Κώστας Γαβράς, Νίκος Κούνδουρος, Μπαχμάν Γκομπαντί, Ακι Καουρισμάκι, Κριστιάν Μουντζίου. Στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, σημαντικές ταινίες και μεγάλοι σκηνοθέτες συνεχίζουν να δίνουν το παρόν, εν μέσω κρίσης, στις κατάμεστες αίθουσες του ίσως πιο "συμμαζεμένου" φεστιβάλ της ιστορίας του θεσμού. Aπό τη Θεσσαλονίκη μεταδίδει η Ευάννα Βενάρδου.
Ο Δημήτρης Εϊπίδης, ο καλλιτεχνικός διευθυντής, έδωσε φέτος την έμφαση στο ουσιώδες: δηλαδή τις (καλές) ταινίες. Τέλος στις φανφάρες. Και ο κόσμος της Θεσσαλονίκης ανταποκρίθηκε, συνεχίζοντας να συρρέει (ακόμα και με το ποδήλατό του, που η χρήση του έχει αρχίσει να εξαπλώνεται στην πόλη) στις αίθουσες του Λιμανιού -παρά τα λιγοστά χρήματα στην τσέπη. Για πολλούς νέους η εποχιακή απασχόληση στο φημισμένο φεστιβάλ είναι μια τονωτική ένεση, μέσα σ' ένα κλίμα εργασιακής απόγνωσης. Οι περισσότερες άλλωστε από τις ταινίες του φεστιβάλ, που συνεχίζεται έως την Κυριακή, είναι εναρμονισμένες στο κλίμα των ημερών, με έμφαση στην πολιτική.
*Ο Κώστας Γαβράς, που βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη τις πρώτες μέρες της διοργάνωσης για να εγκαινιάσει τη νέα Ταινιοθήκη της συμπρωτεύουσας, απέδειξε για άλλη μια φορά τα άμεσα αντανακλαστικά του απέναντι στην επικαιρότητα. Η νέα του ταινία, "The Capital", βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Στεφάν Οσμόν, είναι ένα πολιτικό θρίλερ που παρακολουθεί την ανοδική πορεία ενός στελέχους μιας μεγάλης ευρωπαϊκής τράπεζας. Ο Γαβράς επιτίθεται ευθέως στο τραπεζικό σύστημα. Όπως άλλωστε έχει δηλώσει, "σήμερα τον κόσμο κυβερνούν οι αγορές". Το ενδιαφέρον με την ταινία του μεγάλου Έλληνα σκηνοθέτη που ζει μόνιμα στο Παρίσι, είναι πως δεν αποκαθιστά την τιμή του ήρωα του. Παρά τα μαθήματα που του δίνει η ζωή δεν έρχεται σε κάποιου είδους αυτογνωσία: παραμένει αμετανόητος μέχρι τέλους, απόλυτος θριαμβευτής στον ανελέητο κόσμο των αγορών...
*Με μια άλλη πολιτική τραγωδία, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα στο Ιράν, καταπιάνεται ο εδώ και μερικά χρόνια εξόριστος ιρανός σκηνοθέτης κουρδικής καταγωγής Μπαχμάν Γκομπαντί που παλιότερα βραβεύτηκε στις Κάννες για τα "Μεθυσμένα Άλογα" του. Στην συγκλονιστική ταινία του "Η εποχή του ρινόκερου", εμπνέεται από την αληθινή ιστορία του διάσημου Ιρανού ποιητή Σαντέ Καμανγκάρ, ο οποίος, με την άνοδο του Χομεϊνί, συλλαμβάνεται με το πρόσχημα "πολιτικών ποιημάτων που προσβάλλουν την ιερή ισλαμική δημοκρατία", κλείνεται στη φυλακή για 27 χρόνια, και οταν αποφυλακίζεται συνειδητοποιεί πως όλο αυτό το διάστημα η οικογένειά του τον θεωρεί νεκρό.
Η μεγάλη έκπληξη αυτής της βαθιά ανθρώπινης, ποιητικής ταινίας δεν είναι άλλη από την πανέμορφη Μόνικα Μπελούτσι στον ρόλο της συζύγου του ποιητή σε μια κόντρα εμφάνιση που σίγουρα θα συζητηθεί πολύ, καθώς την βλέπουμε με μπουργκα, αλλά και γυμνή να πέφτει θύμα βιασμού. Αρχικά εμφανίζεται νέα και όμορφη. Τριάντα χρόνια μετά, γερασμένη, και τσακισμένη από τον πόνο και την απώλεια. Στην σύλληψη του άντρα της πρωτοστατεί ο πρώην σοφέρ της, βαθιά ερωτευμένος μαζί της, που στην ανατροπή του καθεστώτος, βρίσκει μια καλή ευκαιρία να ξεφορτωθεί τον ενοχλητικό σύζυγο.
