Είναι σίγουρα η φιγούρα που όλοι έχουν αγαπήσει στην παιδική τους ηλικία. Είναι αυτός που δεν αφήνει ποτέ τους μικρούς του φίλους απογοητευμένους και ακόμα και αν δεν έχουν προλάβει να τον συναντήσουν ούτε μία φορά, ο Αγιος Βασίλης τους αποζημιώνει με το δώρο που τους αφήνει κάτω από το Χριστουγεννιάτικο δέντρο.
Οι ιστορίες για την καταγωγή του και για αν το τελικά ήταν υπαρκτό πρόσωπο είναι πολλές και αφήνουν σε όλους το περιθώριο να επιλέξουν εκείνη που τους ταιριάζει καλύτερα.
Ο Αγιος Βασίλης της Ελλάδας και του Χριστιανισμού
Στην Ελλάδα και την ορθόδοξη παράδοση η πρώτη ημέρα του χρόνου ταυτίστηκε με σχετική ευκολία με το Μέγα Βασίλειο, το μεγάλο ιεράρχη από την Καισαρεία της Καππαδοκίας, του 4ου αιώνα. Η φιγούρα του βορειοευρωπαίου και βορειοαμερικανού Santa Claus έφτασε στην αστική κυρίως τάξη της ελληνικής κοινωνίας, τη δεκαετία 1950-1960 από τους μετανάστες, μέσω τις ευχετήριων καρτών.
Εως τότε ο Μέγας Βασίλειος ήταν ένας από τους τρεις ιεράρχες, γεννήθηκε το 330 στη Νεοκαισάρεια του Πόντο. Σπούδασε ρητορική, φιλοσοφία, αστρονομία, γεωμετρία, ιατρική, φιλολογία και φυσική στην Καισάρεια, στην Κωνσταντινούπολη και αργότερα στην περίφημη Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών. Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος στην Καισάρεια της Καππαδοκίας και το 370 διαδέχθηκε στον επισκοπικό θρόνο το μητροπολίτη Καισάρειας.
Ο ίδιος έγινε γνωστός κυρίως για τη φιλανθρωπία του και γιατί φρόντιζε πάντα όσους είχαν την ανάγκη του. Σύμφωνα με την παράδοση αμέσως μετά τα Χριστούγεννα ξεκινούσε πεζός μ' ένα ραβδί στο χέρι και έφερνε συμβολικά δώρα στους ανθρώπους δώρα: ευλογία του και η καλή τύχη.
Από τον Μέγα Βασίλειο ξεκίνησε και η παράδοση της βασιλόπιτας της Πρωτοχρονιάς. Όλα άρχισαν όταν ο Έπαρχος της Καππαδοκίας πήγε στην πόλη για να εισπράξει φόρους, οι κάτοικοι ζήτησαν τη βοήθεια του Μεγάλου Βασιλείου για να μην χάσουν τα πολύτιμα αντικείμενα τους, αφού ήταν και τα μόνα που είχαν του. Αφού τα συγκέντρωσαν και τα είδε ο Έπαρχος, ο Μέγας Βασίλειος τον έπεισε να μην τα πάρει. Ενθουσιασμένοι οι κάτοικοι ευχαριστούν τον Μέγα Βασίλειο που τους βοήθησε, ωστόσο τότε προέκυψε το ζήτημα της επιστροφές των αντικειμένων στους ιδιοκτήτες τους. Τότε για να μην υπάρξει διχόνοια και προστριβές τους διέταξε τους πιστούς να φτιάξουν το απόγευμα του Σαββάτου πίτες και να βάλουν μέσα σε κάθε μία από ένα αντικείμενο. Την επομένη τους τις μοίρασε και, σαν από θαύμα, κάθε ένας βρήκε μέσα στην πίτα αυτό που είχε προσφέρει.
