Η πανδημία λειτούργησε ως καταλύτης για τη διείσδυση των ηλεκτρονικών συναλλαγών ακόμα και στις μικροαγορές της καθημερινότητας, με αποτέλεσμα η “τρύπα” στα έσοδα του ΦΠΑ να έχει κλείσει γύρω στα 2,5 δισ ευρώ από 6 δισ ευρώ το 2017.
Ακόμα κι έτσι, οι απώλειες φορολογικών εσόδων- συνυπολογιζομένων των αδήλωτων εισοδημάτων- ξεπερνάνε τα 10 δισ ευρώ (εκτιμήσεις ανεβάζουν τον πήχη ακόμα και πάνω από τα 15 δισ ευρώ), καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη να κλείσουν εδώ και τώρα τα “κενά”. Είναι άραγε λύση να αυξηθούν οι ηλεκτρονικές πληρωμές είτε με κίνητρα προς τους φορολογούμενους είτε με την υποχρεωτικότητα τους;
Τα σενάρια που εξετάζει το ΥΠΟΙΚ για τις ηλεκτρονικές συναλλαγές
Ξεκινώντας από την υποχρεωτικότητα των ηλεκτρονικών συναλλαγών, στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας επεξεργάζονται πολλά σενάρια εν όψει του νομοσχεδίου, που θα κατατεθεί στη Βουλή το Σεπτέμβριο. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του iefimerida, μεταξύ αυτών των σεναρίων, υπάρχουν τρία που δημιουργούν προβληματισμούς στα έμπειρα στελέχη του υπουργείου, τα οποία είχε επεξεργαστεί ανάλογες διατάξεις πριν από περίπου τεσσεράμισι χρόνια: 1) μείωση του ορίου των συναλλαγών μεταξύ επιχειρήσεων με μετρητά στα 300 ευρώ, από 500 ευρώ σήμερα 2) υποχρεωτική ηλεκτρονική πληρωμή επαγγελματικών ενοικίων 3) πληρωμές μόνο με πλαστικό χρήμα σε συγκεκριμένες κατηγορίες επαγγελματιών με υψηλά ποσοστά παραβατικότητας.
Αυτό το τρίτο σενάριο έπεσε στο τραπέζι, με φόντο τα στοιχεία των περσινών φορολογικών δηλώσεων, τα οποία επιβεβαίωσαν την εικόνα όλων των προηγούμενων ετών, ότι δηλαδή η συντριπτική πλειοψηφία των επαγγελματιών δηλώνει φορολογούμενο εισόδημα κάτω από 10.000 ευρώ, καθώς ο έως και τετραπλάσιος τζίρος τους “ψαλιδίζεται” από επαγγελματικές δαπάνες. Το σενάριο να πληρώνονται π.χ. υδραυλικοί ή ηλεκτρολόγοι ή γιατροί μόνο με κάρτα, φαντάζει δελεαστικό, αλλά όπως παραδέχονται αρμόδιες πηγές μιλώντας στο iefimerida, υπάρχει κατ’ αρχάς θέμα συνταγματικότητας. Επιπλέον, δεν μπορεί να αγνοήσει κανείς το γεγονός ότι χιλιάδες φορολογούμενοι μεγάλης ηλικίας έχουν απαλλαγεί ακόμα κι από την υποχρέωση των ηλεκτρονικών πληρωμών για το “χτίσιμο” του αφορολογήτου τους, ενώ πάνω απ’ όλα υπάρχει ο “τοίχος” της ΕΚΤ.
Σε αυτόν ακριβώς τον “τοίχο” της ΕΚΤ, “φρενάρουν” και τα άλλα δύο σενάρια, που αφορούν στο όριο των 500 ευρώ και των ενοικίων. Τον Νοέμβριο του 2019, ανάλογες διατάξεις που προορίζονταν για το μεγάλο μεταρρυθμιστικό νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών, είχαν αποσταλεί προς γνωμοδότηση στην ΕΚΤ και η απάντηση ήταν αρνητική, παρά το ότι και τότε το οικονομικό επιτελείο είχε ως επιχείρημα ότι ο περιορισμός της χρήσης μετρητών στοχεύει στη μείωση της φοροδιαφυγής.
