Η παρατεταμένη πεισματική σιγή του Κώστα Τζαβάρα για την ανανέωση ή όχι της θητείας του Γιώργου Λούκου και οι ανομολόγητες σκέψεις για τη χρήση της Πειραιώς 260, θέτουν ερωτήματα για το αν θα βάλει λουκέτο ή όχι το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.
O πιο εξωστρεφής και δυναμικός πολιτιστικός πυρήνας της Αθήνας κινδυνεύει να σιγήσει. Το Φεστιβάλ Αθηνών που τα τελευταία καλοκαίρια έφερε στην πόλη μας κορυφαίες διεθνείς προσωπικότητες του σύγχρονου πολιτισμού και προκάλεσε θετική αρθρογραφία σε σημαντικά διεθνή έντυπα (Guardian, Le Monde κλπ) είναι αμφίβολο αν θα καταφέρει να παρουσιάσει πρόγραμμα φέτος. Πέρα από το πείσμα του υπουργού Κώστα Τζαβάρα να μην λέει αν θα ανανεώσει τη θητεία του Γιώργου Λούκου στην καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ, η πρόσφατη αναφορά του στη χρήση των εγκαταστάσεων της Πειραιώς 260 δημιουργεί επιπλέον προβληματισμούς.
Οι νέες σκέψεις για την Πειραιώς 260
Μιλώντας στην επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής ο αναπληρωτής Υπουργός Πολιτισμού ανέφερε πως εξετάζει τη μεταφορά των διάσπαρτων υπηρεσιών του Υπουργείου στο πρώην εργοστάσιο Τσαούσογλου. Πρόκειται για τις εγκαταστάσεις της Πειραιώς 260, μέρος των οποίων χρησιμοποιούνται για τις ανάγκες του Φεστιβάλ Αθηνών. Σημειώνεται ό,τι οι εγκαταστάσεις ανήκουν στην Εθνική Τράπεζα. Είναι γνωστό ότι η μεγάλη ανανέωση του Φεστιβάλ είναι ένα στοίχημα που κερδήθηκε κυρίως χάρη στην απόφαση του Γιώργου Λούκου να πάρει το εγκαταλελειμμένο βιομηχανικό κτήριο και να το μετατρέψει σε βασική σκηνή έκφρασης του σύγχρονου πολιτισμού (ελληνικού και όχι μόνο). Ο Κώστας Τζαβάρας τώρα σκέφτεται να μεταφέρει τις υπηρεσίες του Υπουργείου εκεί, χωρίς να διευκρινίζει αν θα συνεχίσει να λειτουργεί ο χώρος και ως έδρα του Φεστιβάλ.
Τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι πολλά. Ρωτήσαμε το γραφείο Τύπου του Υπουργείου αν η υπό συζήτηση μετακόμιση θα επηρεάσει τη λειτουργία του Φεστιβάλ. Η απάντηση ήταν πως στην παρούσα φάση δεν γνωρίζουν τι θα γίνει με τη χρήση των αποθηκών της Πειραιώς από το Φεστιβάλ. Υπάρχει άραγε η σκέψη να επιστρέψουμε στην εποχή του Φεστιβάλ του Ηρωδείου και μόνο; Γιατί να διαγραφεί αψήφιστα ένα στοίχημα απολύτως κερδισμένο που έδωσε ιδιαίτερο – διεθνή- καλλιτεχνικό χαρακτήρα στο χώρο και κατ' επέκτασην στην Αθήνα; Αν και η ανάγκη να εξοικονομηθούν ενοίκια και να συγκεντρωθούν οι υπηρεσίες του Υπουργείου σε ένα χώρο είναι απολύτως κατανοητή και σωστή, δεν είναι το ίδιο ξεκάθαρο γιατί επιλέγουν τη λύση της Πειραιώς 260.