Ο Αγιος Βασίλης στον υπόλοιπο κόσμο
Ο Αγιος Βασίλης πάντως που όλοι έχουν αγαπήσει είναι αυτός με την κόκκινη στολή, τη λευκή γενειάδα, με το σάκο του γεμάτο δώρα, πάνω σε έλκηθρο που το σέρνουν τάρανδοι αποτελεί και μοιράζει δώρα την παραμονή της πρωτοχρονιάς σε όλα τα καλά παιδιά.
Ωστόσο κάθε χώρα και κάθε πολιτισμός τον έχει βαφτίσει σύμφωνα με τα δικά του έθιμα, ίσως και τις εδικές του ανάγκες. Σημασία έχει πάντως πως σε όλες τις γωνιές του πλανήτη ο συμβολισμός είναι ο ίδιος.
Μερικά από τα ονόμα που έχει:
- Ο «πατέρας των Χριστουγέννων» των Άγγλων
- Ο «Περ Νοέλ» των Γάλλων
- Ο «Σίντερ-Κλάας» των Ολλανδών
- Ο «Βάιναχτσμαν» των Γερμανών
- Ο «Λαμ-Κουνγκ-Κουνγκ» (= ο Καλός γερο-πατέρας) των Κινέζων
- Ο «Χοτέισο» των Ιαπώνων
- Ο αγαθός γίγαντας Γκαργκάν στην παράδοση των Κελτών
- Η Μπεφάνα στην Ιταλία
- Η γριά Μπαμπούσκα στη ρωσική παράδοση, που καταδικάστηκε να τριγυρνάει την ημέρα των Θεοφανίων και να μοιράζει δώρα στα παιδιά, επειδή έδωσε λάθος κατευθύνσεις για το δρόμο προς τη Βηθλεέμ.
Το όνομα πάντως Santa Claus είναι μία παράφραση του ολλανδικού ονόματος Sinterklaas, που μετέφεραν και εδραίωσαν στο Νέο Κόσμο, στο Νέο Άμστερνταμ (σήμερα Νέα Υόρκη) οι Ολλανδοί μετανάστες.
Το 1822 ο Αμερικανός συγγραφέας Κλέμεντ Μουρ έγραψε το ποίημα «The Night Before Christmas» στην εφημερίδα «Sentinel». Εκεί υπάρχει η πρώτη περιγραφή του Santa Claus και της δράσης του στη σημερινή παγκόσμια εκδοχή. Μάλιστα η ιστορία αυτή εικονογραφήθηκε από τον πατέρα του χιουμοριστικού αμερικανικού σχεδίου Τόμας Νάστ,.
Υπάρχει και μία ακόμα εκδοχή που θέλει τον Άγιο Βασίλη να γεννιέται κατά τη διάρκεια του αμερικανικού Εμφυλίου, όταν ο Νάστ εργαζόταν στο Harper's Weekly και απεικονίζει με δικές του ιστορίες τα δρώμενα του πολέμου. Μία από αυτές ήταν «Ο Άγιος Βασίλης στο στρατόπεδο», όπου παρουσιάζεται για πρώτη φορά με τα χαρακτηριστικά που τον ξέρουμε σήμερα και ο οποίος μοίραζε δώρα σε ένα στρατόπεδο των Βορείων.
Στη συνέχεια έρχεται το ποίημα του Κλέμεντ Μούρ, ο οποίος έδωσε στον Αγιο Βασίλη το μεταφορικό του μέσο, το έλκηθρο με τους ταράνδους και τον «έμαθε» να μπαίνει στα σίτια από τις καμινάδες.
Τέλος το 1931 η Coca Cola και ο αμερικανός σχεδιαστής Χέιντον Σάντμπλομ, για τις ανάγκες ενός διαφημιστικού έβαψαν τη μέχρι τότε πράσινη στολή του Αγιου Βασίλη στο κόκκινο χρώμα του αναψυκτικού και του έμεινε για πάντα