Στην Ιταλία υπάρχουν δυο κοινοβούλια: Η Βουλή και η Γερουσία. Ο τρόπος εκλογής των βουλευτών και των Γερουσιαστών διαφέρει ριζικά.
Αυτό το αρκετά δαιδαλώδες εκλογικό σύστημα εξηγεί με απλά λόγια και παραδείγματα το left.gr.
Η Βουλή
Ο εκλογικός νόμος προβλέπει, για την εκλογή της Βουλής ένα αναλογικό σύστημα με μπόνους για τον πλειοψηφόντα συνασπισμό και κατώτατο πλαφόν εισόδου για συνασπισμούς κομμάτων και αυτοτελή κόμματα. Δικαίωμα ψήφου για τη Βουλή έχουν όσοι , Ιταλοί πολίτες, συμπληρώσει το 18 έτος ηλικίας την ημέρα των εκλογών.
Εκλογικές περιοχές
Η εθνική Ιταλική επικράτεια διαιρείται σε 26 εκλογικές περιοχές (η Περιφέρεια της Λομβαρδίας έχει 3, οι Περιφέρειες του Λάτσιο, του Βένετο, του Πιεμόντε, της Καμπανίας και της Σικελίας 2 ενώ οι άλλες εκλογικές περιοχές ταυτίζονται με τις διοικητικές περιφέρειες). Στην μονοεδρική Βαλε ντ' Αόστα έχει παραμείνει το πλειοψηφικό σύστημα.
Σε κάθε εκλογική περιοχή , το κάθε κόμμα προτείνει το σύμβολο του και τη λίστα υποψηφίων. Η κατανομή των εδρών γίνεται σε αναλογική βάση: όσο περισσότερες ψήφους παίρνει ένα κόμμα τόσο περισσότερες έδρες του απονέμονται στη Βουλή.
Το τελικό αποτέλεσμα προέρχεται από ένα υπολογισμό που λαβαίνει υπ' όψη τον συνολικό αριθμό που ο κάθε συνασπισμός κομμάτων έλαβε σε όλη την Ιταλία, τον αριθμό ψήφων που έλαβε σε κάθε εκλογική περιοχή, και τον αριθμό εδρών που διαθέτει κάθε εκλογική περιοχή.( Κάθε εκλογική περιοχή εκλέγει σταθερό αριθμό βουλευτών).
Δεν επιτρέπεται σταυρός προτίμησης
Δεν επιτρέπεται η σταυροδοσία προτίμησης προσώπων: οι λίστες που τα κόμματα προτείνουν στους ψηφοφόρους είναι «κλειδωμένες»: Αν ένα κόμμα παίρνει για παράδειγμα 10 βουλευτές σε μια εκλογική περιοχή, εκλέγονται οι πρώτοι 10 στη λίστα και ούτω καθ' εξής.
Κατώτερο όριο εκλογής
Ο εκλογικός νόμος προβλέπει τρία κατώτερα όρια κάτω από τα οποία οι ψήφοι ουσιαστικά «ουδετεροποιούνται».
1. Αν ένας συνασπισμός κόμματων δεν λάβει σε εθνικό επίπεδο το 10% , ο συνασπισμός δεν εκλέγει κανέναν βουλευτή και μένει εκτός Βουλής.
2. Τα κόμματα τα οποία κατεβαίνουν ενιαία και αυτοτελή στην εκλογική διαδικασία για να εκπροσωπηθούν στη Βουλή πρέπει να υπερβούν το όριο του 4%.
3. Τα κόμματα τα οποία συμμετέχουν σε συνασπισμούς κόμματων και δεν υπερβαίνουν το 2% μένουν εκτός Βουλής. Σ' αυτή τη περίπτωση οι ψήφοι τους προσμετρούνται στο συνασπισμό.
Το μπόνους της πλειοψηφίας
Με στόχο την εγγύηση μιας Κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας ικανής να κυβερνήσει, στον πλειοψηφόντα συνασπισμό ο νομοθέτης όρισε ότι δικαιούται ενός, όπως το αποκαλεί , ΄΄ μπόνους της πλειοψηφίας ΄΄ το οποίο δίνεται σε εθνικό επίπεδο. Μεταφραζόμενο σε αριθμούς, σημαίνει ότι αν ο πλειοψηφών συνασπισμός δεν φτάνει τον αριθμό 340 βουλευτών που αποτελεί το 55% του συνολικού αριθμού των εδρών της Βουλής θα του χαρισθούν τόσες έδρες όσες είναι απαραίτητες για να φτάσει τον αριθμό 340, δηλαδή 25 επιπλέον έδρες από τον αριθμό της απόλυτης πλειοψηφίας που είναι οι 316 έδρες. (Η Ιταλική Βουλή έχει 620 Βουλευτές).