Είναι γνωστό και ανακοινωμένο ότι οι υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού ή τουλάχιστον μεγάλο μέρος τους επρόκειτο να μεταφερθούν στο ιδιοκτησίας του δημοσίου κτήριο του ΑΚΡΟΠΟΛ στην Πατησίων. Το κτήριο έχει ενταχθεί στο ΕΣΠΑ και σύντομα (αφού ξεπεραστούν κάποια δικαστικά θέματα) θα αρχίσει η αποκατάστασή του. Επιπλέον, είναι αμφίβολο το αν και πως θα προκύψουν οικονομικά οφέλη απ' τη μετακόμιση στην Πειραιώς από τη στιγμή που οι εγκαταστάσεις ανήκουν στην Εθνική Τράπεζα. Εκτιμάται ότι το κόστος που θα πρέπει να πληρώσει το υπουργείο για να αγοράσει το χώρο ξεπερνούν τα δέκα εκατομμύρια ευρώ και προφανώς θα υπάρχουν και επιπλέον έξοδα για τις απαραίτητες εργασίες μετατροπής του χώρου σε γραφεία. Και στο παρελθόν πολλοί Υπουργοί είχαν επιχειρήσει να περάσει ο χώρος στα χέρια του ελληνικού δημοσίου για τις ανάγκες του Φεστιβάλ, όμως σκόνταφταν στο γεγονός ότι δεν μπορούσαν να συγκεντρώσουν το απαιτούμενο ποσό. Εν μέσω της βαθιάς κρίσης που έχει αποστερήσει τον ελληνικό πολιτισμό από πολύτιμες επιχορηγήσεις, πως θα συγκεντρωθούν τα εκατομμύρια που απαιτούνται για την απόκτηση του χώρου;
Υπουργικά χείλη ερμητικά κλειστά
Ο Κώστας Τζαβάρας, παρά την επιστολή των δεκάδων προσωπικοτήτων που του ζητούν να απαντήσει στις φήμες περί αντικατάστασης του Γιώργου Λούκου (η θητεία του έληξε τον Σεπτέμβριο) δεν έχει αποκαλύψει ακόμα τι σκέπτεται να κάνει. Επτά μήνες πριν την έναρξη του Φεστιβάλ, δεν υπάρχει καλλιτεχνικός διευθυντής, δεν έχουν ανανεωθεί οι συμβάσεις των περίπου 10 υπαλλήλων που απαιτούνται για τη λειτουργία του (μαζί με τους περίπου 5 μόνιμους υπαλλήλους). Οι εν λόγω εργαζόμενοι είναι αυτή τη στιγμή στο κενό χωρίς να γνωρίζουν αν πρέπει να περιμένουν στο γραφείο τους την ανανέωση της σύμβασης ή να αναζητήσουν αλλού εργασία. Προφανώς δεν υπάρχει πολιτιστικό πρόγραμμα! Συνήθως τέτοια εποχή είχαν ήδη κλείσει αρκετές από τις μεγάλες ξένες παραγωγές που επισκέπτονταν Αθήνα και Επίδαυρο, αφού οι σοβαροί πολιτιστικοί οργανισμοί εντάσσουν εγκαίρως στον προγραμματισμό τους τις εμφανίσεις τους. Επιπλέον οι δεκάδες ομάδες Ελλήνων καλλιτεχνών, κυρίως οι νέοι, δεν γνωρίζουν που να στείλουν τις προτάσεις τους για την συμμετοχή -όνειρο στο Φεστιβάλ. Μια γενιά Ελλήνων καλλιτεχνών που έβρισκε χώρο έκφρασης στο Φεστιβάλ είναι καταδικασμένη στη σιωπή, στην πιο κρίσιμη περίοδο για την οικονομία και τον πολιτισμό στη χώρα μας.
«Η απόφαση αυτή είναι προσωπική του υπουργού» είναι η απάντηση που πήρε το iefimerida για την ανανέωση ή όχι της θητείας του Γιώργου Λούκου. Ας δούμε πιο προσεκτικά τα γεγονότα: ο Γιώργος Λούκος, καλλιτεχνικός διευθυντής της όπερας της Λυών, μέλος διεθνών επιτροπών για θέματα τέχνης, βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε μια παρατεταμένη φάση αναμονής για το αν θα παραμείνει ή όχι στη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή. Έχοντας μάλιστα και τη δημόσια δήλωση του Κώστα Τζαβάρα πως δεν είναι απλός άξιος αλλά «αξιότατος». Όσο περισσότερο διαρκεί η πεισματική σιγή τόσο πιο πολύ μοιάζει να εξωθεί τον Γιώργο Λούκο να αποχωρήσει οικειοθελώς ή να μην αποδεχθεί την ανανέωση αν και όταν έρθει. Καθώς η σιγή μεταφράζεται σιγά σιγά σε απαξίωση... Μιλώντας στον Αντώνη Καρατζαφέρη σε συνέντευξη του στον Ελεύθερο Τύπο είπε χαρακτηριστικά ο υπουργός «Αξιότατος. Αλλά αυτό τι σημαίνει; Ότι όταν κάποιος είναι άξιος πρέπει να μονιμοποιηθεί ως δημόσιος υπάλληλος κάπου; Δεν μπορεί όμως κανείς να μου υπαγορεύσει ή να μου επιβάλει τον τρόπο με τον οποίο θα χειριστώ την αρμοδιότητά μου.»
