Εχασε τη μάχη με τον καρκίνο ο ιστορικός ηγέτης και πρόσφατα επανεκλεγμένος πρόεδρος της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες σε ηλικία 58 ετών. Είχε υποβληθεί σε τέσσερις εγχειρήσεις τους τελευταίους 18 μήνες και το βράδυ της Δευτέρας προσβλήθηκε από λοίμωξη του αναπνευστικού.
Ο θάνατός του βυθίζει στο πένθος τα εκατομμύρια των υποστηρικτών του που τον θεωρούσαν έμβλημα της επανάστασης για τον αντιαμερικανικό του λόγο και τις πολλές μεταρρυθμίσεις του, κυρίως τις εθνικοποιήσεις των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας μέσω των οποίων βελτίωσε κατά πολύ το επίπεδο ζωής πολλών συμπατριωτών του.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που τον χαρακτήριζαν δικτάτορα, ο οποίος εκμεταλλευόμενος την ισχύ που του έδιναν τα πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου είχε επιβάλει μια προσωποκεντρική αυστηρή μορφή διακυβέρνησης στη χώρα τα τελευταία δεκατέσσερα χρόνια.
Ο Τσάβες δεν είχε εμφανιστεί δημόσια εδώ και έναν μήνα αφότου επέστρεψε από την Κούβα όπου είχε υποβληθεί σε εγχείρηση και θεραπείες για τον καρκίνο.
Την ανακοίνωση έκανε φανερά συγκινημένος ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Νίκολας Μαντούρο στην κρατική τηλεόραση περιτριγυρισμένος από κορυφαίους πολιτικούς και στρατιωτικούς αξιωματούχους της χώρας.
Ποιος ήταν ο «Ηγέτης των Φτωχών» Ούγκο Τσάβες
Ο Ούγκο Ραφέλ Τσάβες Φρίας γεννήθηκε στις 28 Ιουλίου του 1954, υπηρέτησε στο στρατό της Βενεζουέλας στο σώμα των αλεξιπτωτιστών και υπήρξε παντρεμένος δύο φορές, ενώ έχει τέσσερα παιδιά.
Το 1983 ίδρυσε το Μπολιβαριανό Επαναστατικό Κίνημα 200 με μαρξιστικό προσανατολισμό και τον Φεβρουάριο του 1992 έγινε γνωστός έπειτα από αποτυχημένο πραξικόπημα για να ανατρέψει τον τότε πρόεδρο, Κάρλος Αντρές Πέρες, με αποτέλεσμα 18 νεκρούς και 60 τραυματίες. Το Επαναστατικό Κίνημα προσπάθησε ξανά να καταλάβει την εξουσία με πραξικόπημα το Νοέμβριο του 1992, ωστόσο, ο Τσάβες δεν ήταν παρών, καθώς βρισκόταν στη φυλακή.
Το 1994 του έδωσε αμνηστία ο πρόεδρος Ραφαέλ Καλντέρα και αποφυλακίστηκε μετονομάζοντας το κίνημα σε πολιτικό κόμμα με το όνομα «Κίνημα για την Πέμπτη Δημοκρατία».
Εξελέγη πρόεδρος της Βενεζουέλας στις 6 Δεκέμβρη του 1998 με τη μεγαλύτερη συμμετοχή των τελευταίων 4 δεκαετιών, της τάξεως του 56,2%. Ο Τσάβες εφάρμοσε μια σειρά από δραστικές μεταρρυθμίσεις στα πρότυπα σοσιαλιστικών χωρών, όπως αναδιανομή της γης, προγράμματα στέγασης, περίθαλψης και παιδείας για τους φτωχούς, ενώ συγκρούστηκε από νωρίς με τα ισχυρά ιδιωτικά συμφέροντα της 5ης μεγαλύτερης πετρελαιοπαραγωγού χώρας στον κόσμο.
Στις 2 Φεβρουαρίου 1999 ορκίστηκε Πρόεδρος και δια δημοψηφίσματος δημιούργησε Συντακτική Εθνοσυνέλευση. Ακολούθησε η νίκη του στις βουλευτικές εκλογές, με το κόμμα του να καταλαμβάνει τις 120 επί συνόλου 131 εδρών.
