«Ο ευρωπαίος άνθρωπος της πράξης λέει: για να είμαι αποτελεσματικός, πρέπει να θέσω έναν ξεκάθαρο στόχο και να αναζητήσω τα μέσα που θα οδηγήσουν στην πραγματοποίησή του με τον πιο άμεσο τρόπο». Οι Κινέζοι, όμως, αντιλαμβάνονται την αποτελεσματικότητα με πολύ διαφορετικό τρόπο...
«Ο κινέζος στρατηγός δεν θέτει στόχους ούτε καταστρώνει σχέδια. Αυτό που κάνει είναι να προσπαθεί να ανιχνεύσει και να εκμεταλλευτεί την εσωτερική δυναμική της κατάστασης· να συντονιστεί με τη φυσική πορεία των πραγμάτων, ώστε να κάνει τις συνθήκες να δουλέψουν για λογαριασμό του».
Τάδε έφη ένας από τους κορυφαίους σινολόγους της εποχής μας, ο Γάλλος Φρανσουά Ζυλιέν, το σύντομο έργο του οποίου (μόλις 118 σελίδες) με τίτλο Εγκώμιο της απραξίας – Η αποτελεσματικότητα στην Κινεζική σκέψη κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις πάντα άψογες Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, σε έγκυρη μετάφραση του Θάνου Σαμαρτζή και επιμέλεια Αργύρη Παπασυριόπουλου και Νίκου Κουμπιά.
Γεννημένος το 1951, ο Φρανσουά Ζυλιέν σπούδασε φιλοσοφία και σινολογία στο Παρίσι, τη Σαγκάη και το Πεκίνο. Χρημάτισε πρόεδρος του Διεθνούς Κολεγίου Φιλοσοφίας (1995-1998) και σήμερα είναι καθηγητής και επικεφαλής του Τμήματος "Γλώσσες και πολιτισμοί της Ανατολικής Ασίας" στο Πανεπιστήμιο Paris VII - Denis Diderot. Με το έργο του, και χάρη στη διπλή ιδιότητα του φιλόσοφου και του σινολόγου, επιχειρεί τη συστηματική αντιπαραβολή ευρωπαϊκής και κινεζικής σκέψης.
«Σύμφωνα με την κινεζική αντίληψη, τότε δρα κανείς με αληθινή αποτελεσματικότητα, όταν απλώς υποβοηθά αυτό που θα συμβεί ούτως ή άλλως. Όταν το αποτέλεσμα της δράσης του προκύπτει αβίαστα, ανεπαίσθητα, σαν από μόνο του. Γιατί το μέγιστο κατόρθωμα είναι να ενεργήσεις έτσι ώστε να φαίνεται πως ο καθένας θα μπορούσε να καταφέρει αυτό που εσύ πέτυχες. Χωρίς αντίσταση, χωρίς κίνδυνο, χωρίς κόπο», αποφαίνεται ο μελετητής του κινεζικού πολιτισμού, περιγράφοντας ταυτόχρονα τη διαφορά και το όριο της ευρωπαϊκής σκέψης, για την οποία οι έννοιες «δράση» και «αποτελεσματικότητα» φορτίζονται με διαφορετικές σημασίες και νοήματα που προδίδουν διαφορετικές στάσεις απέναντι στον κόσμο και το γίγνεσθαι, καθώς και διαφορετικούς τρόπους βίωσής του.
Σχετικά με το βιβλίο, αλλά και τη γενικότερη καινοτόμο ματιά του Ζυλιέν, ο επίκουρος καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Διονύσης Καββαθάς, οι κριτικές παρουσιάσεις βιβλίων του οποίου πάντοτε ξεχωρίζουν για τη βαθύτητά τους και την ικανότητά τους να ανοίγουν τον ορίζοντα της σκέψης του αναγνώστη, έγραψε πρόσφατα στο Βήμα υπό τον τίτλο: «Πίσω στην Ευρώπη μέσω Κίνας»:
«Το συνολικό έργο του γάλλου σινολόγου Φρανσουά Ζυλλιέν έρχεται να απαντήσει σε αυτό το θεμελιώδες ερώτημα επιλέγοντας την Κίνα ως ένα προνομιούχο εξωτερικό σημείο από το οποίο μπορεί κανείς να παρατηρήσει από κάποια απόσταση αυτό που η δυτική σκέψη αδυνατεί να σκεφθεί.
[...] Ο Ζυλλιέν μάς υπενθυμίζει κάτι που δεν στοχάστηκαν επαρκώς ούτε ο Λοκ ούτε ο Καντ ούτε ο Χέγκελ: ότι σκεπτόμαστε εντός μιας γλώσσας και ότι οι διαφορές μεταξύ των πολιτισμών είναι πρωτίστως γλωσσικές διαφορές. Η κινεζική γλώσσα δεν γνωρίζει τους δυτικούς οντοθεολογικούς δυϊσμούς μεταξύ είναι και γίγνεσθαι, αληθείας και ψεύδους, πράξης και θεωρίας, φύσης και τέχνης, ιδεατού προτύπου και εφαρμογής του. Ετσι η αποτελεσματικότητα στην Κίνα προκύπτει μάλλον από την προσαρμογή στη ροή των πραγμάτων και όχι από την πρακτική εφαρμογή ενός θεωρητικού μοντέλου. Αντίθετα, για τη δυτική σκέψη, «είμαι αποτελεσματικός» σημαίνει ότι κατασκευάζω ένα πρότυπο και ενεργώ βάσει αυτού.
Επειδή η κινεζική γλώσσα δεν επιτρέπει την ανάδυση εννοιών όπως Θεός, ον, θέληση ή ελευθερία, η αποτελεσματικότητα επιτυγχάνεται χωρίς την επίκληση των θεών, της τύχης ή του ηρωισμού.
Η πραγματικότητα αποτελεί πάντοτε προϊόν μιας διαδικασίας ωρίμανσης, μιας ανεπαίσθητης συνεχούς μεταμόρφωσης των καταστάσεων, γι' αυτό και αποτελεσματικός είναι εκείνος που δεν διακόπτει τη ροή τους αλλά την ακολουθεί».
Για να διαβάσετε το πλήρες άρθρο του Διονύση Καββαθά, κατευθυνθείτε στη διεύθυνση:
http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=493700
Ο Φρανσουά Ζυλιέν
