Αποτελεί πλέον εγνωσμένη πραγματικότητα η δυσλειτουργικότητα και η αδυναμία των απανταχού κάθετα διαρθρωμένων γραφειοκρατικών μηχανισμών να ανταποκριθούν επαρκώς και σε σωστό χρόνο στα λιγότερο ή περισσότερο επείγοντα προβλήματα που επιβαρύνουν σοβαρότατα τις ήδη υπερπολυπλοκοποιημένες κοινωνίες του ύστερου καπιταλισμού.
Πρόκειται για απηρχαιωμένες ιεραρχικές δομές συγκρότησης που βλέπουν μονάχα οριζόντια και κάθετα, δίχως να λαμβάνουν υπ' όψη τις καμπυλώσεις και τις στρεβλώσεις του χώρου, τον οποίο αναλαμβάνουν να οργανώσουν.
Αυτός ο χώρος, ο κοινωνικός χώρος, ο τόσο ρευστός και μη γεωμετρικός, χρειάζεται άλλου τύπου δομές ανταπόκρισης που σε αυτή τη φάση μόνο τα σύγχρονα μέσα διαδικτυακής επικοινωνίας μπορούν να προσφέρουν.
Τρανταχτό παράδειγμα τα όσα συνέβησαν πρόσφατα στη Ρωσία:
Το περασμένο Σάββατο, οι New York Times ανέφεραν τα εξής: οι καταστροφικές πλημμύρες τις οποίες υπέστη η πόλη του Κριμσκ έγιναν η αφορμή για αναπάντεχες εξελίξεις, κυρίως χάρη στη δύναμη του διαδικτύου. Αφενός, τέθηκε υπό κρίση η ετοιμότητα του κρατικού μηχανισμού. Αφετέρου, αναδύθηκε στην επιφάνεια ένα ετερόκλητο πλήθος νέων εθελοντών - λέγεται πως ξεπέρασαν σε αριθμό τα 2000 άτομα - που ήρθε με καμιόνια γεμάτα προμήθειες να βοηθήσει μία πόλη που δεν τους περίμενε. [...] Αυτή η μορφή ακτιβισμού σηματοδοτεί μία βαθιά αλλαγή, σε μία χώρα που κατά τη διάρκεια της Σοβιετικής περιόδου, προσέγγιζε τις καταστροφές με στρατιωτική λογική και μυστικότητα.
Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που μία ομάδα διαδικτυωμένων εθελοντών προλαμβάνει την κινητοποίηση του κρατικού μηχανισμού. Κατά τη διάρκεια του φιάσκου με τον τυφώνα Κατρίνα, ο πρώην ηγέτης των Μαύρων Πάνθηρων της Νέας Ορλεάνης, Μάλικ Ραχίμ, μαζί με μέλη μιας τοπικής αναρχικής κολλεκτίβας, αγνόησαν τις διαταγές εκκένωσης και, με τη βοήθεια εθελοντών οργανωμένων μέσω διαδικτύου, πραγματοποίησαν μία επιχείρηση ανακούφισης των πληγέντων, οι οποίοι διαφορετικά θα αφήνονταν στο έλεος της κατάστασής τους τόσο στη μεγάλη κρίση όσο και κατά τη διάρκεια των χαοτικών μηνών που ακολούθησαν.
Θα αντιτείνει κανείς πως τέτοιου είδους εθελοντικής δράσης συναντάται συχνά σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης. Ωστόσο, το νέο στοιχείο είναι η ικανότητα των καθημερινών ανθρώπων να αντιμετωπίζουν ρευστές καταστάσεις, οργανώνοντας τη δράση τους μέσω φορητών τεχνολογιών επικοινωνιών, με πολύ πιο ισχυρό κίνητρο απ' ό,τι σε άλλες περιπτώσεις.
Το ερώτημα, λοιπόν, που ανακύπτει είναι πόσο πολύ και πόσο βαθιά μπορεί να αναπτυχθεί αυτό το μοντέλο συν-εργασίας και συν-ύπαρξης, αν μπορεί να αποτελέσει κυρίαρχη μορφή δημιουργικής και παραγωγικής δραστηριότητας ή αν θα παραμείνει κάτι που θα εξακολουθήσει να προκύπτει περιστασιακά και στο περιθώριο της κανονικότητας.
Πολλοί πιστεύουν ότι ο μόνος δρόμος για την ανάδυση του εθελοντικού συνεργατισμού ως κυρίαρχου οικονομικού μοντέλου θα ήταν μία μόνιμη κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, πράγμα που θα συνεπαγόταν την πλήρη κατάρρευση των συνηθισμένων δομών στις οποίες στηριζόμαστε.
Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν ισχύει, καθώς έχει αποδειχθεί πολλάκις στο παρελθόν πως η αυθόρμητη, φυσική, ανθρώπινη κινητοποίηση προκύπτει πάντοτε στην απαρχή μίας κρίσης. Στις δε κοινωνίες που τελούν διαρκώς υπό το καθεστώς εκτάκτου ανάγκης, κυρίως λόγω μόνιμης έλλειψης πόρων, όχι μόνο δεν ευδοκιμεί το πνεύμα της συνεργατικότητας, αλλά μάλλον εντείνεται εκείνο της συγκρουσιακότητας.
Απεναντίας, αυτό που φαίνεται να ισχύει είναι ότι μία τέτοια μορφή οικονομικής ύπαρξης μπορεί να προκύψει μονάχα στο πλαίσιο μιας οικονομικά ασφαλούς και σταθερής κατάστασης, υπό μορφή στιγμιαίων συνδέσεων και ανταποκρίσεων, που αδυνατούν να κλονίσουν πραγματικά τα κυρίαρχα μοντέλα οικονομίας.