«Εσύ ο τελευταίος λεπρός» ονομάζεται η έκθεση του διάσημου ζωγράφου Κώστα Τσόκλη στο νησί των λεπρών, τη Σπιναλόγκα.
Ο καλλιτέχνης μετέτρεψε για λίγους μήνες τη νησίδα Σπιναλόγκα(85.000τ.μ.), που είναι ήδη φορτισμένη με μια μακρόχρονη ιστορία, αρχαία ελληνική, ενετική, οθωμανική και τελικώς, από το 1903 μέχρι το 1957 τόπος εγκλεισμού των λεπρών, σε σύγχρονο έργο τέχνης.
Είναι η πρώτη φορά που ο αρχαιολογικός τόπος της Σπιναλόγκας δίνεται για πολιτιστικό δρώμενο. Τρισδιάστατα έργα ζωντανής ζωγραφικής, επιβλητικές εγκαταστάσεις, κατασκευές μεγάλων διαστάσεων αφηγούνται τη ζωή των απελπισμένων λεπρών που ζούσαν εκεί, που αυτοκτονούσαν, ζούσαν παραμορφωμένοι, αλλά δεν έπαυαν να ερωτεύονται, να γεννούν, ν' αποζητούν την επαφή με τον έξω κόσμο.
Στην είσοδο του νησιού ένας μεγάλος σταυρός: «...Ο Σταυρός, ένα σύμβολο μαρτυρίου, μπροστά στην είσοδο του νησιού μετατρέπει αυτόματα σε μνημείο προσκύνησης, που παύει να είναι ένας τουριστικός τόπος. Ο επισκέπτης καλείται να επισκεφθεί το νησί με σεβασμό...», λέει ο Κώστας Τσόκλης.
«...Ο καλλιτέχνης αφ' ενός μας καλεί να συμμεριστούμε τις συνθήκες διαβίωσης εκείνων που έζησαν αποκλεισμένοι στο νησί από το 1904 μέχρι και το 1957 και αφετέρου μας προσφέρει μια διέξοδο μέσω της τέχνης. Ο τρίτος στόχος του είναι η διατομεακή συλλειτουργία τεχνών και επιστήμης και η ουμανιστική συν-θεώρηση παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος. Αυτός είναι ο λόγος που το φιλόδοξο αυτό εγχείρημα αγκαλιάζει, πέρα από τα εικαστικά, τη μουσική, την αρχαιολογία και την επιστήμη», αναφέρει στο εισαγωγικό της σημείωμα στον κατάλογο της έκθεσης η ιστορικός τέχνης, Κατερίνα Κοσκινά που επιμελείται της έκθεσης μαζί με τον διευθυντή Μουσείων, Bruno Cora.
O Νίκος Ξυδάκης συνέθεσε τη μουσική που συνοδεύει τον επισκέπτη στη διαδρομή. H έκθεση που υποστηρίζεται από το υπουργείο Πολιτισμού - Τουρισμού, την Περιφέρεια Κρήτης, τον Δήμο Αγίου Νικολάου, το Δημοτικό Μουσείο Κώστα Τσόκλη και τελεί υπό την αιγίδα της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για την UNESCO θα διαρκέσει έως τις 31 Οκτωβρίου 2012.
Πηγές έμπνευσής για τον καλλιτέχνη ήταν το νησί το ίδιο και τα ερείπια των κτισμάτων, η χωρίς ελπίδα επιθυμία φυγής, («Ο εισερχόμενος ας αποθέσει κάθε ελπίδα», ήταν γραμμένο στην είσοδο), η απελπισμένη ανάγκη επικοινωνίας με τον έξω κόσμο, οι πολλές αυτοκτονίες, η φθορά, η έλλειψη κατόπτρων (για ευνόητους λόγους), ο έντονος ερωτισμός, ο θάνατος και οι γεννήσεις, η βρωμιά αλλά και η νοικοκυροσύνη, καθώς και το μικρεμπόριο που ασκούνταν πάνω στο νησί.
«Όπως στις αρχαίες τραγωδίες, όπου η μοίρα των ηρώων είναι πάντα ζοφερή και έρχεται η ομορφιά του Λόγου και οι αναπάντεχες λύσεις των πολύπλοκων σχέσεων και καταστάσεων να λυτρώσει τους ήρωες, αλλά και το θεατή, έτσι κι εδώ, φιλοδοξώ, πρώτα να ταυτίσω τον επισκέπτη με εκείνους που απομονωμένοι από την κοινωνία έβλεπαν το σώμα τους και τις ψυχές τους σιγά – σιγά να λιώνουν, και ύστερα να τον λυτρώσω μέσω της γοητείας της φύσης και της τέχνης, οδηγώντας τον τελικώς, στη συνειδητοποίηση της δικιάς του τύχης, του να μπορεί δηλαδή να απολαμβάνει τα δώρα της ζωής, της ελευθερίας, και της τέχνης» λέει ο δημιουργός.
Το νησί των λεπρών
Σύμφωνα με τις πηγές, το νησί Σπιναλόγκα αρχικά, ήταν η δυτικότερη απόληξη της χερσονήσου Κολοκύθα στην Ελούντα της Κρήτης.
Το 1526, ήρθαν οι Ενετοί κι άνοιξαν διώρυγα αποκόπτοντας αυτή η ακρούλα –ένα κομμάτι 85.000 τ.μ. γης, που έμελλε, αιώνες αργότερα, να γίνει η στιγματισμένη Σπιναλόγκα, το διαβόητο κολαστήριο των λεπρών.
Οφείλουμε ωστόσο να αναγνωρίσουμε ότι την ύπαρξη της Σπιναλόγκου έκανε γνωστή στο ελληνικό κοινό η Βικτόρια Χίσλοπ και το ομώνυμο σήριαλ του Mega, ο Μάινας και η Λέχου κλπ, αλλιώς το νησί των λεπρών θα παρέμεινε στην ανωνυμία του.
Η έκθεση ονομάζεται «Tsoclis, εσύ ο τελευταίος λεπρός» και θα είναι ανοιχτή για το κοινό ως τις 31 Οκτωβρίου.