Ο 43χρονος Γάλλος οικονομολόγος Τομά Πικετί βρέθηκε πολύ γρήγορα στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος, καθώς, το βιβλί του «Το Κεφάλαιο στον 21ο Αιώνα» έχει προκαλέσει πραγματικό πάταγο στους οικονομικούς κύκλους.«Σύγχρονος Μαρξ» και «ροκ σταρ» της οικονομίας είναι μερικά από τα... παρατσούκλια που έχει κερδίσει ο Πικετί, ο οποίος με το ογκώδες πόνημά του έβαλε φωτιά στη Γαλλία, Το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες γκρεμίζοντας έναν από τους αγαπημένους μύθους του καπιταλισμού: την αντίληψη ότι ζούμε μια αξιοκρατία, στην οποία ο βαθύς πλούτος κερδίζεται και αποτελεί δικαίωμα!
Ο Πικετί, υπέρμαχος της αναδιανομής του πλούτου, ανέπτυξε με επιχειρήματα την άποψη ότι ο κόσμος επιστρέφει στον καπιταλισμό των κληρονομωμένων περιουσιών και στη λογική του «ο νικητής τα παίρνει όλα», επισημαίνοντας ότι οι ανισότητες που έχουν δημιουργηθεί θα οδηγήσουν σε κοινωνική έκρηξη με4 ανυπολόγιστες συνέπειες.
Η θεωρία του αυτή, βέβαια, συγκέντρωσε κατευθείαν τα πυρά μεγάλων οικονομικών εφημερίδων, όπως η Wall Street Journal και οι Financial Times, που αμφισβήτησαν τα στοιχεία που χρησιμοποίησε, ωστόσο, ο Πικετί βρήκε στο πλευρό του τους πιο αναπάντεχους συμμάχους.
Στο πλευρό του τάχθηκαν κορυφαίοι οικονομολόγοι όπως οι βραβευμένοι με Νόμπελ Οικονομίας, Τζόζεφ Στίγκλιτς και Πολ Κρούγκμαν, με τον τελευταίο να χαρακτηρίζει το «Κεφάλαιο» πραγματικό φαινόμενο καθώς αποδεικνύει ότι ζούμε ήδη σε μια νέα Επίχρυση Εποχή.
«Τα ιστορικά στοιχεία που χρησιμοποιώ χρήζουν βελτίωσης. Ακόμη όμως και αν υπάρχουν κάποια λάθη, το τελικό συμπέρασμα δεν αλλάζει», ήταν η απάντηση του Τομά Πικετί στους επικριτές του, υπενθυμίζοντας ότι και άλλες μελέτες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η οικονομική ανισότητα έχει εκτιναχθεί στα ύψη.
Τι αναφέρει στο βιβλίο του
Σύμφωνα με τον Γάλλο οικονομολόγο η παγκόσμια οικονομία καθοδηγείται από τον κληρονομημένο πλούτο, όπως, ακριβώς συνέβαινε και πριν από το Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν στις δυτικές κοινωνίες κυριαρχούσε μια ολιγαρχία πλουσίων που είχε κληρονομήσει τα πλούτη της. Για τον Πικετί η μόνη «Χρυσή Εποχή» κατά την οποία ανατράπηκε η αναλογία απόδοσης κεφαλαίων/ανάπτυξης υπέρ της ανάπτυξης ήταν μέχρι τη δεκαετία του '70, ενώ έκτοτε οι ρυθμοί ανάπτυξης έχουν υποχωρήσει και οι αποδόσεις κεφαλαίων επιστρέφουν στα επίπεδα που βρίσκονταν πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η δίκαιη κατανομή πλούτου αποτέλεσε απλώς «διάλειμμα» στον κανόνα που ίσχυε πάντα, βάσει του οποίου οι αποδόσεις κεφαλαίου μετά φόρων ήταν υψηλότερες από τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας. Και αυτό συνέβαινε διότι ποτέ δεν συζητήθηκε η λήψη μέτρων που θα επέφεραν αλλαγές στις βασικές δομές του καπιταλισμού και της ανισότητας.
