστα ορισμένες οργανώσεις υποστήριξαν πως τα συγκεκριμένα μέτρα οδήγησαν σε μια αύξηση των περιστατικών έμφυλης βίας στα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης. Ωστόσο, αναγνωρίζεται ότι η κυβέρνηση παρείχε ορισμένη προστασία σε αιτούντες άσυλο, οι οποίοι θα κινδύνευαν να επιστρέψουν στη χώρα τους λόγω της φυλής, της θρησκείας, της εθνικότητας ή της συμμετοχής σε μια συγκεκριμένη κοινωνική ή πολιτική ομάδα. Η έκθεση αναφέρεται και στους ισχυρισμούς για τις επαναπροωθήσεις προσφύγων, οι οποίοι παρουσιάστηκαν από ορισμένα μέσα μαζικής ενημέρωσης και μη κυβερνητικές οργανώσεις. Όπως σημειώνεται τόσο ο πρωθυπουργός όσο και οι αρμόδιοι υπουργοί έχουν διαβεβαιώσει ότι η χώρα λειτουργεί στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου, κάνοντας λόγο για ένα οργανωμένο σχέδιο τουρκικής παραπληροφόρησης. «Η κυβέρνηση δήλωσε ότι οι επιχειρήσεις προστασίας των συνόρων πραγματοποιήθηκαν σε συνεργασία με την Frontex …Το διοικητικό συμβούλιο της Frontex συμφώνησε να οργανώσει μια υποομάδα υπό την εξουσία του για τη διεξαγωγή έρευνας επί του θέματος», σημειώνεται χαρακτηριστικά.
Σε ένα άλλο σημείο της έκθεσης αναφέρεται ότι ένας μεγάλος αριθμός εγχώριων και διεθνών ομάδων για τη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων λειτουργεί γενικά χωρίς κυβερνητικούς περιορισμούς. Όπως επισημαίνεται, οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι επέδειξαν πνεύμα συνεργασίας, ανταποκρινόμενοι συχνά στις απόψεις αυτών των οργανώσεων. Ωστόσο, τα περιοριστικά μέτρα της πανδημίας εμπόδισαν την πρόσβαση σε εγκαταστάσεις υποδοχής στα νησιά και σε ορισμένες περιπτώσεις σε επίσημους καταυλισμούς στην ηπειρωτική χώρα.
Ασυνόδευτοι Ανήλικοι
Στις 12 Μαΐου, η κυβέρνηση ψήφισε νομοθεσία για την ίδρυση της Ειδικής Γραμματείας για την Προστασία των Ασυνόδευτων ανηλίκων, η οποία αργότερα τέθηκε υπό την σκέπη του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης, περίπου 4.190 ασυνόδευτα παιδιά μεταναστών και προσφυγών διέμεναν στη χώρα μετά τις 15 Οκτωβρίου.
Όπως αναφέρει η έκθεση, μόνο 2.659 από αυτά τα παιδιά διέμεναν σε κατάλληλες εγκαταστάσεις. Μάλιστα, τοπικές οργανώσεις και διεθνείς ΜΚΟ υποστήριξαν ότι συχνά οι ασυνόδευτοι ανήλικοι δεν ήταν σωστά εγγεγραμμένοι και ότι σε ορισμένες περιπτώσεις δεν είχαν πρόσβαση σε ασφαλή καταλύματα με αποτέλεσμα να είναι ευάλωτοι σε εργασιακή και σεξουαλική εκμετάλλευση.
Η έκθεση αναφέρει ότι η Ειδική Γραμματεία για την προστασία των ασυνόδευτων ανηλίκων αύξησε τις τοποθεσίες για τη στέγαση ασυνόδευτων ανηλίκων και επιτάχυνε τη διαδικασία μετεγκατάστασης περίπου 1.000 εξ αυτών σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες στο πλαίσιο ενός προγράμματος εθελοντικής μετεγκατάστασης. Μάλιστα επισημαίνεται ότι μπήκε ένα τέλος στην πρακτική της προστατευτικής κράτησης, η οποία είχε επικριθεί από τις ανθρωπιστικές οργανώσεις.
Αντισημιτισμός
Η έκθεση αναφέρει ότι η αντισημιτική ρητορική παρέμεινε ένα πρόβλημα. Ωστόσο αναγνωρίζει ότι εντοπίζεται κυρίως στον περιθωριακό χώρο της ακροδεξιάς. Επιπλέον, σημειώνει ότι εκδηλώθηκαν περιστατικά βανδαλισμού εναντίον εβραϊκών μνημείων. Στα θετικά βήματα καταγράφεται η φυλάκιση των στελεχών της Χρυσής Αυγής, πολλά στελέχη της οποίας είχαν προβεί επανειλημμένα σε αντισημιτική ρητορική. Τέλος, γίνεται αναφορά στην επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στις εκδηλώσεις μνήμης που πραγματοποιήθηκαν για την 75η επέτειο από την απελευθέρωση του Άουσβιτς με την επισήμανση ότι είναι ο πρώτος Έλληνας πρωθυπουργός που πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στο πρώην στρατόπεδο συγκέντρωσης.