Σάλος επικρατεί τα τελευταία εικοσιτετράωρα με το επίμαχο και εμπρηστικό tweet του υποψήφιου βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας, Φαήλου Κρανιδιώτη, έπειτα από διαδικτυακό καβγά του με έναν χρήστη με το ψευδώνυμο ρασκόλνικοφ. Ποιος είναι, όμως, ο «πραγματικός» Ρασκόλνικωφ, ο κεντρικός ήρωας του αριστουργήματος του Φίοντορ Ντοστογιέφσκι «Εγκλημα και Τιμωρία»;
Πέρα από τον άγνωστο «συνομιλητή» του κ. Κρανιδιώτη, η σύνδεση των εξελίξεων σε ταχύτητες καταιγιστικές μέσω των social media με την κλασσική λογοτεχνία προσφέρεται για ενδιαφέροντα συμπεράσματα.
Ο πρωταγωνιστής του Ντοστογιέφσκι είναι ένας νεαρός φοιτητής της νομικής που ζει υπό συνθήκες μεγάλης ένδειας στην Αγία Πετρούπολη, δεν μπορεί να πληρώσει για τις σπουδές του, αποφεύγει να πληρώσει το νοίκι στην ηλικιωμένη ιδιοκτήτρια του διαμερίσματος (υποστηρίζει ότι το δωμάτιο επιδεινώνει την κατάθλιψή του), τρώει σπάνια, ενώ έχει μια «ιδιαίτερη» άποψη για την ανθρώπινη κοινωνία και την πορεία του ανθρώπου προς το «μεγαλείο».
Το βιβλίο αφηγείται την κάθοδό του προς την τρέλα καθώς δολοφονεί μια γριά τοκογλύφο για τα χρήματά της με σκοπό να τα χρησιμοποιήσει για «καλές πράξεις» ξεπλένοντας με αυτό τον τρόπο τις ευθύνες του για το φόνο. Λίγο πριν προλάβει να ολοκληρώσει το έργο του στο δωμάτιο μπαίνει η αδερφή της τοκογλύφου την οποία ο Ρασκόλνικωφ αναγκάζεται να σκοτώσει.
Στην πορεία της εσωτερικής του αναζήτησης και τρέλας, υποκινούμενης από την πείνα και την εξαθλίωση, ο ήρωας του Ντοστογιέφκσι πραγματεύεται ζητήματα αυτοδικίας και κοινωνικής δικαιοσύνης, εκτιμώντας ότι ανήκει σε μια ξεχωριστή ομάδα ανθρώπων που μπορούν να λειτουργήσουν εκτός των νόμων του δικαίου με στόχο το κοινό καλό και την «απαλλαγή» της κοινωνίας από εκείνους που εκμεταλλεύονται τους συναθρώπους τους, όπως η γυναίκα τοκογλύφος.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο γνωρίζει μια ευσεβή πόρνη, την Σόνια, η οποία τον πείθει να ομολογήσει τις πράξεις του για να καταδικαστεί στη συνέχεια σε εξορία στη Σιβηρία όπου τον ακολουθεί η αγαπημένη του Σόνια που θα τον βοηθήσει να λυτρωθεί και να επιστρέψει στην «ηθική αναγέννηση» με βάση τις ταγές της κοινωνίας.
Αμοραλιστής, αλλά και ιδεοληπτικός, ο Ρασκόλνικωφ αποτελεί κλασσικό χαρακτήρα του Φίοντορ Ντοστογιέφσκι ταγμένο στο σκοπό του «όλα επιτρέπονται», όπου δεν υπάρχουν ηθικοί φραγμοί παρά μόνο η απόλυτη ελευθερία, η υπέρβαση των κανόνων κατά την πορεία προς τον «ανώτερο άνθρωπο» που δεν φοβάται να θυσιάσει μία ζωή για να σωθούν πολλές, αλλά μέσω της αγάπης βρίσκει την κάθαρση και την εσωτερική ισορροπία.
Διαβάστε μια ενδιαφέρουσα ανάλυση για τον ήρωα του Ντοστογιέφσκι από την Μαρίνα Παναγιωτάκη διδάκτωρ Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου (UCL) και του Πανεπιστήμιο Αιγαίου, βραβευμένη από το Σύλλογο Ελλήνων Λογοτεχνών και από τον πολιτιστικό οργανισμό «Το καφενείο των ιδεών» σε συνεργασία με την UNESCO:
«Το λογοτεχνικό έργο του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι «Eγκλημα και τιμωρία» αποτελεί ένα κλασικό αριστούργημα το οποίο θα αναλύσω από νομική, παιδαγωγική και θρησκευτική σκοπιά.