Ποιο ήταν το αντεπιχείρημα της ΕΚΤ; Ότι η ικανότητα πληρωμής σε μετρητά παραμένει ιδιαίτερα σημαντική για ορισμένες κοινωνικές ομάδες οι οποίες, για διάφορους θεμιτούς λόγους, προτιμούν να χρησιμοποιούν μετρητά αντί για άλλα μέσα πληρωμών κι ότι τα μετρητά γενικά εκτιμώνται επίσης ως μέσο πληρωμών, επειδή είναι, ως νόμιμο χρήμα, ευρέως αποδεκτά, γρήγορα και διευκολύνουν τον έλεγχο των δαπανών του πληρωτή, επισημαίνοντας συν τοις άλλοις ότι οι πληρωμές με μετρητά είναι... τζάμπα, ενώ η χρήση πλαστικού χρήματος συνεπάγεται κόστος για τους συναλλασσόμενους.
Τα ηλεκτρονικά «εργαλεία» στη μάχη κατά της φοροδιαφυγής
Αυτοί οι υπαρκτοί νομικοί προβληματισμοί δεν αναιρούν το σχεδιασμό για την ενίσχυση της ηλεκτρονικής “ομπρέλας” στην οικονομική δραστηριότητα. Κάθε άλλο. Στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας διαπιστώνουν κατ’ αρχάς ότι όλη αυτή προσπάθεια ενίσχυσης των φορολογικών κινήτρων για συναλλαγές με πλαστικό χρήμα, δεν έχει αποδώσει τα προσδοκώμενα. Για παράδειγμα, η πολυσυζητημένη φορολοταρία παρά την ενίσχυση της με αυξημένα ποσά στους τυχερούς, δεν φαίνεται να έχει διαφοροποιήσει τις συναλλακτικές συνήθειες των καταναλωτών. Ακόμα πιο απογοητευτικά κρίνονται και τα αποτελέσματα από τις ειδικές εκπτώσεις για τις ηλεκτρονικές πληρωμές σε γιατρούς, τεχνίτες κλπ. Στο τραπέζι είναι όντως το σενάριο ενίσχυσης αυτών των φοροεκπτώσεων, ωστόσο αρμόδιες πηγές πιστεύουν ότι το βάρος θα πρέπει να πέσει αλλού: στο πώς θα αξιοποιηθούν τα ψηφιακά “εργαλεία” για να πιαστούν στη “φάκα” οι φοροφυγάδες.
Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ως παράδειγμα την ειδική εφαρμογή appodixi, η οποία ενώ προκάλεσε φρενίτιδα μόλις παρουσιάστηκε από την ΑΑΔΕ, στη συνέχεια ατόνησε το ενδιαφέρον των φορολογούμενων. Ποιο ήταν το πρόβλημα; Η λειτουργία της εφαρμογής δεν συνοδεύτηκε από το ειδικό bonus για όσους την αξιοποιούν. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι στο φορολογικό νομοσχέδιο του Σεπτεμβρίου, θα συμπεριληφθεί ειδική διάταξη, με την οποία όσοι φορολογούμενοι “σκανάρουν” με το κινητό τους αποδείξεις, εντοπίζουν αδήλωτες στην εφορία ή πλαστές και ενημερώνουν ηλεκτρονικά το Taxis, θα έχουν ειδικό bonus είτε με πίστωση χρηματικού ποσού είτε με φοροέκπτωση.
Το μεγάλο στοίχημα είναι, όμως, η ψηφιοποίηση όλων των φορολογικών διαδικασιών, έτσι ώστε όσοι σήμερα συναλλάσσονται κάτω από τη μύτη της εφορίας με μετρητά, να δυσκολεύονται να το πράξουν από εδώ και πέρα.
