Με καλά νέα, υπέροχες αλλά και αμήχανες ταινίες, ολοκληρώθηκε χθες το Φεστιβάλ Κινηματογράφου σε μια από τις πιο δυνατές χρονιές του, όπου η κρίση δεν λειτούργησε σαν φρένο αλλά σαν δημιουργικό γκάζι.Μεταδίδει η Ευάννα Βενάρδου.
«Το αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού». Παράξενος τίτλος για την ελληνική ταινία που συζητήθηκε όσο καμία άλλη στο φετινό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και τελικά απέσπασε το βραβείο καλύτερης ανδρικής ερμηνείας αλλά και το βραβείο της Fipresci για καλύτερη ελληνική ταινία. Κι όμως, δεν πρόκειται για κάποιον συμβολικό ή ποιητικό τίτλο. Ο ήρωας του νεαρού σκηνοθέτη Έκτορα Λυγίζου ο βραβευμένος και στο Φεστιβάλ του Κάρλο Βιβαρι, Γιάννης Παπαδόπουλος, πεινά. Πεινά πολύ, όπως ολοένα και περισσότεροι συμπατριώτες μας. Και πραγματικά τρώει το φαγητό του αγαπημένου του καναρινιού. Η περηφάνια του δεν του επιτρέπει να ζητιανέψει, Ακόμα κι όταν λιποθυμά από αδυναμία, αρνείται να δεχτεί ένα σουβλάκι που του προσφέρεται -για να το αρπάξει με λαχτάρα από τα σκουπίδια όπου τελικά καταλήγει, όταν δεν τον βλέπει κανείς...
Μεσούσης της κρίσης, όλοι μιλάμε για την φτώχια, την ανεργία, τα συσσίτια. Πόσοι όμως έχουμε ζήσει στο πετσί μας το βασανιστικό, συντριπτικό συναίσθημα της πείνας; Ε λοιπον, η επιτυχία της ταινίας έγκειται στο ότι ο Λυγίζος, γνωστός και από το θέατρο, περιγράφει με έναν εντελώς σωματικό τρόπο την ανάγκη για φαγητό. Αλλά και όλα τα στάδια που περνά ένας νέος άνθρωπος μέχρι να καταλήξει άστεγος: Αρχικά δεν έχει λεφτά. Ύστερα του κόβουν το νερό. Μετά του κάνουν έξωση. Κι ύστερα βρίσκεται στον δρόμο, παρέα με το καναρίνι του. Λίγο πριν, φλερτάρει με την αποκτήνωση: καταφεύγει στο σπίτι ενός ηλικιωμένου γείτονα, ο οποίος κείτεται (άρρωστος; νεκρός;) στο πάτωμα. Ο απελπισμένος νεαρός , τρώει και κοιμάται δίπλα στο αναίσθητο άντρα. Αγνοώντας τον...
Ο ήρωας δεν είναι τυχαίος. Είναι ένας όμορφος λυρικός τραγουδιστής: να που φτάνουν σήμερα τα καλύτερα παιδιά μας, είναι σαν να λέει ο σκηνοθέτης. Κάπου εδώ όμως αρχίζουν οι ενστάσεις: γιατί και πώς έφτασε το παιδί έως εκεί; Γιατί ενώ έχει μλανα, δεν καταφεύγει σε αυτήν –παρά τα προβλήματά τους; Γιατί παρατά μια δουλειά που βρίσκει στις τηλεφωνικές πωλήσεις, ενώ λιμοκτονεί; Περηφάνια; εμμονή σε μια προσωπική ηθική; Τρέλα; Σε μια εποχή, που χιλιάδες άνθρωποι πραγματικά δεν έχουν καμία επιλογή, δεν φαντάζει σαν μια μικρή ύβρη ο Λυγίζος να περιγράφει την πείνα ως σύμπτωμα μιας προσωπικής εμμονής;
Κάποιοι άλλοι σοκαρίστηκαν περισσότερο από μια άκρως τολμηρή και νατουραλιστική σκηνή της ταινίας που έγινε talk of the festival: ο νεαρός άντρας αυνανίζεται και στην συνέχεια τρώει το ίδιο του το σπέρμα. «Υπήρχε πραγματικά λόγος να γυριστεί αυτή η σκηνή;», αναρωτήθηκαν πολλοί
Παρ'ολ΄αυτά (ή ίσως ακριβώς χάρη σε αυτά) η ταινία θεωρήθηκε εξαρχής φαβορί για τον Χρυσό Αλέξανδρο (διαγωνίστηκε στο διεθνές τμήμα).
