Σε δεύτερο πλάνο περνάνε, πλέον, οι προβλέψεις για ανάπτυξη, πληθωρισμό, πλεονάσματα, καθώς με το Μεσοπρόθεσμο που παρουσιάζεται σήμερα στο Υπουργικό Συμβούλιο, γίνεται το πέρασμα σε μια νέα πραγματικότητα.
Οι συζητήσεις και οι αποφάσεις στην Κομισιόν και το Eurogroup, για τους δημοσιονομικούς κανόνες που θα ίσχυαν από το 2025, μάλλον πέρασαν στα “ψιλά” για τους πολλούς, που βρέθηκαν να αντιμετωπίζουν την “επίθεση” των πληθωριστικών ανατιμήσεων στην ενέργεια και τα βασικά είδη διατροφής, πριν καλά- καλά συνέλθουν από το σοκ της πανδημίας. Τώρα ήρθε, όμως, η ώρα της αλήθειας.
Ο «κόφτης» δαπανών είναι ο νέος υπέρτατος κανόνας
Μέχρι τώρα οι υπηρεσίες του ΓΛΚ και του υπουργείου Οικονομικών κοιμούνταν και ξυπνούσαν με το αν πιάνουμε ή όχι τους στόχους των πρωτογενών πλεονασμάτων. Αυτό ήταν, άλλωστε, το επίμαχο σε όλη τη διάρκεια των σκληρών μνημονιακών χρόνων αλλά και βασικό συστατικό της Μεταμνημονιακής Εποπτείας.
Πλέον, το κριτήριο για το αν μια χώρα θα μπει σε Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος, είναι αποκλειστικά και μόνο το αν οι δαπάνες της αυξάνονται όσο ορίζουν οι κατευθύνσεις της Κομισιόν.
Στα καθ’ ημάς, οι αρχικές κατευθύνσεις από τις Βρυξέλλες ήταν για μέση αύξηση 3% στην περίοδο 2025- 2028. Μετά από σκληρά παζάρια, η Αθήνα κατάφερε να εξασφαλίσει το κάτι παραπάνω, λόγω του διαφαινόμενου μεγαλύτερου πλεονάσματος το 2024 (2,4% αντί 2,1%). “Αυτό σημαίνει ότι ξεκινάμε από καλλίτερη αφετηρία, άρα χρειαζόμαστε μικρότερη προσπάθεια το 2025”, εξηγεί αρμόδια πηγή.
Επί της ουσίας, αυτός ο “αέρας” του 2024 “κλείδωσε” το πρόσθετο “πακέτο” των περίπου 570 εκ ευρώ, το οποίο μαζί με τα 880 εκ ευρώ του αρχικού σχεδιασμού, δίνουν το 1,5 δισ ευρώ των νέων μέτρων στήριξης για το 2025. Προσοχή όμως. Αυτή η επιτάχυνση των δαπανών κατά περίπου μισή μονάδα, αφορά ΜΟΝΟ στο 2025. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Ότι ο “χώρος” για έκτακτες παροχές στην περίοδο 2025- 2028 είναι περιορισμένος, αν όχι ανύπαρκτος.
Είναι ενδεικτικό ότι φέτος το ΓΛΚ κλήθηκε να αντιμετωπίσει έκτακτες δαπάνες για τους ΟΤΑ, για αιτήσεις συνταξιοδοτήσεων πάνω από τις προβλέψεις, για φάρμακα ΕΟΠΥΥ, για δικαστικές αποφάσεις. Το έκτακτο επίδομα για ευάλωτους ήταν αυτό που ουσιαστικά εξάντλησε το περιθώριο της φετινής προβλεπόμενης αύξησης των δαπανών, καθώς το... κοντέρ του ΓΛΚ “γράφει” 2,64% έναντι οδηγίας για 2,6%.