Η εθνική αυτοπεποίθηση και το Φεστιβάλ
Οι δύο άνδρες έχουν συναντηθεί τόσο ιδιωτικά, όσο και δημοσίως, όταν επαναλειτούργησε για μια νύχτα το αρχαίο θέατρο των Δελφών, με πρόγραμμα του Φεστιβάλ, αλλά και στην παράσταση Ιππής του ΚΘΒΕ στην Επίδαυρο. Μέρες αργότερα ο Γιώργος Λούκος εκλήθη στο υπουργείο προκειμένου να συζητήσουν το μέλλον του Φεστιβάλ. Η συνάντηση έγινε με κλειστές πόρτες, ανακοίνωση δεν ακολούθησε, όμως οι φήμες άρχισαν να κυκλοφορούν. Ζήτησε ο υπουργός να αλλάξει η φυσιογνωμία του Φεστιβάλ. Ο ίδιος, μιλώντας στον Σκάι είπε πως το Φεστιβάλ «ολοκλήρωσε μία φάση της λειτουργίας του. Η δικιά μου επιθυμία ως κατ' ουσίαν Υπουργού Πολιτισμού, είναι αφενός να προσαρμοσθεί με τα νέα οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα και, αφετέρου, να το συνδέσουμε με τις δυσκολίες που περνά ο λαός και η κοινωνία, με τέτοιο περιεχόμενο ώστε να ενισχυθεί η εθνική αυτοπεποίθηση και η εθνική ταυτότητα».
Οι αναπληρωτής υπουργός και ο καλλιτεχνικός διευθυντής ανήκουν σε δυο κόσμους διαφορετικούς. Αν και οι δυο έχουν γαλλική παιδεία, είναι προφανές ότι οι αναφορές και τα ζητούμενά τους είναι αντίθετα. Η εθνική αυτοπεποίθηση και ο άϋλος πολιτισμός από τη μια, η διεθνής ματιά των Ελλήνων καλλιτεχνών και η θεώρηση του παγκόσμιου σύγχρονου πολιτισμού από την άλλη. Έγραφε τις πρόσφατα ο Βηματοδότης στο Βήμα: «ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού κ. Κ. Τζαβάρας ουδόλως ενοχλείται από τις καθυστερήσεις. Όλοι γνωρίζουν ότι το όραμα του γνωστού πολιτικού ογκόλιθου για το Φεστιβάλ Αθηνών είναι να το μετατρέψει σε Φεστιβάλ Φουστανέλας για να εμφανίζονται στο Ηρώδειο σύλλογοι παραδοσιακών χορών της Πελοποννήσου.»
Σε κάθε περίπτωση ο Υπουργός πρέπει να αναλάβει την ευθύνη του και να αποφασίσει όχι αν θα παραμείνει στη θέση του ο Γιώργος Λούκος, αλλά ποιος είναι ο καλλιτεχνικός διευθυντής που θα οδηγήσει το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου στην πιο κρίσιμη οικονομικά χρονιά του. Αναρωτιέται κανείς αν υπάρχει κάποιος αρκετά τολμηρός για να πει «ναι», σε αυτή τη χρονική φάση στην ανάληψη της θέσης από τη στιγμή που χρόνος είναι λίγος και τα χρήματα ανύπαρκτα για να παρουσιάσει ένα έστω αξιοπρεπές πρόγραμμα. Οι φήμες αναφέρονται σε πολλά ονόματα που φέρονται να έχουν δεχθεί σχετική πρόταση. Αρκετοί είναι αυτοί που λένε πως τους έχουν προσεγγίσει αλλά αρνήθηκαν – ενώ σίγουρα κάποιοι είδαν την υποψηφιότητα ή την αυτοπρότασή τους να καίγεται σαν πυροτέχνημα.
Ο Γιώργος Λούκος βρισκόταν πριν λίγες μέρες στο Μαδρίτη με το μπαλέτο της Όπερας της Λυών, που τον άλλο μήνα θα παρουσιάσει στο Μέγαρο Μουσικής το Οne of a kind. Οι συζητήσεις που είχε ξεκινήσει για τις ξένες παραγωγές που θα έρχονταν στην Αθήνα, αλλά και με χορηγούς πρόθυμους να στηρίξουν το Φεστιβάλ, έχουν παγώσει. Και εμείς, περιμένουμε με αγωνία μια «προσωπική» απόφαση.