Από την έρευνα στην καινοτομία: Το ταξίδι του προγράμματος Demokritos-Qualco Fellowship μέσα από τα μάτια του μεταδιδακτορικού ερευνητή και επικεφαλής της ομάδας, Ηλία Ζαβιτσάνου.
Πόσο συναρπαστική μπορεί να γίνει η ερευνητική διαδρομή στον κόσμο των χρηματοοικονομικών και της τεχνολογίας; Μπορεί η ακαδημαϊκή γνώση να εφαρμοστεί εύκολα σε πραγματικές επιχειρηματικές προκλήσεις;
Το Demokritos-Qualco Fellowship Programme αποδεικνύει πως η απάντηση είναι ξεκάθαρα θετική! Πρόκειται για κάτι πολύ περισσότερο από ένα ακόμη ερευνητικό πρόγραμμα – είναι μια δυναμική γέφυρα που ενώνει την επιστημονική πρωτοπορία με την επιχειρηματική πράξη.
Στην καρδιά αυτής της πρωτοβουλίας βρίσκεται η τεχνητή νοημοσύνη, η οποία λειτουργεί ως καταλύτης για την εξέλιξη του χρηματοοικονομικού τομέα. Μέσα από σύγχρονες τεχνικές μηχανικής μάθησης και ανάλυσης δεδομένων, το πρόγραμμα αναδεικνύει έξυπνες λύσεις που μπορούν να επαναπροσδιορίσουν την αγορά και να προσφέρουν πραγματική αξία στην οικονομία. Το ταξίδι από την έρευνα στην καινοτομία δεν ήταν ποτέ πιο επίκαιρο – και το Demokritos-Qualco Fellowship Programme το κάνει πραγματικότητα.
Πώς ξεκίνησαν όλα – Στην καρδιά του προγράμματος
«Η πρωτοποριακή ερευνητική πρωτοβουλία «Demokritos-Qualco Fellowship», που ξεκίνησε το 2021, αποτελεί μια πενταετή συνεργασία μεταξύ του ομίλου Qualco και του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος». Στόχος της συνεργασίας είναι η προώθηση της έρευνας στην τεχνητή νοημοσύνη (AI) και η ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων στον τομέα της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (FinTech). Το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος» έχει την επιστημονική επίβλεψη και ο όμιλος Qualco προσφέρει την οικονομική υποστήριξη και τεχνογνωσία, δημιουργώντας ένα εξαιρετικό μίγμα με σημαντικά αποτελέσματα», όπως χαρακτηριστικά μας αναφέρει ο κ. Ζαβιτσάνος. Η ομάδα πλαισιώνεται από δύο ταλαντούχους υποψήφιους διδάκτορες, τον Κωνσταντίνο Μπουγιατιώτη και τον Ανδρέα Σιδερά, και οι εργασίες επικεντρώνονται σε πολύπλοκα δεδομένα – από μη δομημένα έως ημι-δομημένα και πλήρως δομημένα – αναπτύσσοντας αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης, που μπορούν να φέρουν επανάσταση στον χρηματοοικονομικό κλάδο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ένας από τους βασικούς άξονες του προγράμματος είναι η υποστήριξη ερευνητών διδακτορικού και μεταδιδακτορικού επιπέδου, με σκοπό να αναπτύξουν γνώσεις και δεξιότητες στην τεχνητή νοημοσύνη και τις εφαρμογές της στον χρηματοοικονομικό τομέα. Οι συζητήσεις μεταξύ ερευνητών του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» και έμπειρων στελεχών του ομίλου Qualco σχετικά με το πλαίσιο της συνεργασίας και την κατεύθυνση της έρευνας ξεκίνησαν το 2021. Την επόμενη χρονιά, στελεχώθηκε μια ερευνητική ομάδα με στόχο την ανάπτυξη νέων μεθόδων τεχνητής νοημοσύνης για χρηματοοικονομική ανάλυση και λήψη αποφάσεων. Η ομάδα αυτή αποτελείται από έναν μεταδιδακτορικό ερευνητή και δύο υποψήφιους διδάκτορες, ενώ επικεντρώνεται στην ανάλυση χρηματοοικονομικών δεδομένων, αξιοποιώντας μεθόδους τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικής μάθησης.
Σημαντική παραμένει και η τοποθέτηση του κ. Ορέστη Τσακαλώτου, Εκτελεστικού Προέδρου του ομίλου Qualco, σχετικά με την εν λόγω πρωτοβουλία: «Στον όμιλο Qualco, δε δημιουργούμε απλώς επαγγελματικές συνεργασίες, αλλά χτίζουμε ανθρώπινες σχέσεις. Στηρίζουμε νέους επιστήμονες που επιλέγουν να παραμείνουν και να εξελιχθούν στην Ελλάδα, καθώς και τη συνεργασία μεταξύ ερευνητικής και επιχειρηματικής κοινότητας. Η σύμπραξή μας με το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος» στοχεύει στη δημιουργία καινοτόμων ιδεών με πρακτική εφαρμογή, ενισχύοντας την εξωστρέφεια και τη σύνδεση έρευνας και επιχειρήσεων. Μέσω του συγκεκριμένου προγράμματος, προσφέρουμε υψηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας σε ερευνητές, συμβάλλοντας στον περιορισμό του brain drain και στη διαμόρφωση ευνοϊκών επαγγελματικών προοπτικών στη χώρα μας. Αυτή η πρωτοβουλία αποτελεί μέρος του οράματός μας να επιστρέφουμε αξία στην κοινωνία. Τα τελευταία χρόνια, η προσπάθειά μας έχει πλέον λάβει και συγκεκριμένη μορφή μέσω της δραστηριοποίησης του Qualco Foundation».
