Ο βασανισμός, ως πρακτική, δεν είναι κάτι το σαφώς οριοθετημένο: έχει διαβαθμίσεις και κλιμακώσεις, από τις πιο ακραίες (στρατιωτικά βασανιστήρια) μέχρι και τις πιο «εξευγενισμένες» μορφές του (ψυχολογικά βασανιστήρια εντός των διαπροσωπικών σχέσεων).
Στην πιο αποτρόπαιη και στυγερή μορφή του, ο βασανισμός συνίσταται στο να κρατάς ένα αβοήθητο θύμα έγκλειστο, υπό περιορισμό, και να το υποβάλεις σε διάφορες οδυνηρές – τόσο σωματικές όσο και ψυχοσυναισθηματικές – δοκιμασίες και ταπεινώσεις.
Απαγορευόμενες τόσο από το διεθνές όσο και από τα εθνικά δικαιϊκά συστήματα, οι πρακτικές βασανισμού υπόπτων «τρομοκρατών» φαίνεται ότι συναντά πλέον την καθολική αποδοχή από την πλειοψηφία των Αμερικανών πολιτών.
Ειδικά όμως στις ΗΠΑ, αυτό το φαινόμενο δεν περιορίζεται στο πλαίσιο μίας αυστηρά πολιτικο-στρατιωτικής λογικής, αλλά επεκτείνεται και παρεισφρέει, συνειδητά η ασυνείδητα, σε όλα τα επίπεδα της καθημερινής συμπεριφοράς: δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι το αμερικανικό τηλεοπτικό κοινό καθηλώθηκε μπροστά στις οθόνες του και κυριολεκτικά απορροφήθηκε από τη δημοφιλή σειρά «24».
Με τον ίδιο τρόπο, το ενοχλητικό «Zero Dark Thirty» εκλογίκευε και απεικόνιζε εκτενείς σκηνές γραφικής βίας και βασανισμών, οι οποίες εκθειάστηκαν από κοινό και κριτικούς ως «ρεαλιστικό» αριστούργημα με ισχυρό πολιτικο-κοινωνικό κίνητρο.
Γιατί – όπως έχουν επισημάνει πολλοί κοινωνικοί ερευνητές και απλοί παρατηρητές του φαινομένου της ηθικά νομιμοποιημένης βίας στη μαζική κουλτούρα – οι σύγχρονοι Αμερικανοί επιδεικνύουν τόσο υψηλό βαθμό ανοχής ή εγκρίνουν ακόμη τις παράνομες πρακτικές βασανιστηρίων, οι οποίες έχουν γίνει ένα είδος ρουτίνας, υποστηριζόμενης από τις εκάστοτε κυβερνητικές πολιτικές;
Οι Αμερικανοί έχουν εδώ και καιρό αποευαισθητοποιηθεί σε σχέση με τα φαινόμενα βίας. Η ίδια η καθημερινή ζωή έχει ενσωματώσει σε τέτοιο σημείο τη βαναυσότητα και τη θηριωδία, την τιμωρία και το βασανισμό, με αποτέλεσμα την προϊούσα αναισθητοποίηση του νευρικού συστήματος της κοινωνίας. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς τις ταπεινώσεις που δέχεται σε καθημερινή βάση ο μέσος εργαζόμενος και η μέση εργαζόμενη στις ΗΠΑ: ποινές λόγω καθυστερήσεων, απειλητικές αναφορές απόδοσης, επιπλήξεις και άδικα αιτήματα, υποχρεωτικές υπερωρίες κ.ο.κ.
Χωρίς ισχυρή συλλογική εκπροσώπηση (εξαιρετικά σπάνια στα εργασιακά περιβάλλοντα των ΗΠΑ), το άτομο καταλήγει συχνά παγιδευμένο και απογοητευμένο με ελάχιστες επιλογές διαφυγής.
Εάν, όμως, οι ταπεινώσεις τις οποίες υφίσταται ο εργαζόμενος είναι μία φορά δυσβάσταχτες, εκείνες που πλήττουν τον «άνεργο» είναι πέραν κάθε ανθρώπινου μέτρου, καθώς αυτός στερείται απολύτως το όποιο στοιχειώδες μετριοπαθές κύρος το οποίο απολαμβάνει ο εργαζόμενος.
Εν ολίγοις, τα ανθρώπινα όντα δεν αρέσκονται στο να τα μεταχειρίζονται ως αντικείμενα: εργαζόμενα, αποδοτικά, αναλώσιμα. Εδώ, βεβαίως, προκύπτει ένα τεράστιο πρόβλημα το οποίο δεν χωράει στην περιορισμένη έκταση ενός σύντομου άρθρου, καθώς υπάρχουν πτυχές της ανθρώπινης ψυχοφυσιολογίας, οι οποίες υποδηλώνουν ότι το υποκείμενο ενίοτε αρέσκεται, ευθέως ή εμμέσως, να απολαμβάνει την αντικειμενοποίησή του.
Το σίγουρο είναι ότι, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, τα απεγνωσμένα, βασανισμένα θύματα διέπονται από μία δίψα για αντεκδίκηση την οποία ωστόσο δεν στρέφουν προς τους πραγματικούς βασανιστές τους, αλλά προς άλλους, ακόμα πιο αδύναμους κρίκους της αλυσίδας (μετανάστες, Μουσουλμάνους, μειονότητες) που αναλαμβάνουν χρέη αποδιοπομπαίων τράγων.
Όπως έχει επισημάνει η φροϋδική ψυχανάλυση, τέτοια ταπεινωμένα άτομα τις περισσότερες φορές αποζητούν να αναστρέψουν το ψυχολογικό στάτους τους από θύμα σε έμμεσο θύτη, μέσω ταύτισης με τον «βασανιστή» τους.
Μέσα σε ένα ευρύτερο (ψυχικό και οικονομικό) σύστημα βασισμένο εξ ολοκλήρου στη διπολική λογική του «νικητή/χαμένου», οι ορδές των «ηττημένων» ανά τον κόσμο ενδεχομένως να βιώσουν όλοι κάποια στιγμή της ζωής τους μία έμμεση, ασυνείδητη «ορμή για κατίσχυση» πάνω στους στιγματισμένους κοινωνικά απόκληρους, αλήτες, πρεζάκηδες, πόρνες, τρομοκράτες...
Σε αυτή την περίπτωση, ο «ανθρωπισμός» και η «έλλογη» φύση του ανθρώπου θα συνίστατο στην αναστολή αυτής της ορμής και στην κατίσχυση της σκέψης πάνω στην ωμή πράξη.
Κάτι το οποίο θα συμβαίνει εις το εξής ολοένα και λιγότερο...