Περισσότερο απαρατήρητα και ισχυρότερα από ποτέ άλλοτε είναι τα λογισμικά εταιρικής ασφάλειας, τα οποία παρέχουν στον εργοδότη σου ή τον προϊστάμενό σου εργαλεία αποτελεσματικότερα ακόμη και από αυτά της αστυνομίας, δίνοντάς του τη δυνατότητα να παρακολουθεί ακόμη και την παραμικρή «ηλεκτρονική κίνησή» σου εντός γραφείου. Στόχος: η πάση θυσία παραγωγικότητα. Πράγμα όχι κατ' ανάγκη κακό, εκτός και όταν αυτή επιδιώκεται πάση θυσία...
Βρισκόμαστε όλοι «παγιδευμένοι» μέσα σε ένα τεχνολογικό περιβάλλον όπου όλες μας οι προσωπικές επικοινωνίες λαμβάνουν χώρα μέσα στον εργασιακό μας χώρο.
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός σε ζητήματα ηλεκτρονικής ασφάλειας, για να καταλάβει ότι δεν υπάρχει πουθενά πραγματική ιδιωτικότητα, κάτι που ισχύει περισσότερο από οπουδήποτε αλλού στους εργασιακούς χώρους.
Κάθε φορά, λοιπόν, που μπαίνεις στον υπολογιστή του γραφείου σου, καλό είναι να έχεις κατά νου πως μπορεί μεν τα δεδομένα που ανταλλάσσεις να είναι δικά σου, ο εξοπλισμός όμως που σου επιτρέπει να ανταλλάσσεις δεδομένα είναι δικός τους. Άρα ΚΑΙ τα δεδομένα.
Όπως, επίσης, είναι καλό να βγάλεις από το μυαλό σου τη ρομαντική ιδέα ότι οι εργαζόμενοι διατηρούν το δικαίωμα στη διαχείριση των «κομματιών δυαδικού κώδικα» και των «πακέτων» που ανταλλάσσουν μέσω των υπολογιστικών και τηλεφωνικών δικτύων.
Όταν η συζήτηση έρχεται στην εταιρική περιουσία και υλική υποδομή, αυτό που αποκαλούμε «αδικαιολόγητος έλεγχος» απλά δεν υφίσταται.
Χρόνο με το χρόνο, οι τεχνολογίες παρακολούθησης που χρησιμοποιούνται από τα τμήματα και τους υπεύθυνους IT γίνονται ολοένα και πιο αδιόρατα, ολοένα και πιο ισχυρά, με τη χρηματοδότησή τους να αυξάνεται συν τω χρόνω.
Αν θες να μάθεις, λοιπόν, αν έχεις κινήσει υποψίες ή αν παρακολουθείσαι, πολύ απλά σταμάτα να διερωτάσαι γιατί δεν πρόκειται να το μάθεις ποτέ! Εκτός κι αν έχεις τον έλεγχο του συστήματος ΙΤ που όμως δεν τον έχεις, διότι αν τον είχες πρωταρχικό μέλημά σου θα ήταν να παρακολουθείς τους άλλους.
Το πρόβλημα του ελέγχου και της επικοινωνίας στα συστήματα υψηλής πολυπλοκότητας (κοινωνικά συστήματα, επικοινωνιακά δίκτυα κτλ) βρίσκεται στο επίκεντρο της επιστημονικής έρευνας το αργότερο από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Τότε, πολύ χονδρικά, οι επιστήμονες της κυβερνητικής κατανόησαν ότι το πρόβλημα του ανθρώπου έχει να κάνει με την αποτελεσματικότητα της μετάδοσης και της λήψης πληροφοριών από και προς το περιβάλλον. Όσο πιο ελεγχόμενες είναι αυτές τόσο περισσότερο μειώνεται ο «θόρυβος» (η αταξία) στους διαύλους επικοινωνίας και άρα, τόσο περισσότερο διασφαλίζεται η ορθή λειτουργία του όλου συστήματος.
Συνεπώς, παραγωγική επικοινωνία = έλεγχος και έλεγχος = παραγωγική επικοινωνία.