*Η έτερη πιο ενδιαφέρουσα ελληνική ταινία του φεστιβάλ, ήταν η «Χαρά» του ντοκιμαντερίστα Ηλία Γιαννακάκη με την Αμαλία Μουτούση σε one woman's show να ερμηνεύει εξαιρετικά μια γυναίκα που κλέβει το μωρό μιας άλλης και καταλήγει στην φυλακή. Το μόνο που θέλει απεγνωσμένα είναι να νοιώσει μητέρα, όμως κατηγορείται για πολύ πιο ποταπά κίνητρα: απαγωγή με στόχο την πώληση του παιδιού για όργανα...
*Φέτος πάντως η κρίση πρωταγωνίστησε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στις ελληνικές ταινίες του φεστιβάλ. Οι σπόντες για την Ελλαδα του σήμερα, για την ελληνική νοοτροπία που υποτίθεται πως μας οδήγησε εδώ, ή για τους τρόπους εξόδους μας από την κρίση, περίσσεψαν, ακόμα και σε πιο light ταινιες α λα Βάρνταλος, όπως το «Papadopoulos and Sons», μια συμπαραγωγή με την υπογραφή του Κύπριου Μάρκου Μάρκου που απέσπασε το βραβείο κοινού: ένας πάμπλουτος ομογενής από το Λονδίνο, που παράγει κατεψυγμένους μουσακάδες, ταραμοσαλάτες κλπ πτωχεύει λόγω της τραπεζικής κρίσης αλλά και της αλόγιστής λήψης δανείων από πλευράς του (όπως ακριβώς η Ελλάδα δηλαδή). Από τα ανάκτορα που ζει με τα παιδιά του καταλήγει σε ένα εγκαταλελειμμένο μαγαζί, συνιδιοκτησίας του αδερφού του, τον οποίο υποδύεται με κέφι ο γοητευτικός όπως πάντα Γιωργος Χωραφάς, ο οποιος εμφυσεί στον αδερφό του το κέφι για την ζωή. Παρέα ξανανοίγουν το παλιό «Fish and Chips" της οικογένειας και φυσικά θριαμβεύουν.
Το μήνυμα σαφές για τους Έλληνες: μην δανείζεστε, δουλέψτε σκληρά, επιστρέψτε στις οικογενειακές αξίες, μηδενίστε το κοντέρ κι αφήστε τις χλιδές. Η φτώχια μας φέρνει πιο κόντα. Και βέβαια δεν λείπουν οι σπόντες για την Ελλάδα: «Δύο πράγματα είναι σίγουρα στην ζωή: Ο θάνατος και οι φόροι», λέει κάποιος. «Εκτός αν είσαι Έλληνας, οπότε μένει μόνο ο θάνατος...». Η, όπως λέει ομογενής ήρωας, «με είχαν συμβουλεύσει να βάλω τα λεφτά μου σε offshore. Έπρεπε να σκεφτώ πιο ελληνικά;».
*Στη ενδιαφέρουσα, ταινία του Νίκου Κορνήλιου «11 συναντήσεις με τον πατέρα μου», η ηρωίδα γνωρίζει τον απόντα ολ΄ αυτά τα χρόνια πατέρα της: έναν σκληρά εργαζόμενο βιοπαλαιστή, το οποίον μια ωραία ημέρα παύουν να πληρώνουν στη δουλειά, με το κλασικό επιχείρημα «Κάνε υπομονή, μου χρωστάνε κι εμένα». Δύο μήνες μετά εκρήγνυται, απαιτεί δια της βίας από τον εργοδότη του ό, τι έχει στο πορτοφόλι του και μένει άνεργος. Η κόρη φεύγει στο εξωτερικό...
*Σε εντελώς άλλο κλίμα το πειραματικό φιλμ «Xιγκίτα» τoυ Αλέξανδρου Βούλγαρη, υιού του γνωστού και καλού σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη, είναι κατά τον δημιουργό του «Μια έκκληση βοήθειας» .Στην ταινία (στην οποία όλοι οι ηθοποιοί μιλούν με την φωνή του ίδιου του Βούλγαρη) βρισκόμαστε σε έναν μελλοντολογικό χωρόχρονο, όπου οι άστεγοι της Πλατείας Ομονοίας, στην παλιά Ελλάδα «είναι οι πρώτοι που έχουν μολυνθεί».Οι Μολυσμένοι ζουν στο Μακρύ Νησί (που προφανώς παραπέμπει στην Μακρόνησο), ενώ καιροφυλακτούν οι «Ταριχευτές» ψυχών. Αρρωστημένη, αυτιστική ατμόσφαιρα, με συμβολικό χαρακτήρα για την σημερινή Ελλάδα, σε μια ανορθόδοξη ταινία που κάποιοι εκτίμησαν κι άλλοι απέρριψαν.
