Ανοίγοντας τα σύνορα της Τουρκίας προς την Ευρώπη σε εν δυνάμει εκατομμύρια μεταναστών, ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν διακινδυνεύει να αποξενώσει τους ίδιους δυτικούς εταίρους στην υποστήριξη των οποίων εξακολουθεί να υπολογίζει για να φιλοξενήσει πρόσφυγες στην Τουρκία και να αποτρέψει μια περαιτέρω εισροή προσφύγων από τη Συρία.
Καθώς αντιμετωπίζει ένα πιθανό νέο κύμα προσφύγων οι οποίοι διαφεύγουν τις μάχες στην επαρχία Ιντλίμπ της Συρίας και θυμωμένη απ' αυτό που θεωρεί έλλειψη υποστήριξης εκ μέρους της Δύσης, η Τουρκία ανακοίνωσε στα τέλη της περασμένης εβδομάδα πως δεν θα σταματά πλέον τους Σύρους πρόσφυγες που προσπαθούν να φθάσουν σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Έκτοτε περίπου 10.000 μετανάστες --κυρίως από τη Συρία, άλλες μεσανατολικές χώρες και το Αφγανιστάν-- έχουν συρρεύσει στα χερσαία σύνορα της Τουρκίας με την Ελλάδα και τη Βουλγαρία, χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Άλλοι κατέφυγαν σε φουσκωτές λέμβους, επιδιώκοντας να μεταβούν από την τουρκική ακτή σε ελληνικά νησιά.
Απογοήτευση και εκνευρισμός στην Ευρώπη για τον Ερντογάν
Οι αριθμοί είναι μόλις ένα μικροσκοπικό κλάσμα των 3,6 εκατομμυρίων προσφύγων από τον πόλεμο στη Συρία που έχουν βρει καταφύγιο στην Τουρκία, όμως ο αντίκτυπος από την κίνηση του Ερντογάν έγινε αισθητός σε όλη την Ευρώπη, προκαλώντας απογοήτευση και εκνευρισμό.
Η Γαλλία, από τους κύριους επικριτές του Ερντογάν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κατηγόρησε την Τουρκία ότι χρησιμοποιεί τους πρόσφυγες για να εκβιάσει την Ευρώπη και δήλωσε πως η Άγκυρα θα πρέπει να σεβαστεί τη συμφωνία του 2016 με την ΕΕ βάσει της οποίας δεσμεύθηκε να κρατάει τους μετανάστες στο έδαφός της.
«Είναι απαράδεκτο η Τουρκία να χρησιμοποιεί το ζήτημα της μετανάστευσης για να ασκήσει πίεση στην Ευρώπη», δήλωσε χθες, Τρίτη, στο κοινοβούλιο ο υπουργός Εξωτερικών Ζαν-Ιβ Λεντριάν.
Πρεσβευτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέφρασαν την αγανάκτησή τους στη διάρκεια συνεδρίασης που είχαν τη Δευτέρα σχετικά με την απόπειρα του Ερντογάν να ασκήσει πίεση στην ΕΕ, δήλωσαν στο Ρόιτερ διπλωματικές πηγές. Μερικοί από τους πρεσβευτές παραδέχθηκαν ωστόσο πως η ΕΕ θα πρέπει να δώσει περισσότερα χρήματα στην Τουρκία για να συνεχίσει η τελευταία να εμποδίζει τους μετανάστες να φθάνουν στην Ευρώπη.
Ο Ερντογάν, ο οποίος έχει επανειλημμένα επικρίνει την ΕΕ για την, όπως υποστηρίζει, ανεπαρκή βοήθεια που παραδόθηκε υπερβολικά αργά για να βοηθήσει την Τουρκία να φροντίσει τους πρόσφυγες, έχει μιλήσει με ηγέτες της ΕΕ αφότου η Τουρκία ανακοίνωσε την κίνησή της.
Ο τούρκος πρόεδρος δήλωσε το Σάββατο στον γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν ότι η Τουρκία θέλει «συγκεκριμένες λύσεις, προτάσεις και υποστήριξη».
Η πίεση Ερντογάν μπορεί να γίνει μπούμερανγκ
Όμως η άσκηση πίεσης σε συμμάχους και εν δυνάμει δωρητές για να βοηθήσουν την Τουρκία να φιλοξενήσει τον σημερινό προσφυγικό πληθυσμό και να εμποδίσει μια νέα εισροή από την Ιντλίμπ της Συρίας μπορεί να γίνει μπούμερανγκ, λένε αναλυτές.
Ο Ερντογάν «επέλεξε να χρησιμοποιήσει τους μοχλούς της ισχύος που διαθέτει με σχετικά συγκρουσιακό τρόπο προς όλους τους γείτονες, φυσικούς εταίρους και συνομιλητές», λέει ο Ουίλιαμ Ουέτσλερ, διευθυντής του Κέντρου Ραφίκ Χαρίρι και των Προγραμμάτων για τη Μέση Ανατολή στο Atlantic Council.
