Η προσπάθεια ανεύρεσης της πρώτης αρχής των πραγμάτων ασκούσε ανέκαθεν μεγάλη γοητεία στο χώρο των επιστημών: από που προήλθε το σύμπαν, η ζωή, ο άνθρωπος, η γλώσσα; Οι απόψεις διίστανται, αλλά υπάρχουν πάντα εκείνοι που υποστηρίζουν ότι γονιδιακά και γλωσσικά ο άνθρωπος «γεννήθηκε» στην Αφρικανική ήπειρο. Πρόκειται για απόψεις που έχουν αντικρουστεί, ανατραπεί, πολεμηθεί. Η γοητεία ωστόσο του μύθου της μίας και μοναδικής πρωταρχής παραμένει...
Εκτενές επιστημονικό άρθρο, δημοσιευμένο στο περιοδικό επιστημονικής δημοσιογραφίας Science επιχειρεί να ρίξει φως στο παμπάλαιο ερώτημα της καταγωγής των γλωσσών. Συγγραφέας ο Κουέντιν Άτκινσον του Πανεπιστημίου του Όκλαντ στη Νέα Ζηλανδία.
Ο Δρ. Άτκινσον εκπροσωπεί τη λεγόμενη εξελικτική προσέγγιση της γλώσσας, η οποία διερευνά τη γέννεση της πρώτης γλώσσας. Το ερώτημα που την απασχολεί είναι: πότε και που ακούστηκε το πρώτο ανθρώπινο ψέλλισμα;
Ο πιο προφανής γεωγραφικός χώρος όπου μπορεί να ξεκινήσει κανείς την αναζήτηση της προέλευσης των γλωσσών δεν είναι άλλος από το επονομαζόμενο «λίκνο της ανθρωπότητας»: την Αφρική. Από εκεί ξεκινά την έρευνά του και ο Δρ. Άτκινσον στο άρθρο του στο περιοδικό Science.
Ένα σημαντικό στοιχείο το οποίο αποδεικνύει, κατ' εκείνον, αλλά και για πολλούς, την αφρικανική προέλευση της ανθρωπότητας είναι το γεγονός ότι όσο περισσότερο απομακρύνεται κανείς από την αφρικανική ήπειρο τόσο μειώνεται η γενετική ποικιλία των ανθρώπων. Όντας απόγονοι μικρών ομάδων που μετακινήθηκαν σχετικά πρόσφατα προς το βορρά, αυτοί οι άνθρωποι είναι περισσότερο ενδογαμικοί από τους Αφρικανούς προγόνους τους.
Αυτό που έκανε λοιπόν ο Δρ. Άτκινσον ήταν να αναρωτηθεί αν θα μπορούσε να ισχύει το ίδιο και για την εξέλιξη των γλωσσών. Και για να το διαλευκάνει στράφηκε όχι στα γονίδια, αλλά στα φωνήματα.
Στη γλωσσολογία, τα φωνήματα είναι εκείνοι οι ελάσσονες ήχοι που διαφοροποιούν το νόημα μιας λέξης: όπως λόγου χάρη το «τ» στη λέξη «τέρας». Αν το αντικαταστήσεις με το «π» ή το «κ» γίνεται μία εντελώς διαφορετική λέξη («πέρας» και «κέρας», αντιστοίχως).
Είναι γνωστό εδώ και καιρό πως όσο λιγότερο ευρέως μιλιέται μία γλώσσα τόσο λιγότερα φωνήματα έχει. Έτσι, λοιπόν, καθώς οι ομάδες ανθρώπων απομακρύνονταν ολοένα και περισσότερο από τον αφρικανικό γενέθλιο τόπο τους, τόσο περισσότερο θα πρέπει να μειωνόταν η ποικιλία των φωνημάτων που χρησιμοποιούσαν. Όπως ακριβώς, δηλαδή, συνέβη και με τα γονίδια τους.
Και για να εξετάσει την ορθότητα της υπόθεσής του, ο Δρ. Άτκινσον πήρε 504 γλώσσες και κατάρτισε έναν πίνακα με τον αριθμό των φωνημάτων της καθεμιάς από αυτές σε σχέση με την απόσταση μεταξύ του τόπου όπου μιλιέται η γλώσσα και 2.500 πιθανολογούμενων σημείων προέλευσης.
Τι ανακάλυψε; Ότι η σχέση που προέκυπτε υποδείκνυε πως το πραγματικό σημείο προέλευσης εντοπιζόταν στην κεντρική ή νότια Αφρική και πως όλες οι σύγχρονες γλώσσες έχουν πράγματι μία κοινή ρίζα.
Πηγές: Science, Nature, The Economist