*Ταινία όμως φέτος είχε και η αδερφή του Αλέξανδρου, η Κωνσταντίνα Βούλγαρη: στο «Συγχαρητήρια στους αισιόδοξους;» πρωταγωνιστεί μια κοπέλα ερωτευμένη με έναν άντρα που επέλεξε συνειδητά ως τρόπο ζωής τον ένοπλο αγώνα. Η ηρωίδα προσπαθεί να διαχειριστεί τα συναισθήματά της καθώς ο σύντροφός της βρίσκεται στην φυλακή, έχοντας να αντιμετωπίσει σοβαρές κατηγορίες, όπως αυτή για συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση. Η σκηνοθέτρια μας ξεναγεί στην Αθήνα των διαδηλώσεων, των γκράφιτι, της αφισοκόλλησης και των συλλογικοτήτων που γιγαντώνονται σε μια πόλη που ασφυκτιά. Σε δεύτερους ρόλους οι Δημήτρης Πιατάς και Θέμις Μπαζάκα, και σε ρόλο κομπάρσου η μαμά Ιωάννα Καρυστιάνη.
*Σαφώς πιο απλοϊκό, με καλτ προθέσεις, το «Kame Koummando» του Μανόλη Δαμιανάκη, εναποθέτει το μέλλον μας στα χέρια ενός...εξωγήινου, του Κάμε Κουμάντο, ο οποίος, προσγειώνεται στην χώρα μας, ακούει στο ράδιο τους γερμανοτροϊκανούς, «τα παίρνει», ρίχνει με μπαζούκας στους κλέφτες, θάβει ένα σκυλί τυλίγοντάς το με την ελληνική σημαία και μετατρέπει μια Εκκλησία σε κέντρο της Επανάστασης!
*Πάντως, ο γνωστός σκηνοθέτης Νίκος Αλευράς, δεν στάθηκε τόσο τυχερός. Η ταινία του «Χαιρετίσματα στην Ευρώπη ή Klain main puts» δεν συμπεριλήφθηκε (όπως και πολλές άλλες άλλωστε) στο φετινό πρόγραμμα των ελληνικών ταινιών του φεστιβάλ, αλλά αρκέστηκε στο μάρκετ, γεγονός για το οποίο διαμαρτυρήθηκε έντονα μέσω επιστολής: «Δεν μπορούν να μας βρίζουν οι πάντες στην Ευρώπη κι εμείς να μην μπορούμε να μιλήσουμε», αναφέρει μεταξύ άλλων.
Πάντως σε αυτήν την περίοδο οικονομικής ανυδρίας, μόνο θετική μπορεί να εκληφθεί η ανακοίνωση εκ μέρους της ΕΡΤ, (δια στόματος του προέδρου του ΔΣ της ΕΡΤ Νίκου Τέλη και του μέλους του ΔΣ Χάρη Παπαδόπουλου) για την διάθεση σχεδόν 3.5 εκατομμυρίων ευρώ (στο πλαίσιο του περίφημου 1,5%) στην υποστήριξη 35 ελληνικών ταινιών.
Καλά ήταν τα νέα και για τον προκλητικό underground Έλληνα σκηνοθέτη Κώστα Ζάπα, στον οποίο το φεστιβάλ πραγματοποίησε μεγάλο αφιέρωμα. Ο Ζάπας ετoιμάζει μια κινηματογραφική μεταφορά του Φρανκεσταϊν, με πολύ φιλόδοξες, διεθνείς βλέψεις που ήδη έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον του Χόλιγουντ.
Ναι, κάτι κινείται στο ελληνικό σινεμά, αλλά παρά τις αντίθετες (έστω και παρεξηγημένες, συμφωνα με το ΥΠΠΟ) δηλώσεις του υφυπουργού πολιτισμού κ.Τζαβάρα, το σινεμά χρειάζεται και λεφτά εκτός από όραμα...