Ακρως ανησυχητική είναι η έρευνα του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών αναφορικά με τη «μαύρη» εργασία στη χώρα μας η οποία έχε λάβει τεράστιες διαστάσεις, ενώ η παραοικονομία έχει ανέλθει στο 25% του ΑΕΠ της χώρας.
Σε ανάλυσή με τίτλο «Η έννοια της αδήλωτης εργασίας και τα χαρακτηριστικά της» το ΙΟΒΕ, επικαλούμενο στοιχεία του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας (ΣΕΠΕ), αναδεικνύει την βαθιά ύφεση, την υψηλή ανεργία, αλλά και τις αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις ως βασικούς παράγοντες για την έκρηξη της ανασφάλιστης / αδήλωτης εργασίας.
Μεταξύ θεσμικών παραγόντων η έρευνα αναδεικνύει ως κυριότερες αιτίες τη χαμηλή εμπιστοσύνη στην οργάνωση του κράτους και στο πολιτικό σύστημα, τους ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς και τη θετικά προσκείμενη συμπεριφορά προς την ανασφάλιστη εργασία,
Αντίστοιχα, ως κυριότεροι πολιτικοί παράγοντες για την εμφάνιση του φαινομένου προβάλλονται το ανεπαρκές κοινωνικό κράτος (π.χ. χαμηλά κοινωνικά επιδόματα), το ύψος της φορολογίας και των ασφαλιστικών εισφορών, ενώ στους κυριότερους κοινωνικούς-οικονομικούς παράγοντες εντάσσονται η παραγωγική δομή της οικονομίας και το μέγεθος της παραοικονομίας.
Η ανάλυση συνδέει μεν την αδήλωτη εργασία με το ύψος του μη μισθολογικού κόστους , ενώ επισημαίνει ότι πολλές επιχειρήσεις καταφεύγουν στη μη καταβολή φόρων και εισφορών κοινωνικής ασφάλισης αποσκοπώντας στον περιορισμό του λειτουργικού τους κόστους.
Η τακτική αυτή συνεπάγεται μεγάλες απώλειες για τα ασφαλιστικά ταμεία και αποτελεί μια μορφή αθέμιτου ανταγωνισμού στην επιχειρηματικότητα, με αποτέλεσμα επιχειρήσεις που εφαρμόζουν την εργατική νομοθεσία, αντιμετωπίζουν δυσκολίες να επεκτείνουν (ή ακόμα και να διατηρήσουν) τη δραστηριότητά τους.
Το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται στην Ελλάδα σε ποσοστό πολύ υψηλότερο από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, ενώ οι ανασφάλιστοι εργαζόμενοι είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό τους παράνομοι μετανάστες, άνεργοι και, κυρίως, μακροχρόνια άνεργοι.
Στη «μαύρη» εργασία περιλαμβάνονται πολλές μορφές ανασφάλιστης εργασίας, όπως η «πλημμελής ασφάλιση» των ήδη ασφαλισμένων, δηλαδή η απόκρυψη είτε ημερών/ωρών εργασίας, είτε τμήματος του ασφαλιστέου ποσού.