Για να το κάνουμε λιανά. Αν ο “κόφτης” για την Ελλάδα προβλέπει αύξηση των δαπανών κατά 3% ετησίως, αυτό ισοδυναμεί με περίπου 3-3,5 δισ ευρώ, από τα οποία εξαιρούνται ΜΟΝΟ έκτακτες δαπάνες λόγω π.χ. φυσικών καταστροφών. Επιπλέον, σε αυτά τα 3-3,5 δισ ευρώ μπορούν να συμπεριληφθούν και φορολογικές δαπάνες μόνιμου χαρακτήρα π.χ. μειώσεις συντελεστών. Το ότι οι πάγιες ανάγκες φτάνουν περίπου στα 2,8 δισ ευρώ ετησίως, μαρτυρά το πόσο ασφυκτικά είναι τα περιθώρια για έκτακτες παροχές, όπως το έκτακτο επίδομα που θα καταβληθεί τον φετινό Δεκέμβριο
Πού θα πηγαίνουν τα υπερπλεονάσματα
Δεν είναι μυστικό ότι τα τελευταία χρόνια οι επιδόσεις των εσόδων ξεπερνούν κατά πολύ τις αρχικές προβλέψεις του Προϋπολογισμού, κυρίως λόγω των υπερεισπράξεων του Τουρισμού. Αυτά τα επιπλέον έσοδα, όπως και τα έκτακτα έσοδα π.χ. από τις εισφορές στις ενεργειακές εταιρίες, ήταν αυτά που έδωσαν τη δυνατότητα των έκτακτων μέτρων στήριξης.
Από το 2025 τέτοια δυνατότητα πολύ απλά δεν υπάρχει, βάσει των νέων δημοσιονομικών κανόνων του Αναθεωρημένου Συμφώνου Σταθερότητας.
Ας υποθέσουμε, λοιπόν, ότι το καλοκαίρι του 2025 η οικονομία θα έχει “τρέξει” ταχύτερα από τις εκτιμήσεις ή ότι ο Τουρισμός θα έχει φέρει 1 δισ ευρώ παραπάνω από τις προβλέψεις. Αυτό το “μαξιλάρι” δεν θα μπορεί, πλέον, να μοιραστεί, καθώς θα ενεργοποιείται ο “κόφτης”. Που θα πηγαίνουν αυτές οι υπερεισπράξεις; Στη μείωση του Χρέους.
Το ποινολόγιο των Βρυξελλών
Ο πέλεκυς της Κομισιόν ήδη επικρέμαται πάνω από 8 χώρες, μεταξύ των οποίων η Γαλλία και η Ιταλία, επειδή ακριβώς υπερέβησαν το προβλεπόμενο όριο αύξησης των δαπανών τους.
Η νέα διαδικασία προβλέπει ότι τον Απρίλιο κάθε χρονιάς, με την υποβολή των δημοσιονομικών επιδόσεων του προηγούμενου έτους, η Κομισιόν θα ελέγχει αν κάθε χώρα έχει τηρήσει τους στόχους για τις δαπάνες της. Αν διαπιστωθεί υπέρβαση, η χώρα θα καλείται για εξηγήσεις κι εφόσον δεν είναι πειστικές (π.χ. έκτακτες δαπάνες για θεομηνία ή για αμυντικούς σκοπούς), εντός μηνός θα κινείται Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος.
Η χώρα στη συνέχεια θα καλείται να λάβει διορθωτικά μέτρα εντός 6μήνου. Αν αυτό δεν συμβεί, τότε προβλέπονται πρόστιμα αλλά και Ενισχυμένη Εποπτεία, με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται αυτό για το προφίλ της χώρας στις αγορές.
Οι κατευθύνσεις για κάθε χώρα, άρα και για την Ελλάδα δίνονται από την Κομισιόν με βάση την Ανάλυση Βιωσιμότητας Χρέους του Μαρτίου του 2024. Ακόμα κι αν αυτές οι παραδοχές ξεπεραστούν από την πραγματικότητα, οι “κόφτες” θα παραμείνουν “κλειδωμένοι” ως και το 2028, οπότε θα υποβληθούν τα νέα Μεσοπρόθεσμα.
Στην περίπτωση που στο μεσοδιάστημα υπάρχουν εκλογές, όπως στην περίπτωση της Ελλάδας, η νέα κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να ζητήσει να υποβάλει νέο Μεσοπρόθεσμο. Ωστόσο, σε αυτήν την περίπτωση η Κομισιόν θα “τρέξει” νέα Ανάλυση Βιωσιμότητας Χρέους, με νέους “κόφτες”, οι οποίοι δεν αποκλείεται να είναι πιο αυστηροί από τους προηγούμενους