Βάσει του νέου Συντάγματος, η χώρα μετονομάστηκε σε «Μπολιβαριανή Δημοκρατία της Βενεζουέλας», για να τιμηθεί ο ήρωας της ανεξαρτησίας, Σιμόν Μπολιβάρ. Η θητεία του προέδρου αυξήθηκε σε 6 χρόνια και επετράπη η δεύτερη θητεία των Προέδρων. Οι πολιτειακές αλλαγές εγκρίθηκαν σε δημοψήφισμα το Δεκέμβριο του 1999. Τον Ιούλιο του 2000 διεξήχθησαν εκλογές για την Εθνοσυνέλευση. Ταυτόχρονα, ο Τσάβες πέτυχε την επανεκλογή του στην προεδρία. Την περίοδο 2000-2001 κυβέρνησε με διατάγματα.
Η έντονα συγκεντρωτική διακυβέρνησή του άρχισε να δημιουργεί αντιδράσεις και από το 2002 υπήρξε έντονη δυσαρέσκεια.
Πραξικόπημα ολίγων ημερών και επιστροφή στην εξουσία
Στις 9 Απριλίου 2002 τα συνδικάτα κήρυξαν απεργία. Στις 11 Απριλίου, στη διάρκεια διαδηλώσεων κατά της απόλυσης του προέδρου μεγάλης εταιρείας πετρελαίου, ξέσπασε βία, με 17 νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες. Γιατροί ανέφεραν ότι πολλά από τα θύματα είχαν πυροβοληθεί από ελεύθερους σκοπευτές, ωστόσο η έρευνα έχει παγώσει και δεν είναι με ακρίβεια γνωστό το τι έγινε εκείνη την ημέρα.
Εν τω μεταξύ, παραιτήθηκε ο διοικητής των Ενόπλων Δυνάμεων Λούκας Ρινκόν Ρομέρο, αφού πρώτα ανακοίνωσε σε εθνικό δίκτυο την παραίτηση του Τσάβες (ωστόσο, ο Τσάβες ανέφερε αργότερα ότι συνελήφθη όμηρος). Νέος πρόεδρος αυτοανακηρύχθηκε ο Πέδρο Καρμόνα, πρόεδρος του συνδέσμου βιομηχάνων και εμπόρων της Βενεζουέλας υποστηριζόμενος από το στρατό. Ο νέος ηγέτης άλλαξε ξανά το όνομα της χώρας σε Δημοκρατία της Βενεζουέλας, αλλά οι υποστηρικτές του Τσάβες προκάλεσαν αντιπραξικόπημα. Τη νύχτα του Σαββάτου, στις 13 Απριλίου 2002 ο Τσάβες επέστρεψε στην ηγεσία, τερματίζοντας τη συντομότερη κυβέρνηση στην ιστορία της χώρας. Ο Λούκας Ρινκόν Ρομέρο επαναδιορίστηκε διοικητής του Στρατού και το 2003 έγινε υπουργός Εσωτερικών.
Στο διάστημα αυτό στήνει ισχυρούς δεσμούς με άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως η Βολιβία και ο Ισημερινός, ενώ έχει ιδιαίτερη σχέση με την Κούβα και τον Φιντέλ Κάστρο.
Οι σχέσεις της κυβέρνησης Τσάβες με τις ΗΠΑ βρίσκονταν συνεχώς σε οριακό σημείο με τον «Πρόεδρο των φτωχών», όπως τον αποκαλούσαν, να επικρίνει ιδιαίτερα την εξωτερική τους πολιτική.
Μάλιστα υπήρξαν και φωνές στις Ηνωμένες Πολιτείας που ζητούσαν δημόσια τη δολοφονία του και την αντικατάστασή του.
