16 Σεπτεμβρίου 1977. H «απόλυτη ντίβα» αφήνει την τελευταία της πνοή στο διαμέρισμά της στο Παρίσι, σε ηλικία 54 ετών. Tριάντα πέντε χρόνια μετά το θάνατό της, ο θρύλος Κάλλας αντέχει στο χρόνο..
Η γυναίκα που δόξασε το όνομα της Ελλάδας στα πέρατα του κόσμου έφυγε από τη ζωή πρόωρα, στα 54 χρόνια της. Ο μύθος της ωστόσο εμπνέει ακόμα.
«...Είναι πολύ παράξενο συναίσθημα να είμαι ζωντανός μύθος, ενώ βρίσκομαι ακόμη στη γη. Ίσως θα ήταν καλύτερο αν όλοι αυτοί οι άνθρωποι που θαυμάζουν τη φωνή μου, αποφάσιζαν να με θεωρούν αθάνατη μετά το θάνατό μου. Αν γινόταν αυτό θα καθόμουν πάνω σε κάποιο σύννεφο, θα κοίταζα κάτω και θα απολάμβανα το θέαμα αντί να κάθομαι και να ανησυχώ αν θα καταφέρω να βγάλω τις ψηλές μου νότες...» έλεγε η ίδια.
Η Μαρία Κάλλας γεννήθηκε ως Άννα Μαρία Καικιλία Σοφία Καλογεροπούλου στις 2 Δεκεμβρίου του 1923 στη Νέα Υόρκη. Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς οι γονείς της, Ευαγγελία Δημητριάδη και Γιώργος Καλογερόπουλος είχαν μεταναστεύσει στις Η.Π.Α. από την Αθήνα. Εκεί ο πατέρας της ανοίγει φαρμακείο και το 1929 αλλάζει το οικογενειακό επώνυμο από Καλογερόπουλος σε Callas. Τρία χρόνια αργότερα η Μαρία ξεκινά τα πρώτα μαθήματα πιάνου μαζί με τη μεγαλύτερη αδελφή της Υακίνθη.
Το 1937 έρχεται το διαζύγιο των γονιών της και η Μαρία ακολουθεί τη μητέρα της στην Αθήνα, όπου ήδη βρισκόταν η αδελφή της. Εγγράφηκε στο Εθνικό Ωδείο του Καλομοίρη με καθηγήτρια τη Μαρία Τριβέλλα ενώ ένα χρόνο αργότερα βρέθηκε στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών όπου δίδασκε η Ελβίρα ντε Ιντάλγκο (Elvira de Hidalgo) και η οποία θεωρείται ως η κατ' εξοχήν δασκάλα της Κάλλας και κάνει τις πρώτες δειλές εμφανίσεις.
Η εποχή Μενεγκίνι
Μεγάλος σταθμός της ζωής της είναι η γνωριμία της με τον μουσικόφιλο Ιταλό βιομήχανο Τζοβάννι Μπατίστα Μενεγκίνι, με τον οποίο παντρεύονται στις 21 Απριλίου 1949. Ο Μενεγκίνι έχοντας και ρόλο μάνατζερ άσκησε καταλυτική επιρροή στην καριέρα της, υποβάλλοντάς την σε δίαιτα με σκοπό να αποκτήσει καλύτερη εμφάνιση και αποτρέποντάς την από κάθε βιοτική ενασχόληση με την οικονομική κάλυψη, που της παρείχε.
Στις 27 Οκτωβρίου 1956 εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης ως "Νόρμα" στο ομώνυμο έργο του Μπελλίνι. Στις 5 Αυγούστου 1957 επιστρέφει στην Αθήνα και εμφανίζεται στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών. Δύο μήνες πριν είχε γνωρίσει τον εφοπλιστή Αριστοτέλη Ωνάση.
Η γνωριμία τους θα εξελιχθεί σε μία από τις πλέον συζητημένες σχέσεις στην ιστορία.
Κάλλας και Ωνάσης
Το 1960 τραγουδά στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου "Νόρμα". Το 1962 επανέρχεται στη Σκάλα του Μιλάνου και αποθεώνεται σαν "Μήδεια" σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή και κοστούμια Γιάννη Τσαρούχη. Τον Ιανουάριο του 1964 πείθεται από το Φράνκο Τζεφιρέλι να συμμετάσχει σε μία νέα παραγωγή της "Τόσκα" στη σκηνή του Κόβεντ Γκάρντεν (Covent Garden). Η παράσταση εκθειάζεται από τους κριτικούς ενώ ακολουθεί την ίδια χρονιά νέος καλλιτεχνικός θρίαμβος στην Όπερα των Παρισίων με τη "Νόρμα". Παρά τα φωνητικά προβλήματα που έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει, το παρισινό κοινό την αποδέχεται θερμά.
Στις 5 Ιουλίου 1965 εμφανίζεται για τελευταία φορά σε παράσταση όπερας στο Κόβεντ Γκάρντεν με την "Τόσκα" σε σκηνοθεσία Φράνκο Τζεφιρέλι. Στα 1966 απεκδύεται την αμερικανική υπηκοότητα και λαμβάνει την ελληνική. Με αυτή της την ενέργεια λύεται και τυπικά ο γάμος της με το Μενεγκίνι. Πλέον ελπίζει ότι ο Αριστοτέλης Ωνάσης θα της ζητήσει να παντρευτούν κάτι που τελικά δε γίνεται μια και στις 8 Ιουλίου 1968 ο Έλληνας μεγιστάνας παντρεύεται τη χήρα του Αμερικανού Προέδρου Κέννεντυ, Τζάκυ. Αυτή του η πράξη βυθίζει σε κατάθλιψη την κορυφαία υψίφωνο.