Η εφαρμογή του παραπάνω παραδείγματος στον εργασιακό χώρο είναι κάτι παραπάνω από προφανής: όσο λιγότερος πλεονασμός άχρηστων για το σύστημα πληροφοριών (τσόντες, chat και δεν συμμαζεύεται), τόσο μεγαλύτερη παραγωγή και επίτευξη του στόχου. Τα πράγματα είναι απλά: το σύστημα ασφάλειας του δικτύου μιας εταιρείας δεν προστατεύει απλά από εξωτερικές απειλές, αλλά και από εσωτερικές. Γι' αυτό άλλωστε σπάνια θα σας αφήσουν να εργαστείτε στο γραφείο σας σε δικό σας φορητό υπολογιστή ή σε ανεξάρτητο από αυτό της εταιρείας δίκτυο. Διότι αφενός αποτελείτε δυνάμει ρήγμα στη συνολική ασφάλεια του εταιρικού δικτύου, αφετέρου ο φορητός σας υπολογιστής δεν είναι συνδεδεμένος με το κέντρο ΙΤ ελέγχου. Πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορούν να ελέγξουν αν όντως εργαζόσαστε ή απλά σερφάρετε...
Τι το κακό έχει όμως, σε αυτή την περίπτωση, το να παρακολουθείται το PC σου από τον προϊστάμενο ή τον εργοδότη σου ενόσω εσύ εργάζεσαι σε αυτό; Αν εσύ βλέπεις τσόντες από την ώρα που θα πιάσεις δουλειά μέχρι την ώρα που θα φύγεις ή επιδίδεσαι σε ατέρμονο chatting, αυτό δεν είναι κάτι που όχι μόνο αφορά, αλλά και θίγει τα συμφέροντά του;
Η απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα είναι εξίσου πολύπλοκη όσο και σε κάθε απάντηση σε ερωτήματα που αφορούν το περίφημο ηθικό πρόβλημα που κατατρέχει την δύσμοιρη ανθρωπότητα από καταβολής κόσμου: ελεύθερη ή δέσμια βούληση; Με απλά λόγια: που σταματάει η ελευθερία και έως ποιο σημείο είναι επιτρεπτός ο περιορισμός της μέσω κανόνων και πρακτικών, θεμιτών και αθέμιτων;
Δύσκολο πρόβλημα που έχουν στο παρελθόν επιχειρήσει να επιλύσουν θεολόγοι, φιλόσοφοι και ειδικοί σε ζητήματα ηθικής, από τον Άγιο Αυγουστίνο μέχρι τον Λούθηρο και μύριους άλλους που ακόμα σπάνε το κεφάλι τους να βρουν τη χρυσή τομή.
Το πρόβλημα όμως ενδεχομένως να είναι σε τέτοιο βαθμό «σπαζοκεφαλιά», επειδή ΔΕΝ υπάρχει χρυσή τομή. Είναι άλυτο και έτσι θα παραμείνει στον αιώνα τον άπαντα.
Διότι, πράγματι δεν είναι ορθό να διασκεδάζεις αντί να εργάζεσαι, όπως όμως δεν είναι εξίσου ορθό κάποιος που δεν γνωρίζεις να έχει πρόσβαση σε κωδικούς προσωπικών λογαριασμών σου και άλλα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα.
Και ποιο είναι πιο επικίνδυνο; Ένας εργαζόμενος που χασομεράει ή ένας «κρυφός κατάσκοπος» που ενδέχεται να είναι επίβουλος ή απλά παράφρων; Ποιος μπορεί να πει με σιγουριά;
Είναι το ίδιο με αυτό που συμβαίνει όταν πάνω στην αναμπουμπούλα μιας κατά τα άλλα ειρηνικής διαδήλωσης το μένος των μπάτσων παίρνει σβάρνα και αθώους πολίτες.
Η απάντηση της εταιρείας-κράτους είναι πάντα η ίδια: συγγνώμη για τις παράπλευρες απώλειες, αλλά αποτελούν αναγκαία συνέπεια της διατήρησης της τάξης. Και εσύ δέχεσαι το επιχείρημα από τον καναπέ σου γιατί σου φαίνεται πως έχει λογική συνέπεια.
Μέχρις ότου, βέβαια, γίνεις και εσύ μια μέρα μέρος μιας τέτοιας παράπλευρης απώλειας. Τότε, ξαφνικά όλα αλλάζουν... Έτσι δεν είναι;
Εκεί ακριβώς εντοπίζεται η λεπτή δυσδιάκριτη γραμμή μεταξύ ελεύθερης και δέσμιας βούλησης και εκεί ακριβώς εντοπίζεται και η «τρέλα» του όλου θέματος: ποιος ελέγχει τον ελεγκτή;
Στις αορτές του συστήματος της εταιρείας το πρόβλημα είναι πάντοτε ο εργαζόμενος. Αυτός είναι η μη προβλέψιμη μηχανή που πρέπει να προβλεφθεί.
Αυτή είναι η ηθική πλευρά του πρόβλήματος, διότι και υπάρχει και η αισθητική η οποία είναι πολύ απλούστερη: υπάρχει πραγματικά πιο pathetic αισθητική από την εταιρική αισθητική και τους ανθρώπους που την ενσαρκώνουν;