Στην Ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα, οι θνητοί μιμούνταν τους θεούς τους, κυρίως τις... αταξίες τους, μέσα από εορταστικά τελετουργικά και ιερά μιμοδράματα (βλέπε τις ταινίες του Τίντο Μπρας). Στον χριστιανικό κόσμο, δεν υπάρχει, τουλάχιστον όχι εμφανώς και απροκάλυπτα, αλλά πολύ ψυχόδραμα και κουλτουριάρικος κινηματογράφος (βλέπε τις ταινίες του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν).
Στη δική μας άθεη εποχή, όπου ο Ύψιστος δεν υπάρχει παρά μόνο ως υπόμνηση της οφειλόμενης πίστης μας προς αυτόν (το «In God we trust» των κερμάτων και των χαρτονομισμάτων), τη θέση του έρχεται να πάρει ένας νέος τύπος πολυθεϊστικής κουλτούρας, όπου τη θέση των παλαιών θεών ή του Ενός Θεού έρχονται να την καταλάβουν τα αστέρια της μεγάλης και της μικρής οθόνης, της ποπ-ροκ μουσικής βιομηχανίας και της μόδας.
Οι νέοι «ναοί» είναι υπερεθνικοί, δια-φυλετικοί, δια-σεξουαλικοί, δια-οικονομικοί και δια-ταξικοί: οίκοι υψηλής ραπτικής και πρετ α πορτέ, συναυλιακοί χώροι, κινηματογραφικά στούντιο και τηλεοπτικά πλατώ. Εκεί τελούνται πια οι θυσίες και οι ιερουργίες της νέας εποχής.
Εντούτοις, μείζον διαχρονικό χαρακτηριστικό των θεών είναι η σπανιότητα της εμφάνισής τους: στην αρχαιότητα εμφανίζονταν μεταμορφωμένοι, στους νεώτερους χριστιανικούς χρόνους ως ενσαρκωμένη θεϊκή ουσία και στις μέρες μας με μαύρα γυαλιά, λιμουζίνες με φιμέ τζάμια και πλήθος «φουσκωτών» ντουλαπών που με τον όγκο τους τους κρύβουν από τα φλας και τα αδιάκριτα βλέμματα ενός πεινασμένου για παρουσία κοινού.
Με λίγα λόγια, για να είσαι θεός και να αξίζεις να λέγεσαι τέτοιος πρέπει να είσαι φειδωλός, να λες πολλά «όχι» και λίγα «ναι», όπως επίσης να ξέρεις να κεφαλαιοποιείς την παρουσία σου μέσω «επιλεκτικών» και «τόσο όσο» εμφανίσεων ή «επιφανειών», όπως λένε οι θεολόγοι.
Διότι, για να έχει αξία η παρουσία σου, αυτή πρέπει να είναι σπάνια και μερική. Κάτι σαν θαύμα που όταν συμβαίνει «παράγει» σημασία ή, ακόμη πιο απλά, σαν το κυλοτάκι που κάνει να βγει, αλλά δεν βγαίνει, αφήνοντας κατά το ήμισυ έκθετο αυτό που καλύπτει, διότι μόνον έτσι έχει αυτό σημασία, μόνον έτσι παράγει ένταση: αποκρυπτόμενο από το μάτι.
Το μάτι δεν πρέπει να δει ποτέ ολόκληρο και διαρκώς αυτό που «ψοφάει» να δει και να συλλάβει με ένα βλέμμα του. Και δεν πρέπει ποτέ να συμβεί κάτι τέτοιο διότι – πέρα από την ασύλληπτη απειρότητα του θείου, που ούτως ή άλλως δεν χωράει μέσα σ' ένα «βλέμμα» ή σ' ένα «αυτί» – υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να αποκαλυφθεί πως τελικά κάτω από τα πέπλα απουσίας δεν κρύβεται ΚΑΤΙ, αλλά το ΤΙΠΟΤΑ. Πως εντέλει, «πολύς ντόρος για το τίποτα»: πράγμα κακό, διότι έτσι ατροφεί η φαντασία, η οποία αναλαμβάνει να ενισχύσει και να διογκώσει μια ελλειμματική πραγματικότητα.
Αν, όμως, αυτή είναι η κυρίαρχη λογική της βιομηχανίας του θεάματος και της οικονομίας του, τότε πώς εξηγείται το ολοένα διογκούμενο φαινόμενο της διαρροής sex tapes διασήμων και αστέρων που τους δείχνουν να το κάνουν όπως όλοι άνθρωποι, δηλαδή «σαν ζώα», εκθέτοντας μέχρι και τα πλέον απόκρυφα σημεία της φύσης τους, ή η αυτο-έκθεσή τους σε εκπομπές reality; Τι συμβαίνει όταν η πραγματικότητα, από ελλειμματική, γίνεται πληθωριστική, πλεοναστική;
Καθώς η βιομηχανία έχει αναπτυχθεί στον υπέρτατο βαθμό, παράγοντας καθημερινά αστέρες και διασημότητες, έστω και του ενός τετάρτου, αυτό που έχει πλέον σημασία δεν είναι η «λάμψη» δια της απουσίας, αλλά η διαρκής ροή «διασημότητας» και η μετάφρασή της σε συνεχόμενο χρόνο έκθεσης και άρα σε ροή κεφαλαίου.
Η νέα θεολογία της σύγχρονης μετα-βιομηχανικής εποχής δεν αποκρύπτει τα προϊόντα της, προκειμένου να διασφαλίσει τη «σπανιότητά» τους και, άρα, τη βιωσιμότητά τους (αυτή η λογική χαρακτηρίζει μάλλον την πρώτη εποχή της βιομηχανίας και του χρυσού).
Απεναντίας, τα υπερ-εκθέτει, αντικαθιστώντας τα ακατάπαυστα με άλλα προϊόντα, τα οποία έρχονται να πάρουν τη θέση τους, για να υποκατασταθούν κι αυτά με τη σειρά τους από άλλα κι άλλα κι άλλα κι άλλα..., μέσα σε μία επ' άπειρον αλυσίδα παραγωγής αντιγράφων, όπου η πρωτοτυπία, η μοναδικότητα και η σπανιότητα δεν παίζουν πια κανέναν μα κανέναν ρόλο.
Εκείνο όμως, που μέσα από αυτή την υπερ-έκθεση και την υπερ-αποκάλυψη, αποκρύπτεται και συγκαλύπτεται τελικά είναι ο ίδιος ο μηχανισμός παραγωγής συστημάτων πίστης ο οποίος, μέσα από τη μάσκα της διαφάνειας και του «όλα στη φόρα», μεταμφιέζει τη διαμορφωτική του λειτουργία, κάνοντάς τη περισσότερο αποτελεσματική.
Άλλοτε μέσω της αδιαφάνειας και της απόκρυψης, σήμερα μέσω της διαφάνειας και της αποκάλυψης, αυτό που πρέπει πάντοτε να μη φαίνεται είναι οι στρατηγικοί μηχανισμοί και οι πολιτικές πίσω από τις πίστεις.
Ο απόστολος Παύλος και η Μιούτσια Πράντα ως κοινωνικοί μηχανικοί...