Σε μια ιδιαίτερα σκληρή σκηνή της ταινίας ο ποιητής συναντά για μια τελευταία φορά τη σύζυγό του στη φυλακή. Τους επιτρέπουν να κάνουν έρωτα με καλυμμένα κεφάλια, όμως ο αντίζηλος του βρίσκει ευκαιρία να τους χωρίσει βάναυσα για να συνεχίσει αυτός την ερωτική επαφή με την δύστυχη γυναίκα (που υπήρξε κι εκείνη φυλακισμένη για ένα διάστημα). Από την ερωτική αυτή επαφή, προέκυψαν δύο παιδιά...
Πρόκειται για την πρώτη ταινία που ο Μπαχμάν Γκομπαντί γύρισε εκτός Ιράν (και συγκεκριμένα στην Κωνσταντινούπολη όπου ζει και εργάζεται τα τελευταία χρόνια) ενω αξίζει να αναφέρουμε πως και ο Ιρανός πρωταγωνιστή του, Μπερούζ Βοσουγκί, βρίσκεται σε εξορία από το 1977...
*Πίσω στα δικά μας, με ενδιαφέρον αναμέναμε την 12η ταινία του 86χρονου σήμερα Νίκου Κούνδουρου, από τα ιερά τέρατα του ελληνικού κινηματογράφου ("Ο Δράκος", "Μαγική Πολη"), που και ως δημόσιο πρόσωπο δεν παύει να στηλιτεύει τα κακώς κείμενα με την γνωστή του ευφράδεια. Πριν καιρό μάλιστα κινδύνεψε και η ζωή του καθώς βρέθηκε στο νοσοκομείο μετά από διάρρηξη στο σπίτι του... Οι καλές προθέσεις του Κούνδουρου είναι αδιαμφισβήτητες. Πριν καν την έναρξη της ταινίας του "Το πλοίο για την Παλαιστίνη" έκανε άλλωστε σαφείς τις προθέσεις του μέσα από ένα κείμενο, που διάβασε στο κοινό η πρωταγωνίστρια του Εύα Ψυλλάκη. Η ηθοποιός στην ταινία ενσαρκώνει μια Εβραία δημοσιογράφο, κόρη ενός πλούσιου και ισχυρού μασόνου, που αναζητεί τους δολοφόνους της μητέρας της (βλ. Παλαιστίνιους αντάρτες) αλλά στην πορεία ερωτεύεται έναν από αυτούς. Στο κείμενο του ο Κούνδουρος επικαλέστηκε την "αυθαιρεσία του Ισραήλ απέναντι στους φυσικούς δικαιούχους της Παλαιστινιακής γης", ενώ πληροφόρησε το κοινό του Φεστιβάλ πως το φιλμ του βασίστηκε σε αληθινές ιστορίες πλοίων που μετέφεραν πολεμικό υλικό στο Ισραήλ.
Δυστυχώς στην ταινία του ο Κούνδουρος θέλησε να τα χωρέσει όλα: Εβραίους, Παλαιστίνιους, Μασόνους, Νεοναζί, Σβάστικες, Μεταναστευτικό, Δουλέμπορους, Ισλάμ, και μαζί 17 αλλοδαπές πόρνες από τα Βαλκάνια, που με τρόπο γκροτέσκο αφηγούνται την προσωπική τους τραγωδία (φανταζόμαστε πως ο σκηνοθέτης θα ήθελε όλο αυτό να λειτουργεί κάπως σαν τον χορό της αρχαίας τραγωδίας). Το αποτέλεσμα είναι ένας αχταρμάς, με πομπώδη και τεατράλε χαρακτήρα, αφελείς ατάκες αλλα και ανεκδιήγητες σκηνές όπως αυτή που η Εβραιοπούλα δημοσιογράφος συνουσιάζεται με τον ναζί (!) υπηρέτη του πατέρα της λέγοντας του "Πόνεσέ με, βρωμιάρη ναζί φασίστα!".
* Κατά τ' άλλα ο Φιλανδός Ακι Καουρισμάκι, παρών στις προβολές του μεγάλου σε όγκο έργου του, τις μπόλιασε με το γνωστό χιούμορ του ("Τι κάνετε εδώ; Είναι κακή αυτή η ταινία, θα κοιμηθείτε", είπε προλογίζοντας την ταινία του "Φώτα στο σούρουπο"), ενώ με ανυπομονησία αναμένεται η νέα, βραβευμένη στις Κάνες ταινία του σημαντικού Ρουμάνου σκηνοθέτη Κριστιάν Μουντζίου "Πίσω από τους λόφους" με ηρωίδες δυο κοπέλες που μεγαλώνουν σε ορφανοτροφείο. Οταν πια θα ξανασυναντηθούν η μια θα είναι καλόγρια...
Φέτος 14 ελληνικές ταινίες συμμετέχουν στο ελληνικό τμήμα του Φεστιβάλ -όμως το επίπεδο είναι μάλλον απογοητευτικό και σίγουρα όχι αντάξιο της φήμης που έχει αποκτήσει ο νέος ελληνικος κινηματογράφος στο εξωτερικό. Περισσότερα στην επόμενη ανταποκρισή μας, εν αναμονή της προβολής της βραβευμένης ταινίας του Εκτορα Λυγίζου με τον παράξενο τίτλο "Το αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού" -μια ακτινογραφία της πείνας, τόσο επίκαιρη στην Ελλάδα της κρίσης...