Ο κεντρικός ήρωας του έργου είναι ο Ρασκόλνικωφ, ο οποίος διαπράττει εγκλήματα κατά συρροήν εναντίον τοκογλύφων και άλλων παράνομων ανθρώπων που αποτελούν την κοινωνία της ηθικής σήψης, της εκμετάλλευσης και του εξευτελισμού ανθρώπων από ισχυρούς και ανήθικους άνδρες.
Ο Ρασκόλνικωφ, φοιτητής της Νομικής, παίρνει το νόμο στα χέρια του και απονέμει τη δικαιοσύνη καθώς δολοφονεί τους τοκογλύφους και τους εκβιαστές που οδηγούν στην εξαθλίωση τη Σόνια, την οποία ο κεντρικός ήρωας αγαπάει, σέβεται και λατρεύει ειλικρινά. Η αγάπη τους είναι ανιδιοτελής, αγνή και θεμελιώνεται σε αμοιβαία αισθήματα συμπάθειας, ψυχικής ευγένειας και αλληλεγγύης.
Οι δύο πρωταγωνιστές ενώνουν τις δυνάμεις τους με την άδολη και καθαρή αγάπη τους, που θα οδηγήσει τη Σόνια στη Σιβηρία για να συμπαρασταθεί στο Ρασκόλνικωφ που υποχρεώνεται να φυλακιστεί εκεί, για να εκτίσει την ποινή για τα εγκλήματα και τα ποινικά αδικήματά του.
Ο Ρασκόλνικωφ και η Σόνια συμβολίζουν τον αγώνα κάθε ανθρώπου που αγωνίζεται ενάντια στην έλλειψη κοινωνικής δικαιοσύνης, την αδικία, τον αμοραλισμό, την αγωνία ενός διεφθαρμένου, αντικοινωνικού και βρώμικου συστήματος. Αυτό το σύστημα μπορεί να αλλάξει μόνο με την ανιδιοτελή αγάπη, τη συγγνώμη, τη συμπάθεια, την αλληλεγγύη, την παιδεία και την πίστη, αλλά και το σεβασμό μας προς τους θεσμούς.
Η αγάπη των δύο πρωταγωνιστών συμβολίζει τη μάχη ανάμεσα στο ηθικό και το ανήθικο, στο καλό και το κακό, το άδικο και το δίκαιο και μας διδάσκει ότι οφείλουμε να σεβόμαστε τα ανθρώπινα δικαιώματα και ιδιαίτερα το υπέρτατο δικαίωμα της ζωής, το οποίο είναι το πολυτιμότερο αγαθό που μας προσέφερε ο Θεός και οφείλουμε να το σεβόμαστε.
Σε ό,τι δε αφορά την αυτοδικία, στο βιβλίο τίθεται ένα δίλημμα στο οποίο παίρνω την εξής θέση: Σε μια ευνομούμενη κοινωνία, όπου τηρούνται οι νόμοι και οι θεσμοί γίνονται αντικείμενο σεβασμού, οι πολίτες σέβονται τους νόμους και τους δικαστές που είναι οι υπηρέτες της δικαιοσύνης. Ο σεβασμός των πολιτών απέναντι στους νόμους του Συντάγματος και τους θεσμούς είναι μια αυτονόητη πραγματικότητα που θεμελιώνεται στην παιδεία και το άριστο εκπαιδευτικό σύστημα με το οποίο προετοιμάζονται πολίτες με δημοκρατική συνείδηση. Αντίθετα σε μια κοινωνία όπου οι ηθικές αξίες και η παιδεία διέρχονται κρίση, ενώ οι νόμοι τηρούνται υπέρ των εχόντων και των κατεχόντων, η τάξη των αδυνάτων και των φτωχών, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αντιδράσει δυναμικά.
Παρ' όλα αυτά το έγκλημα δεν αντιμετωπίζεται με έγκλημα, αλλά με ριζικές αλλαγές στο ίδιο το κράτος και την κοινωνία. Προτείνω μάλιστα να εξυγιανθεί το εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς και η παιδεία, αλλά και οι ηθικές αξίες με τις οποίες οφείλουμε να γαλουχήσουμε τα παιδιά μας που αποτελούν το μέλλον αυτής της χώρας.
Συνεπώς, ο σεβασμός όλων των πολιτών απέναντι στα αναφαίρετα δικαιώματα της υγείας, της σωματικής ακεραιότητας, της τιμής και πάνω απ' όλα του υπέρτατου δικαιώματος της ζωής θα αποτελέσουν μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα διασφαλίσουμε μια δημοκρατική, υγιή, ηθική κοινωνία, μια κοινωνία δικαίου, προόδου και ευημερίας αλλά και αλληλεγγύης».