Στις εκλογές του 2006 ο Τσάβες επανεκλέγεται από τον πρώτο γύρο συγκεντρώνοντας περίπου το 63% των ψήφων με τη μεγάλη πλειονότητα των πολιτών να επικροτεί την έμφαση που έδινε στην υγεία, στην παιδεία και τη στέγαση με την αναδιανομή των κερδών από το πετρέλαιο και την αναδιανομή της γης.
Με εδραιωμένη την εξουσία του ο Ούγκο Τσάβες σκληραίνει ακόμη περισσότερο τη στάση του απέναντι στις ΗΠΑ, χαρακτηρίζει τον, τότε πρόεδρο, Τζόρτζ Μπους «διάβολο» και συνεχίζει το μεγάλο πρόγραμμα κρατικοποιήσεων που είχε ξεκινήσει από τις πρώτες του ημέρες στην προεδρία.
Στις 10 Ιανουαρίου 2007 ο Τσάβες ορκίστηκε για μια ακόμα θητεία. Την ίδια χρονιά, παρά τις αντιδράσεις, προώθησε την παράταση της θητείας του ως το 2012. Στις 2 Νοεμβρίου του 2007 η Εθνοσυνέλευση με 160 ψήφους υπέρ και 7 κατά ενέκρινε τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που είχε προτείνει η κυβέρνηση του Τσάβες ανοίγοντας το δρόμο για την παραμονή του στην εξουσία και την επόμενη δεκαετία.
Από το 2007 και μετά άρχισε να χάνει κάπως την επιρροή του έπειτα από συνεχόμενες προτάσεις για συνταγματικές τροποποιήσεις που θα τον έκαναν απόλυτο κυρίαρχο στη χώρα, ωστόσο, συνέχισε να ασκεί σημαντική επιρροή και εκτός Βενεζουέλας με τη συνεργασία με τους προέδρους Μοράλες της Βολιβίας, Λούλα της Βραζιλίας και άλλους σε χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Ανάμεσα στις ριζοσπαστικές του κινήσεις συγκαταλέγονται εκτός της αναδιανομής του πλούτου και της γης και της εθνικοποίησης των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας, η δραστική μείωση της ανεργίας, η αύξηση των μισθών και οι μεταρρυθμίσεις στη δημόσια υγεία και παιδεία.
Ο Ούγκο Τσάβες προήγαγε σε μεγάλο βαθμό τα δικαιώματα των ιθαγενών πληθυσμών της χώρας (ήταν κι ο ίδιος ινδιάνικης καταγωγής) και της Νοτίου Αμερικής γενικότερα.
Το 2011 ασθένησε σοβαρά από καρκίνο, υπεβλήθη σε θεραπείες και επέστρεψε στην εξουσία, ενώ στις προεδρικές εκλογές του Οκτωβρίου του 2012 ανανέωσε τη θητεία του νικώντας τον αντίπαλό του Ενρίκε Καπρίλες.
Η επιστροφή του καρκίνου
Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας αρρώστησε ξανά από καρκίνο και το Δεκέμβρη του 2012 πήγε στην Αβάνα της Κούβας για να υποβληθεί σε πολύπλοκη επέμβαση.
Παρέμεινε στην Κούβα για αρκετές εβδομάδες με τη φημολογία για την κατάσταση της υγείας του να φουντώνει και την αντιπολίτευση της χώρας να ζητάει νέες εκλογές.
Ο Ούγκο Τσάβες επέστρεψε στη χώρα του πριν από μερικές ημέρες για να αναρρώσει, με ορισμένους να αναφέρουν ότι απλά επέστρεψε για να πεθάνει.
Το μεσημέρι της Τρίτης η κυβέρνηση της χώρας συγκάλεσε έκτακτο υπουργικό συμβούλιο έπειτα από νέες επιπλοκές στην υγεία του εξαιτίας λοίμωξης του αναπνευστικού, ωστόσο, στις 16:25 (τοπική ώρα) άφησε την τελευταία του πνοή και λίγη ώρα αργότερα ο αντιπρόεδρος, και πιθανότερος διάδοχός του, Νίκολας Μαδούρο ανακοίνωσε συντετριμμένος την είδηση του θανάτου του ηγέτη της Βενεζουέλας.
Νωρίτερα είχε προκληθεί ένταση μεταξύ Βενεζουέλας και ΗΠΑ, καθώς η κυβέρνηση της χώρας κατηγόρησε τις Ηνωμένες Πολιτείες για υποκίνηση πραξικοπήματος, απέλασε τους διπλωματικούς της ακολούθους και υπαινίχθηκε ανάμειξή τους στη νέα επιπλοκή της υγείας του Τσάβες.
Τι επιφυλάσσει το μέλλον
Ο Ούγκο Τσάβες υπήρξε εμβληματική φιγούρα για τους λαούς της Λατινικής Αμερικής και ιδιαίτερα για τους απόγονους των Ινδιάνων και τους φτωχούς πολίτες των χωρών.
Η απώλειά του αναμένεται να σηματοδοτήσει σημαντικές γεωπολιτικές αλλαγές σε μια από τις πλουσιότερες περιοχές του πλανήτη, με τους φτωχότερους κατοίκους, ενώ εκείνο που προέχει είναι η διαδοχή του στην εξουσία.
Η εκλεγμένη προ μηνών κυβέρνηση είχε αντισταθεί σθεναρά στο ενδεχόμενο επανάληψης των εκλογών εξαιτίας της ασθένειας του Τσάβες, ο οποίος δεν πρόλαβε ποτέ να ορκιστεί, ωστόσο, με βάση το Σύνταγμα της χώρας είναι αναγκασμένη να προκηρύξει εκλογές εντός τριάντα ημερών.
Αν μη τι άλλο χαρισματική προσωπικότητα, ο Ούγκο Τσάβες περνάει στο πάνθεον των ιστορικών ηγετών των χωρών της Λατινικής Αμερικής με τα αμέτρητα επαναστατικά και ριζοσπαστικά κινήματα.
Πάντα θα παραμένει αμφιλεγόμενος. Ηρωας, επαναστάτης και ηγέτης για πολλούς, δικτάτορας, συγκεντρωτικός και λαϊκιστής για άλλους, ωστόσο είναι ο μοναδικός ηγέτης της χώρας εδώ και δεκαετίες που κατάφερε να αντιμετωπίσει, όσο πρόλαβε, τις τεράστιες ανισότητες στη Βενεζουέλα.
Συλλυπητήρια από τον ΣΥΡΙΖΑ
Η υπεύθυνη εξωτερικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, Ρένα Δούρου εξέδωσε την παρακάτω συλλυπητήρια ανακοίνωση:
«Σήμερα ο λαός της Βενεζουέλας θρηνεί την απώλεια του «προέδρου των φτωχών». Ο Ούγκο Τσάβεζ άλλαξε ριζικά τη Βενεζουέλα. Στη διάρκεια των 13 ετών της προεδρίας του χρησιμοποίησε τον τεράστιο ορυκτό πλούτο της χώρας του για την προώθηση μεταρρυθμίσεων προκειμένου να περιορίσει τις ανισότητες και τη φτώχεια: μείωσε κάτω από το 10% την ανεργία, καθιέρωσε τον υψηλότερο κατώτερο μισθό στη Λατινική Αμερική, αύξησε την αγοραστική δύναμη, περιόρισε δραστικά τη μάστιγα του αναλφαβητισμού, βελτίωσε την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, κ.α.. Στην εξωτερική πολιτική, επεδίωξε μια συμμαχία Νότου – Νότου, επικρίνοντας τις ΗΠΑ και κάνοντας συμμαχίες με το Ιράν, τη Ρωσία και την Κίνα.
Βέβαια έγιναν λάθη και αδικίες. Στόχοι που δεν επιτεύχθηκαν και άλλοι που δεν τέθηκαν καθόλου.
Η Ιστορία θα έχει πλέον τον τελευταίο λόγο για τον Ούγκο Τσάβεζ και την προσφορά του στην πατρίδα του. Πάντως οι συμπατριώτες του τον έχουν ήδη κρίνει, αφού τον ψήφισαν σε τέσσερις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις, με τελευταία τον Οκτώβριο του 2012».