Σλάβοϊ Ζίζεκ. Σλοβένος αστέρας διανοούμενος, ο οποίος στο ευρύ ελληνικό κοινό έγινε γνωστός όταν προσκεκλημένος του ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε στο ίδιο πάνελ με τον Αλέξη Τσίπρα να συζητάει για το μέλλον και την προοπτική της Ευρώπης.
Για μία πολύ μικρή υποψιασμένη μερίδα ανθρώπων, όμως, ο Σλάβοϊ Ζίζεκ είναι γνωστός εδώ και πολλά χρόνια ως μία από τις πιο δημιουργικές και ανήσυχες φωνές παγκοσμίως, ως μείζων στοχαστής του πολιτισμού και της πολιτικής, ο οποίος κατάφερε να παντρέψει με πρωτότυπο τρόπο την Φροϋδο-Λακανική ψυχαναλυτική σχολή σκέψης με τον Μαρξισμό και να κατασκευάσει μία σειρά από πολύ «ερεθιστικά» βιβλία για τη σχέση ιδεολογίας και μαζικής κουλτούρας, κινηματογράφου και ψυχανάλυσης, φιλοσοφίας και τρέχουσας πολιτικής επικαιρότητας.
Επίσης είναι υπεύθυνος για ένα από τα ευφυέστερα ντοκιμαντέρ-οδηγούς που έχουν γυριστεί ποτέ, όπου με μοναδική μαεστρία σχολιάζει ψυχαναλυτικά ταινίες-ορόσημα της ιστορίας του κινηματογράφου (The pervert's guide to cinema), φωτίζοντας τους ιδεολογικούς μηχανισμούς που διατρέχουν τις κινηματογραφικές ακολουθίες εικόνων, ενώ μόλις τελείωσε τα γυρίσματα ενός άλλου ντοκιμαντέρ-οδηγού, συνεργαζόμενος με την ίδια σκηνοθέτιδα (Σόφι Φάινς), αυτή τη φορά με αντικείμενο την ιδεολογία (The pervert's guide to ideology).
Πολλοί είναι αυτοί που τον χαρακτηρίζουν γραφικό, λόγω των θεατρινισμών και του έμπλεου χιούμορ λόγου του. Αυτός όμως είναι ο δικός του τρόπος να υπονομεύσει το ρόλο του διανοούμενου-καθοδηγητή, φορέα ενός θεσμικού λόγου και της εξουσίας που αυτός συνεπάγεται. Του Πατερούλη της Σκέψης, με άλλα λόγια, όπως αφήνει να εννοηθεί και το πορτραίτο του Στάλιν, το οποίο παραδοσιακά κοσμεί το background των περισσοτέρων φωτογραφήσεών του, συμπεριλαμβανομένης κι αυτής που συνοδεύει το παρόν άρθρο.
Σε χθεσινό, λοιπόν, δημοσίευμά του στη βρετανική εφημερίδα Guardian, ο Σλάβοϊ Ζίζεκ αναλύει το φαινόμενο Ομπάμα στις ιδεολογικές, δηλαδή πραγματικές διαστάσεις του:
«Πώς κέρδισε ο Ομπάμα την επανεκλογή του; Ο φιλόσοφος Ζαν-Κλοντ Μιλνέρ πρότεινε προσφάτως την έννοια της "σταθεροποιού τάξης": δεν πρόκειται για την παλιά κυρίαρχη τάξη, αλλά για όλους εκείνους που είναι ταγμένοι στη σταθερότητα και τη συνέχιση της υπάρχουσας κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής τάξης πραγμάτων – της τάξης εκείνων που ακόμη και όταν σηκώνουν το λάβαρο της αλλαγής, δεν το κάνουν παρά μονάχα για να διασφαλίσουν ότι τίποτα δεν πρόκειται πραγματικά να αλλάξει. Το κλειδί για την εκλογική επιτυχία στα σύγχρονα ανεπτυγμένα κράτη είναι το να κερδίσει κανείς αυτή την τάξη. [...] Ο Ομπάμα την κέρδισε και γι' αυτό επανεξελέγη. Η πλειοψηφία η οποία ψήφισε υπέρ του είναι όλοι όσοι αποθαρρύνθηκαν από την Ρεπουμπλικανική αγορά και τους φονταμενταλιστές θρησκευόμενους.
[...] Αρκεί όμως αυτό; Πολλοί από εκείνους που απογοητεύτηκαν από την προεδρία Ομπάμα του καταλόγισαν ακριβώς το ότι πίσω από την πολυδιαφημισμένη "Ελπίδα" του δεν υπήρχε παρά η πεποίθηση ότι το σύστημα μπορεί να επιβιώσει με μετριοπαθείς αλλαγές
[...] Θα έπρεπε λοιπόν να ξεγράψουμε τον Ομπάμα; Δεν είναι τίποτα άλλο από ένας Μπους με ανθρώπινο πρόσωπο; Υπάρχουν σημάδια που καταδεικνύουν πέραν αυτού του πεσιμιστικού οράματος.
[...] Στην Ευρώπη, το ισόγειο ενός κτιρίου θεωρείται το σημείο μηδέν, με τον από πάνω όροφο να μετράται ως πρώτος όροφος. Αντιθέτως, στις ΗΠΑ, ο πρώτος όροφος βρίσκεται στο επίπεδο του δρόμου. Αυτή η επουσιώδης διαφορά υποδεικνύει ένα βαθύ ιδεολογικό χάσμα: οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν ότι πριν ξεκινήσει το μέτρημα – προτού παρθούν αποφάσεις ή γίνουν επιλογές – πρέπει να υπάρχει μία βάση παράδοσης, ένα επίπεδο-μηδέν που είναι ήδη δεδομένο και, ως τέτοιο, δεν περιλαμβάνεται στο μέτρημα. Απεναντίας, οι ΗΠΑ, μία χώρα χωρίς δική της προσιδιάζουσα ιστορική παράδοση, υποθέτει ότι μπορεί κανείς να ξεκινήσει απευθείας με την αυτο-θέσμιση της ελευθερίας. Το παρελθόν διαγράφεται. Αυτό που πρέπει να μάθουν να λαμβάνουν υπ' όψη οι ΗΠΑ είναι το θεμέλιο της "ελευθερίας της επιλογής"».