«Το πρόβλημα είναι ότι μ' αυτή η προσέγγιση στο τέλος μένεις ουσιαστικά απομονωμένος».
«Διαπραγματευτικό χαρτί»
Οι μετανάστες, που έσπευσαν στα σύνορα με την ελπίδα να οικοδομήσουν μια καλύτερη ζωή στην πιο ευημερούσα ΕΕ, απωθήθηκαν με δακρυγόνα από τις ελληνικές αρχές. Η πλειονότητά τους βρίσκεται τώρα στην τουρκική πλευρά, χωρίς καταφύγιο ούτε τρόφιμα.
«Άνθρωποι που ζητούν άσυλο χρησιμοποιούνται και πάλι σαν διαπραγματευτικό χαρτί σ' ένα θανάσιμο πολιτικό παιγνίδι», λέει ο Αναπληρωτής Διευθυντής Ερευνών της Διεθνούς Αμνηστίας Μάσιμο Μοράτι.
Η παρουσία των μεταναστών έχει επίσης επιδεινώσει τις χρόνιες εντάσεις μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας. Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας ισχυρίσθηκε χθες, Τρίτη, χωρίς να δώσει κανένα στοιχείο, ότι έλληνες στρατιώτες σκότωσαν τρεις μετανάστες που προσπάθησαν να μπουν στη χώρα -- ένας ισχυρισμός τον οποίο η Ελλάδα διέψευσε.
Η Αθήνα από την πλευρά της κατηγόρησε την Άγκυρα ότι ενορχηστρώνει μια συντονισμένη προσπάθεια να οδηγήσει μετανάστες πέραν των συνόρων της. Η υπηρεσία μετανάστευσης της Τουρκίας αρνήθηκε αναφορές σύμφωνα με τις οποίες χρησιμοποίησε τα λεωφορεία της για να οδηγήσει τους μετανάστες στα σύνορα. Εντούτοις μεταφορικά μέσα υπήρχαν διαθέσιμα για όποιους ήθελαν να δοκιμάσουν την τύχη τους στα σύνορα.
Στην περιοχή Φατίχ της Κωνσταντινούπολης, λεωφορεία περίμεναν ήδη από το πρωί της Παρασκευής για να μεταφέρουν μετανάστες στα σύνορα, λίγες ώρες μετά την αιφνιδιαστική τουρκική ανακοίνωση.
Ο Αχμέτ Τοπτσού, διευθυντής τουριστικού γραφείου, δήλωσε πως ήρθε σε επαφή μαζί του ένα ίδρυμα που εργάζεται με μετανάστες και του ζήτησε να κλείσει τα λεωφορεία του. «Τους μεταφέραμε εδώ κι εκεί στο παρελθόν και πήραμε πολλά από τα χρήματά τους. Έτσι αυτή τη φορά ήταν δωρεάν».
Τουρκικά μέσα ενημέρωσης κάλυψαν κάθε βήμα του ταξιδιού τους. Κυρίως φιλοκυβερνητικοί τηλεοπτικοί παρουσιαστές έδειχναν μετανάστες να επιβιβάζονται σε λεωφορεία στην Κωνσταντινούπολη, να περπατούν προς τα σύνορα στη δυτική επαρχία της Αδριανούπολης και να σταματούν στην ουδέτερη ζώνη. Ένα κανάλι έκανε λόγο για «πορεία προς την ελπίδα».
Ένας ευρωπαίος διπλωμάτης, ο οποίος ζήτησε να μην κατονομασθεί, δήλωσε πως η κίνηση της Άγκυρας έχει στόχο να αποσπάσει περισσότερα χρήματα από την ΕΕ. «Έχουμε μάλλον ισχυρούς λόγους για να πιστεύουμε ότι οι μετανάστες όχι μόνο αφέθηκαν να περάσουν, αλλά ακόμη και σπρώχθηκαν, ενθαρρύνθηκαν να φύγουν και πως το πράγμα ήταν εντελώς σχεδιασμένο», δήλωσε.
Αναφερόμενος στις σχεδιαζόμενες συνομιλίες για μια τρίτη δόση ευρωπαϊκής χρηματοδότησης για τους σύρους πρόσφυγες στην Τουρκία, βάσει της συμφωνίας του 2016 που μείωσε πολύ τη ροή μεταναστών προς την Ευρώπη, ο διπλωμάτης δήλωσε πως οι διαπραγματεύσεις «δεν θα πρέπει να διεξαχθούν υπό πίεση».
Τη Δευτέρα, ο Ερντογάν είπε πως του προσφέρθηκαν ένα δισεκατομμύριο ευρώ στις συνομιλίες που είχε με την Ευρώπη, αλλά η Τουρκία δεν θέλει πια τα χρήματα.
«Κανένας δεν έχει το δικαίωμα ούτε το κύρος για να παίζει με την τιμή της Τουρκίας», δήλωσε.