Μια μαρτυρία
Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Λυμπερόπουλος, ο οποίος έχει γνωρίσει τη Μαρία Κάλλας περιγράφει την παρακάτω σκηνή :
«...Αλλά ας γυρίσουμε στην κρουαζιέρα του καλοκαιριού 1959, με τρία ιερά τέρατα της πολιτικής, της τέχνης και του πλούτου, που πάνω στη θαλαμηγό "Χριστίνα" δημιουργούσαν ένα δαιμονικό τρίγωνο, φοβερότερο κι από εκείνο των Βερμούδων που κατάπινε τα πάντα... Όσο και να σας φανεί παράξενο, πρωταγωνιστής ήτανε ο Ωνάσης, που μιλούσε άπταιστα εφτά γλώσσες κι είχε καταβροχθίσει τόνους εγκυκλοπαιδικές γνώσεις... Ο Τσόρτσιλ τον τσιγκλούσε κι έδειχνε τον Μενεγκίνι, σχολιάζοντας πως αν και κατακτήσανε οι Ρωμαίοι τους Έλληνες, εκείνοι τους επιβληθήκανε πνευματικά... Η Μαρία χασκογελούσε καθώς ο Πατέρας της Νίκης τής έστελνε ραβασάκια (με την ερώτηση "τον αγαπάς;") όπως τότε που στο τραπέζι της Γιάλτας αντάλλαζε χαρτάκια με τον Στάλιν για τη μοιρασιά του κόσμου... Τι σου είναι όμως το ριζικό... Τότε ο Τσόρτσιλ δούλευε για τον μπαρμπα-Σαμ... Τώρα έκανε αβάντα στον Αριστο το Σμυρνιό... Ο Ωνάσης αργότερα διηγότανε πως ο Τσόρτσιλ εκείνο τον καιρό, αν και γέρος, κάπνιζε, έπινε, έπαιζε χαρτιά και κουτσομπόλευε, υποστηρίζοντας πως οι μικροαπολαύσεις αυτές του δίνανε την ψευδαίσθηση έστω πως ξανανιώνει στιγμιαία...
Την δεκαετία του 60, όπου εμφανιζόντουσαν Κάλλας-Ωνάσης, οι παπαράτσι τους κυνηγούσαν κατα πόδας και ο κόσμος τους χειροκροτούσε. Όσο για τους Έλληνες, ιδιαίτερα του εξωτερικού, ήσαν υπερήφανοι για το διασημότερο ελληνικό ζευγάρι του 20ου αιώνα. Ο Μενεγκίνι μου είχε πει, ότι κοπίασε για να φτιάξει τον μύθο Μαρία Κάλλας, που τελικά τον εγκατέλειψε για έναν άλλο».
Ζωντανός ο θρύλος
Ωστόσο, και αν ακόμα ο θρύλος της Κάλλας ευνοήθηκε από τον πρόωρο χαμό της, το ότι ο θρύλος της αντέχει στη φθορά του χρόνου οφείλεται στο γεγονός ότι η μυθική διάσταση θεμελιώθηκε πάνω στο μεγαλείο της ερμηνεύτριας.
Ακούγοντάς τη να τραγουδάει, «βλέπουμε» τη Μήδεια, τη Lady Μacbeth, την Αmina ή την Αnna Βolena, τη Νorma, τη Lucia, τη Violetta ή τη Floria Τosca, όλες τις ηρωίδες στις οποίες μετουσιωνόταν.
Παζολίνι για την Κάλλας
«Α,ένα τρομερό δέος. Η ευφορία εκρήγνυται πάνω σε εκείνα τα τζάμια στο σκοτάδι. Αλλά μια τέτοια ευφορία που σε κάνει να τραγουδάς με τη φωνή σου είναι μια επιστροφή από το θάνατο. Για μένα υπάρχει ένα κενό στο σύμπαν, ένα άνοιγμα στο σύμπαν, και συ τραγουδάς από εκεί», έγραφε ο Π.Π. Παζολίνι.
Πέρα από την ασυνήθιστη γκάμα της, που εξέπληξε ακόμη και τους πιο δύσκολους ειδήμονες της όπερας, «η Κάλλας ήταν η πρώτη -και τελευταία μέχρι στιγμής- σοπράνο που ξεπέρασε τα όρια της τέχνης της, και καθιερώθηκε ως η πριμαντόνα σταρ που έφερε την όπερα κοντά στην αντίληψη των μαζών», κατά τον Φράκο Τζεφιρέλι.
Το τέλος
Η περίοδος των διεθνών της θριάμβων έχει περιγραφεί επανειλημμένως. Διάρκεσε ως τα 1961, και σε μειωμένο αριθμό εμφανίσεων ως τα 1965. Η επιθυμία να επανέλθει την έκανε να εκτεθεί σε σειρά εμφανίσεων (1972-73) που, δυστυχώς, άφησαν μια θλιβερή τελευταία εικόνα της, η οποία αντικατόπτριζε το προσωπικό της δράμα, αφού η απώλεια της φωνής και το τέλος του δεσμού της με τον Αριστοτέλη Ωνάση της είχαν μειώσει την επιθυμία να εξακολουθήσει να ζει.
Απομονωμένη στο διαμέρισμά της στο Παρίσι, γεμάτη φοβίες και ανασφάλειες, χωρίς προοπτική που θεωρούσε αντάξια του παρελθόντος της, η Κάλλας άφησε τον εαυτό της να εθισθεί στη χρήση διαφόρων φαρμάκων, τα οποία πιθανόν συνέβαλαν στον ξαφνικό της θάνατο.