Είναι σαφές ότι το μπόνους της πλειοψηφίας δεν μπορεί να ποσοτικοποιηθεί πριν το τελικό αποτέλεσμα. Αντιπροσωπεύει σε κάθε περίπτωση τη διαφορά ανάμεσα στις έδρες που έλαβε ο πλειοψηφών συνασπισμός και τον αριθμό 340 που αποτελεί το 55% του συνόλου των εδρών της Βουλής. Αν ένας συνασπισμός ξεπεράσει σε αριθμό τις 340 έδρες τότε δεν δικαιούται το μπόνους της πλειοψηφίας.
Οι Ιταλοί του εξωτερικού
Οι Ιταλοί εκλογείς του εξωτερικού ανήκουν σε τέσσερις εκλογικές περιοχές και εκλέγουν συνολικά 12 βουλευτές. Ευρώπη (6) Βόρεια Αμερική (3) Κεντρική και Νότια Αμερική (2) Αφρική, Ασία, Ωκεανία και Ανταρκτική (1)
Η Γερουσία
Ο εκλογικός νόμος προβλέπει, για την εκλογή στη Γερουσία, ένα σύστημα αναλογικό όχι όμως σε εθνική , αλλά σε περιφερειακή βάση, με μπόνους πλειοψηφίας και κατώτερο όριο εκλογιμότητας. Δικαίωμα εκλογής στη Γερουσίας οι πολίτες που έχουν συμπληρώσει το 25o έτος ηλικίας.
Η εκλογή γίνεται σε περιφερειακή βάση: οι 20 εκλογικές περιοχές συμπίπτουν ακριβώς με τις 20 διοικητικές περιφέρειες. Αλλάζει όμως το κατώτερο όριο εκλογιμότητας σχετικά με εκείνο για τη Βουλή. Κυρίως όμως διαφορετικός είναι ο τρόπος κατανομής των εδρών.
Η Γερουσία εκλέγεται όπως εκείνη της Βουλής με αναλογικό τρόπο: περισσότερες ψήφους παίρνει ένα κόμμα, περισσότερους Γερουσιαστές εκλέγει. Στην Βάλε Ντ' Αόστα όπου εκλέγεται ένας Γερουσιαστής και στο Τρεντίνο (6 Γερουσιαστές) ισχύει ένα σύστημα προσωπικής σταυροδοσίας.
Σε διαφορά όμως από εκείνο που ισχύει στη Βουλή , όπου η κατανομή εδρών γίνεται στη βάση του αριθμού ψήφων που παίρνει ένα κόμμα σε εθνικό επίπεδο, η κατανομή των εδρών στη Γερουσία γίνεται στη βάση των ψήφων που λαμβάνει το κόμμα σε Περιφερειακό επίπεδο. Αυτό σημαίνει ότι σε κάθε περιφέρεια, αναλογικά με τον αριθμό ψήφων που παίρνει το κάθε κόμμα, θα εκλέξει ένα συγκεκριμένο αριθμό Γερουσιαστών. Αυτός είναι και ο λόγος που, (κρίνω ότι πολύ πιθανόν θα συμβεί σε αυτήν την εκλογική αναμέτρηση), μπορεί να έχουμε διαφορετική πλειοψηφία στη Γερουσία από εκείνη στη Βουλή.
Η Βουλή στη πραγματικότητα εκφράζει σε εθνικό επίπεδο τη λαϊκή βούληση για τη δημιουργία μιας κυβερνητικής πλειοψηφίας από έναν συγκεκριμένο συνασπισμό κομμάτων. Η Γερουσία αντίθετα εκφράζει τις κατευθύνσεις που δίνονται σε κάθε μια από τις 20 διοικητικές περιφέρειες.. Αν για παράδειγμα η πλειοψηφία σε ορισμένες Περιφέρειες, αποκτηθεί από ένα κόμμα η ένα συνασπισμό αντίθετο με εκείνο που έχει την πλειοψηφία στη Βουλή, αυτό δημιουργεί μια πλειοψηφία στη Γερουσία εντελώς διαφορετική από εκείνη που είναι η πραγματική λαϊκή επιλογή σε εθνικό επίπεδο. Αυτό συμβαίνει χάρι στο πλειοψηφικό Περιφερειακό μπόνους που τους δίνει τη δυνανότατα να κατέχουν στη Γερουσία μεγαλύτερο αριθμό εδρών από τη πραγματική λαϊκή βούληση σε εθνικό επίπεδο.