Ψηφιοποιήσεις
Η ενσωμάτωση της Κοινοτικής Οδηγίας, που υποχρεώνει όλες τις ψηφιακές πλατφόρμες να ενημερώνουν την ΑΑΔΕ για τις συναλλαγές τους- όπως γίνεται ήδη με τις βραχυχρόνιες μισθώσεις και τις πλατφόρμες delivery- αναμένεται να κάνει δύσκολη τη ζωή σε πάρα πολλούς, η πολυσυζητημένη διασύνδεση των POS με τις ταμειακές και το Taxis θα σφίξει ακόμα περισσότερο τον κλοιό, ενώ μεγάλες είναι οι προσδοκίες από την υλοποίηση του ομολογουμένως φιλόδοξου σχεδιασμού ψηφιοποίησης της ΑΑΔΕ:
- Ψηφιακό δελτίο αποστολής. Σε εξέλιξη βρίσκεται η ηλεκτρονική έκδοση και παρακολούθηση όλων των διακινούμενων προϊόντων και εμπορευμάτων (δελτίο αποστολής), καθώς έχει ψηφιστεί η αντίστοιχη πρωτογενής νομοθεσία και βρίσκονται σε εξέλιξη οι υποδομές και οι εφαρμογές παρακολούθησης των συναλλαγών αυτών.
- Ψηφιακός μετασχηματισμός. Οι κύριες προκλήσεις είναι η αντικατάσταση και ο εκσυγχρονισμός των βασικών συστημάτων φορολογικών πληροφοριών προκειμένου να καλυφθούν τα κενά στις υπάρχουσες εφαρμογές, να ψηφιοποιηθούν όλες οι μη αυτόματες φόρμες και διαδικασίες και να διασφαλιστεί η διαλειτουργικότητα στα εσωτερικά συστήματα της ΑΑΔΕ, καθώς και με τα συστήματα πληροφορικής του υπόλοιπου δημόσιου τομέα.
- Εξοπλισμός. Σε εξέλιξη βρίσκεται η αγορά 10.500 νέων προσωπικών υπολογιστών και μέχρι το 4ο τρίμηνο του 2023 θα είναι διαθέσιμος (laptop, σαρωτές κ.λπ.). Επίσης, μέχρι το τέλος του 2024 θα λειτουργήσει το νέο Σύστημα Διαχείρισης Εγγράφων, το νέο Σύστημα Διαχείρισης Περιεχομένου και −για πρώτη φορά− Σύστημα Διαχείρισης Εργασιών που θα συντονίζει και θα υποστηρίζει την καθημερινή εργασία.
- Ψηφιακοί έλεγχοι. Οι κύριοι στόχοι περιλαμβάνουν τη μέγιστη αξιοποίηση δεδομένων για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και του λαθρεμπορίου, τον εκσυγχρονισμό των κρίσιμων πληροφοριακών συστημάτων της ΑΑΔΕ, την επέκταση της συλλογής δεδομένων και εσωτερική/εξωτερική διαλειτουργικότητα, καθιέρωση ικανότητας για αποφάσεις βάσει δεδομένων και αυτοματοποιημένων διαδικασιών και είσπραξη φόρων μέσω επιτραπέζιων ελέγχων και ερευνών.
- Τεχνητή νοημοσύνη. Οι νέες εφαρμογές κυρίως στο πεδίο των ελέγχων θα υποστηριχθούν μέσω του εκσυγχρονισμού των δυνατοτήτων χρήσης δεδομένων της ΑΑΔΕ, μέσω του νέου περιβάλλοντος Business Intelligence & Data Analytics, που θα μπορεί να προβλέπει και να επηρεάζει συμπεριφορές, καθώς και της αξιοποίησης του συστήματος myDATA, το οποίο είναι πλήρως λειτουργικό και το οποίο συλλέγει πληροφορίες εμπορικών συναλλαγών και υποστηρίζει την εφαρμογή της ηλεκτρονικής τιμολόγησης και τήρησης βιβλίων.