Ο Πικετί, όπως σημειώνει ρεπορτάζ του «Εθνους», αποδίδει αυτό το διάλειμμα σε συγκυρίες που σήμερα απουσιάζουν. Στην Ευρώπη, για παράδειγμα, όσοι κατείχαν μεγάλα κεφάλαια δέχθηκαν μια σειρά από πλήγματα - απώλεια αξιοπιστίας, καθώς οι αγορές κατέρρευσαν, φυσική καταστροφή του κεφαλαίου κατά τους δύο παγκόσμιους πολέμους, υψηλή φορολογία για να χρηματοδοτηθεί ο πόλεμος, εθνικοποίηση μεγάλων βιομηχανιών σε Αγγλία και Γαλλία, κλπ.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού η μεγάλη οικονομική ανάπτυξη της μεταπολεμικής περιόδου και το γεγονός ότι ο πλούτος μοιράστηκε και στους εργαζόμενους οφείλεται κατά τον Γάλλο οικονομολόγο στο New Deal και στο Δημοκρατικό Κόμμα που στήριζε το εργατικό κίνημα.
Σήμερα, όπως εξηγεί, ο κίνδυνος μιας διολίσθησης στην ολιγαρχία είναι πραγματικός και δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Σχετικό «καμπανάκι» χτύπησε εξάλλου προ ολίγων ημερών και η γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Κριστίν Λαγκάρντ, σημειώνοντας ότι η ανισότητα είναι επικίνδυνη για τη Δημοκρατία και εμποδίζει τους ανθρώπους και τις οικονομίες να φτάσουν στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους.
Καλύτερα κατανεμημένο, αλλά ακόμη για λίγους το Κεφάλαιο
Ο Τομά Πικετί, σε πρόσφατη συνέντευξή του στην ιταλική «La Repubblica» υποστήριξε ότι ενώ οι ανισότητες παραμένουν τεράστιες παγκοσμίως, το κεφάλαιο του 21ου αιώνα είναι καλύτερα κατανεμημένο. Σε αντιπαραβολή με τις αρχές του 20ου αιώνα, όταν το 10% τω πλουσιότερων κατείχε το 90% των περιουσιών, αυτή τη στιγμή το κεφάλαιο διαχέεται διαφορετικά.
Σήμερα στην Ευρώπη αυτό το 10% κατέχει περίπου το 60% των περιουσιών, ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Αγγλία φτάνει το 70%. Στη διάρκεια του εικοστού αιώνα, το 20 με 30% του κεφαλαίου πέρασε στα χέρια της μεσαίας τάξης. Παράλληλα, το κεφάλαιο άλλαξε χαρακτήρα. Σήμερα πράγματι είναι κυρίως χρηματοπιστωτικό και ακίνητη περιουσία, ενώ στις αρχές του προηγούμενου αιώνα ήταν κυρίως γεωργικό ή συνδεόταν με τις οικογενειακές επιχειρήσεις.
Η απόδοση, όμως, του κεφαλαίου υπερβαίνει στις μέρες μας σταθερά το ποσοστό ανάπτυξης της οικονομίας και δημιουργείται μια ανισορροπία, η οποία τείνει να διευρύνει τις ανισότητες, διαβρώνοντας κυρίως την περιουσία της μεσαίας τάξης.
Τι πιστεύει για την ευρωζώνη
Ενδιαφέρον έχει και η ανάλυσή του για την ευρωζώνη και το κοινό νόμισμα, όπου, ο Πικετί τονίζει με νόημα ότι το ευρώ δεν αντέχει 18 διαφορετικά χρέη.
Ο ίδιος, μάλιστα, λίγο πριν τις ευρωεκλογές παρουσίασε μαζί με 15 ακόμη διανοούμενους ένα μανιφέστο στο οποίο προτείνει σαρωτικές αλλαγές στους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Κατά την άποψη του Γάλλου οικονομολόγου, όπως σημειώνει το «Εθνος», στη Γηραιά Ηπειρο υπάρχει «δημοκρατικό κενό» που στρώνει το... έδαφος στις δυνάμεις της αγοράς και τον ανεξέλεγκτο καπιταλισμό. «Ενα ενιαίο νόμισμα με 18 διαφορετικά χρέη επί των οποίων οι αγορές μπορούν να κερδοσκοπούν ελεύθερα, και 18 φορολογικά και κοινωνικά συστήματα σε ανεξέλεγκτο ανταγωνισμό μεταξύ τους, αυτό δεν δουλεύει ούτε θα δουλέψει ποτέ» λέει χαρακτηριστικά, για να προσθέσει ότι ειδικά στην Ευρωζώνη πρέπει να προχωρήσουν στη δημιουργία νέων οικονομικών, φορολογικών και δημοσιονομικών εργαλείων.
Τι προτείνει
Διατυπώνει, τρεις προτάσεις για αντιμετώπιση των ανισοτήτων: