Το κύπελλο του Λυκούργου κατασκευάστηκε τον 4ο αιώνα πΧ και απεικονίζει τον βασιλιά να είναι αιχμάλωτος της νύμφης Αμβροσίας, η οποία έχει μεταμφιεστεί σε κλήμα. Ωστόσο η μοναδικότητα του κυπέλλου που τράβηξε την προσοχή των ειδικών είναι η ικανότητά του να αλλάζει χρώμα στο φως.
Το αντικείμενο βρίσκεται πλέον στο Βρετανικό Μουσείο και πρόκειται για το μοναδικό καταγεγραμμένο δείγμα ενός πολύ ειδικού τύπου γυαλιού, γνωστό ως διχροϊκό, που αλλάζει χρώματα όταν το κρατά κανείς κοντά σε φως.
Η αδιαφανής πράσινη επιφάνειά του μετατρέπεται σε ένα λαμπερό ημιδιαφανές κόκκινο όταν το διαπερνά το φως, ενώ το γυαλί του περιέχει μικροσκοπικές ποσότητες κολλοειδούς χρυσού και ασημιού, που δίνει αυτές τις ασυνήθιστες οπτικές ιδιότητες.
Το «μαγικό» κύπελλο, αποτέλεσε έμπνευση για τους επιστήμονες για τη δημιουργία ενός νανοπλασματικού βιοαισθητήρα. Αμερικάνοι ερευνητές κατασκεύασαν δισεκατομμύρια μικροσκοπικά κύπελλα, προκειμένου να πειραματιστούν για να βρουν μία εναλλακτική λύση στις συμβατικές βιοτεχνολογίες που χρησιμοποιούνται στην ιατρική για τη μελέτη του DNA, των πρωτεϊνών, και άλλων χημικών ουσιών.