Κατώτερο όριο εκλογής
Το κατώτερο όριο εκλογής για τη Γερουσία, (στη Βουλή υπολογίζεται σε εθνικό επίπεδο) υπολογίζεται σε Περιφερειακό επίπεδο. Με αλλά λόγια, αν ένα κόμμα λάβει το προβλεπόμενο κατώτερο όριο εκλογής σε εθνικό επίπεδο με βάση το οποίο εξασφαλίζει την είσοδο του στη Βουλή, όμως αν αυτό το κόμμα σε κάποια περιφέρεια δεν λάβει το προβλεπόμενο στη περιφέρεια κατώτερο όριο οι ψήφοι του δεν μετρούνται για τν εκλογή Γερουσιαστή. Σ'αυτή τη περίπτωση το εν λόγω κόμμα μένει εκτός Γερουσίας.
Σε κάθε περίπτωση μένουν εκτός Γερουσίας όσοι ,συνασπισμοί η κόμματα, δεν λάβουν στη συγκεκριμένη Περιφέρεια το κατώτερο όριο εκλογής που ορίζεται ως εξής:
1. Για συνασπισμό κόμματων το 20% των ψήφων.
2. Τα ενιαία και αυτοτελή κόμματα το 8% των ψήφων
3. Τα κόμματα που συμμετέχουν σε συνασπισμό το 3%
Μπόνους πλειοψηφίας Γερουσίας
Το Μπόνους πλειοψηφίας (στη Βουλή όπως είπαμε υπολογίζεται σε εθνικό επίπεδο) στη Γερουσία υπολογίζεται σε Περιφερειακό επίπεδο. Αυτό σημαίνει ότι για παράδειγμα αν ένα κόμμα κερδίσει τη πλειοψηφία στην Σικελία και ένα άλλο κόμμα κερδίσει τη πλειοψηφία στη Λομβαρδία κάθε ένα από τα κόμματα αυτά παίρνει το μπόνους πλειοψηφίας στην εν λόγω Περιφέρεια. Το μπόνους πλειοψηφίας είναι σε αριθμό τέτοιο ώστε να επιτρέψει στο πλειοψηφών κόμμα στην Περιφέρεια να φτάσει το 55% των εδρών που διαθέτει η συγκεκριμένη περιφέρεια.
Στη Γερουσία όπως και στη Βουλή δεν είναι δυνατόν να καθορισθεί εκ των πρότερων σε κάθε Περιφέρεια ο αριθμός των εδρών που θα αντιπροσωπεύει το
Μπόνους πλειοψηφίας. Ο αριθμός του μπόνους στην ουσία εξαρτάται από το πόσο κοντά στο 55% των εδρών βρίσκεται ο πλειοψηφών συνασπισμός σε εκείνη τη Περιφέρεια.
Οι Ιταλοί του εξωτερικού
Οι Ιταλοί εκλογείς στο εξωτερικό ανήκουν σε τέσσερις εκλογικές περιοχές και εκλεγούν 6 Γερουσιαστές. Ευρώπη (2 Γερουσιαστές), Βόρεια Αμερική (2 Γερουσιαστές), Κεντρική και Νότια Αμερική (1 Γερουσιαστή), Αφρική, Ασία, Ωκεανία και Ανταρκτική (1 Γερουσιαστή)
Τα γκάλοπ
Οι τελευταίες μετρήσεις της κοινής γνώμης δείχνουν σχεδόν αδύνατη την επικράτηση ενός συνασπισμού και στη Βουλή και στις μεγάλες καθοριστικές περιφέρειες.
Αυτό θα δημιουργήσει την ανάγκη μετεκλογικών συνεργασιών μεταξύ δυο η και περισσοτέρων συνασπισμών η κομμάτων. Άλλωστε ολόκληρη η προεκλογική περίοδος εστιάστηκε ακριβώς σ' αυτό το μόνιμο φλερτ μεταξύ Μπερσάνι του συνασπισμού της αριστεράς και του Μάριο Μόντι του συνασπισμού του Κέντρου. Το πέσιμο της προεκλογικής αυλαίας δείχνει τον Μπερλουσκόνι να ανακτά σημαντικό από το χαμένο του έδαφος.
Εκείνο όμως που αποτέλεσε την μεγάλη έκπληξη και προκαλεί την εκ βάθρων αμφισβήτηση και ανατροπή του Ιταλικού πολιτικού συστήματος είναι το κίνημα 5 αστέρων του Μπέππε Γκρίλλο. Την περασμένη Παρασκευή στη Ρώμη, σε μια καλά οργανωμένη επίδειξη δύναμης, κατέβασε υπό βροχή, στην παραδοσιακά πλατεία των αγώνων της αριστεράς, την πλατεία Σαν Τζιοβάνι, 800.000 πολίτες. Την ιδία ημέρα όλα τα άλλα κόμματα έκλειναν την προεκλογική τους εκστρατεία σε θέατρα και στα στούντιο των τηλεοράσεων.