Από τη θεωρία στην πράξη
Ένας δεύτερος βασικός άξονας του προγράμματος είναι η σύνδεση της ακαδημαϊκής γνώσης με την πρακτική εφαρμογή. Στο πλαίσιο αυτό, πέντε φοιτητές από το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Επιστήμη Δεδομένων» εκπόνησαν τις διπλωματικές τους εργασίες σε θέματα που όρισε ο όμιλος Qualco, υπό την καθοδήγηση τόσο της εταιρίας όσο και των ερευνητών του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος». Αυτή η συνεργασία έδωσε στους φοιτητές τη δυνατότητα να εκτεθούν σε πραγματικά δεδομένα και να εφαρμόσουν τις γνώσεις τους στην επίλυση προβλημάτων με άμεσο αντίκτυπο στις υπηρεσίες της εταιρίας.
Ο κ. Ζαβιτσάνος αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ως μεταδιδακτορικός ερευνητής και επικεφαλής της ομάδας, είχα την ιδιαίτερη ευκαιρία και ευθύνη να αναδείξω τις προκλήσεις που εμφανίζονται στον χρηματοοικονομικό τομέα και μαζί με την ομάδα, να χαράξουμε τη στρατηγική για την αντιμετώπισή τους. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα συνεργασίας μάς έδωσε τη δυνατότητα να επικεντρωθούμε στη βασική μας έρευνα και να την εξελίξουμε, δίνοντας πρακτικές λύσεις σε πραγματικά προβλήματα της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας, τα οποία συζητάμε με τον όμιλο Qualco. Δεν είναι λίγες οι φορές που ενδιαφέροντα ερευνητικά αποτελέσματα δεν αξιοποιούνται και μένουν «στο ράφι». Αυτό συμβαίνει καθώς δεν είναι εύκολη ή προφανής η σύνδεσή τους με υπαρκτές ανάγκες. Εν αντιθέσει με αυτή την πρακτική, η συνεργασία με τον όμιλο Qualco κάνει τη σύνδεση αυτή πράξη. Ως ομάδα, εστιάζουμε στη χρήση και την ανάπτυξη μεθόδων τεχνητής νοημοσύνης, όπως η ανάλυση φυσικής γλώσσας και τα μοντέλα πρόβλεψης. Μέσω της συνεργασίας μας με τον όμιλο Qualco και ύστερα από σχετικές συζητήσεις, μπορέσαμε να δοκιμάσουμε και να βελτιώσουμε τις μεθόδους μας με πραγματικά δεδομένα. Παράλληλα, οι ιδιαιτερότητες του χρηματοοικονομικού τομέα μάς ώθησαν να προσαρμόσουμε τις βασικές μας μεθόδους, ενισχύοντας τη βασική έρευνα και παράγοντας αποτελέσματα που εφαρμόζονται και σε άλλους τομείς. Συνεπώς, η συνεργασία αυτή μας βοήθησε να γεφυρώσουμε το κενό ανάμεσα στη θεωρητική έρευνα και την πρακτική εφαρμογή, να επεκτείνουμε τις επιστημονικές μας γνώσεις και να προτείνουμε καινοτόμες λύσεις για τις ανάγκες της αγοράς και της κοινωνίας. Πέραν των παραπάνω όμως, αξίζει να αναφερθεί και η σημαντικότητα μιας τέτοιας πρωτοβουλίας αναφορικά με την υποστήριξη των υποψηφίων διδακτόρων στην πορεία τους προς την ολοκλήρωση του διδακτορικού τους».
Η συνεργασία μεταξύ του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος» και του ομίλου Qualco προσφέρει μοναδική ευελιξία και αυτονομία στους συμμετέχοντες, χαρίζοντάς τους την πολύτιμη ευκαιρία να εστιάσουν στην ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών, συνδυάζοντας την αιχμή της έρευνας με τις πραγματικές εφαρμογές και μάλιστα σε ένα υποστηρικτικό και δημιουργικό περιβάλλον, χωρίς επιπρόσθετες υποχρεώσεις. Στην ίδια κατεύθυνση, σημαντική είναι και η εμπειρία του networking – της διασύνδεσης με άλλους ερευνητές που ασχολούνται με παρόμοια θέματα.
Η Δρ. Ντένια Κανελλοπούλου, επιστημονική υπεύθυνη της πρωτοβουλίας, δεν παρέλειψε να τονίσει: «Στόχος του προγράμματος είναι να ενισχύσει την έρευνα και την καινοτομία με την εξέλιξη και αξιοποίηση τεχνολογιών αιχμής όπως η τεχνητή νοημοσύνη, προσφέροντας παράλληλα, ανταγωνιστικές υποτροφίες για την προσέλκυση αξιόλογου ερευνητικού δυναμικού. Η συνεργασία με τον όμιλο Qualco, πέρα από τη χρηματοδότηση του προγράμματος, συνεισφέρει σημαντικά σε τεχνογνωσία στον κλάδο του FinTech, προσφέροντας λύσεις σε επιχειρηματικές προκλήσεις. Η ερευνητική συνεισφορά των υποτρόφων του προγράμματος έχει ήδη σημαντική διεθνή αναγνώριση. Αποτελεί δε, επισφράγιση της συνεργασίας των δύο οργανισμών και δημιουργεί ένα success story που ελπίζουμε ότι θα ενθαρρύνει αντίστοιχες μελλοντικές συνεργασίες μεταξύ επιχειρήσεων και ερευνητικών οργανισμών». Σύμβουλοι του προγράμματος είναι ακόμη οι: Δρ. Γεώργιος Παλιούρας (research director) και Δρ. Ευάγγελος Καρκαλέτσης (scientific advisor).
Επιστημονικές δημοσιεύσεις και καινοτομία
Η έρευνα που παράγεται δε μένει αναξιοποίητη. Η ομάδα τη δημοσιεύει, τη μοιράζεται και τη δοκιμάζει στην πράξη. Κάποιες από τις πιο σημαντικές μελέτες που έχουν προκύψει από το πρόγραμμα περιλαμβάνουν:
- Ανάπτυξη αλγορίθμων ανίχνευσης οικονομικών ανακριβειών μέσω του TabTransformer.
- Μοντέλα πρόβλεψης χρεοκοπίας με Data Augmentation και Large Language Models (LLMs)
- Δημιουργία ενός μεγάλου χρηματοοικονομικού συνόλου δεδομένων για καλύτερη κατανόηση και ανάλυση οικονομικών πινάκων
- Χρήση τεχνητής νοημοσύνης για ESG impact analysis, επιτρέποντας την εκτίμηση του κοινωνικού και περιβαλλοντικού αντίκτυπου των εταιρειών.
Κάθε μία από αυτές τις δημοσιεύσεις είναι ένα κομμάτι της μεγαλύτερης εικόνας: πώς η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αλλάξει το μέλλον των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών.
Ο κ. Ζαβιτσάνος στάθηκε σε όλα αυτά που αποτελεί η συνεργασία μεταξύ του ομίλου Qualco και του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος». Πρόκειται για ένα πρότυπο συνεργασίας μεταξύ του ακαδημαϊκού και του επιχειρηματικού κόσμου που αποδεικνύει ότι η συνένωση δυνάμεων μπορεί να οδηγήσει σε ερευνητικές καινοτομίες με πραγματικό αντίκτυπο. Και κάπως έτσι μπαίνουν οι βάσεις για ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης ταλέντων, ενισχύοντας την επιστημονική γνώση, ενθαρρύνοντας τη διάχυση της επιστήμης, και συμβάλλοντας στην πρόοδο του χρηματοοικονομικού τομέα μέσα από την τεχνητή νοημοσύνη. Η πρωτοβουλία αυτή δείχνει ότι η έρευνα δεν πρέπει να μένει μόνο στα ακαδημαϊκά εργαστήρια, αλλά να βρίσκει εφαρμογή στην πραγματική οικονομία. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα αποδεικνύει ότι η σύνδεση του ακαδημαϊκού χώρου με την αγορά μπορεί να είναι όχι μόνο ωφέλιμη αλλά και απολύτως απαραίτητη για την προώθηση της τεχνολογικής καινοτομίας στη χώρα μας. Το πιο σημαντικό για εμένα, όμως, είναι η δυναμική που δημιουργήθηκε στην ομάδα και η εξέλιξή της. Είδα νέους ερευνητές να εξελίσσονται ακαδημαϊκά και επαγγελματικά μέσα από αυτή τη συνεργασία, γεγονός που αναδεικνύει τη σημασία τέτοιων πρωτοβουλιών για τη νέα γενιά επιστημόνων στην Ελλάδα. Συνολικά, τέτοιες πρωτοβουλίες συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του brain drain και ενισχύουν την αξιοποίηση του υψηλής εκπαίδευσης ανθρώπινου δυναμικού της χώρας σε ελληνικές εταιρίες και ακαδημαϊκούς φορείς. Φυσικά όλα τα παραπάνω δε θα ήταν εφικτά αν δεν υπήρχε το δημιουργικό περιβάλλον, το φιλικό κλίμα συνεργασίας και οι εξαιρετικοί επιστημονικοί υπεύθυνοι του έργου».