Βράδυ Κυριακής, 4 Ιουλίου 2004: Η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου έχει θριαμβεύσει στο Euro της Πορτογαλίας. Ο κόσμος πανηγυρίζει κι ο Γιώργος Παπανδρέου ανοίγει το χορό των... μαργαριταριών, που εκπορεύονται από «επίσημα» χείλη.
«Είμαστε πλέον ισχυροί σε πολλούς τομείς», δηλώνει με στόμφο ο κ. Παπανδρέου, που διανύει τον πέμπτο μήνα στην προεδρία του ΠΑΣΟΚ. Ω, ναι, καίρια «εξήγηση» της κατάκτησης του τροπαίου... Διότι, αν δεν είχαμε μπει στην ΟΝΕ, με τι κουράγιο θα πηδούσε για κεφαλιές ο Χαριστέας;
Το ιδεολόγημα της «ισχυρής Ελλάδας», που κληροδότησε ο Κώστας Σημίτης, «έπρεπε» οπωσδήποτε να... κολλήσει στις ιδρωμένες φανέλες των διεθνών ελλήνων ποδοσφαιριστών. Περίπου όπως τα προηγούμενα χρόνια η «ισχυρή Ελλάδα» ανιχνευόταν – θαυματουργή, «δικαιωμένη» και... προστάτιδα- στα μετάλλια των αθλητών στίβου ή των αρσιβαριστών. Πώς είναι η σχετική λαϊκή ρήση; Α, ναι... «Πρώτα φεύγει η ψυχή και μετά το χούι»...
Όχι πως το χούι απαιτούσε ... επίγνωση του αντικειμένου, για να εκδηλωθεί: Μπορεί ως πρωθυπουργός ο κ. Σημίτης να συναρτούσε κάθε αθλητική επιτυχία προς την «ισχυρή»- πολιτικώς και οικονομικώς- Ελλάδα, αλλά αυτή η ψύχωση δεν απέτρεψε την γκάφα του Απριλίου 2000. Τότε κέρδισε ευρωπαϊκό τρόπαιο (το «Κύπελλο Σαπόρτα») η ομάδα μπάσκετ της ΑΕΚ κι ο πρωθυπουργός Σημίτης απέστειλε συγχαρητήριο τηλεγράφημα στην... ΠΑΕ ΑΕΚ!
Η διαφορά ανάμεσα στις ΠΑΕ και τις ΚΑΕ πιθανότατα παρέπεμπε σε... ψιλά πράγματα, για τον κ. Σημίτη. Για εκείνον, τότε, τα αρχικά ΚΑΕ ίσως να προσδιόριζαν κάποια χρηματιστηριακή εταιρεία- πχ «Καραμήτρος Αναπτυξιακή Επενδυτική», ή κάτι τέτοιο.
Ε, εκείνες τις μετεκλογικές ημέρες του Απριλίου 2000 ήταν και το επιτελείο του πρωθυπουργού απορροφημένο από το σχηματισμό της νέας κυβέρνησης και έτσι κανένας – σχετικότερος του κ. Σημίτη- δεν απέτρεψε τη... μείξη ποδοσφαίρου και μπάσκετ!
Οι «κεφαλές του τόπου» δεινοπάθησαν στο Καλλιμάρμαρο
Επιστροφή στο βράδυ της 4ης Απριλίου 2004: Οι τηλεοπτικές εκπομπές θαρρείς πως διαγωνίζονται για την πιο υπερφίαλη ατάκα. Παρουσιαστής σχολιάζει ως εξής τις εικόνες πανηγυρισμού ομογενών στο Λονδίνο: «Η δύναμη του ελληνισμού αυτή είναι. Αν το έπαιρνε η Αγγλία δεν θα έβγαιναν τόσοι Άγγλοι στους δρόμους της Αθήνας».
Τον άκουγες κι απορούσες: Ποιοι Βρετανοί θα μπορούσαν, δηλαδή, να βγουν μαζικά στους δρόμους μας; Οι...πολυπληθείς άγγλοι φοιτητές που σπουδάζουν στα ελληνικά πανεπιστήμια;
Δευτέρα, 5ης Ιουλίου, 2004: Προθερμαίνονται οι πολιτικές, αθλητικές και θρησκευτικές «κεφαλές του τόπου». Ετοιμάζουν τις «ενδεδειγμένες» προκρούστειες κλίνες, πάνω στις οποίες θα ρίξουν το θρίαμβο, σε μερικές ώρες. Στο Καλλιμάρμαρο, στην προγραμματισμένη εορταστική υποδοχή της ομάδας. Μόνο που εκεί τους περιμένει δυσάρεστη έκπληξη.
Διακόσιες χιλιάδες κόσμου ανυπομονούν να γλεντήσουν παρέα με τους παίκτες και τον προπονητή. Να απαλλαγούν από την πασαρέλα των «μεσολαβητών» που πλασάρουν μεγάλα λόγια - μπας και «δανειστούν» λίγη από τη λάμψη του Κυπέλλου- και ρηχές «εξηγήσεις» του θριάμβου, για να τον καλουπώσουν πάνω στα δικά τους στερεότυπα.
Ματαίως ανεβάζει τον τόνο της φωνής της η Δήμαρχος Ντόρα Μπακογιάννη, αναφερόμενη στους επικείμενους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ούτε χειροκροτήματα κερδίζει, ούτε τη γενική ψυχρότητα σπάει. Κάποια προσοχή αποσπά μόνο την ώρα που μεταφράζει τα λόγια του Ότο Ρεχάγκελ. Μουρμούρα και γκρίνια για τον υφυπουργό Αθλητισμού Γιώργο Ορφανό, ηχηρές αποδοκιμασίες για τον πρόεδρο της ΕΠΟ, Bασίλη Γκαγκάτση.
Όταν η «δική μας» Παναγία νίκησε κι έχασαν οι άλλες...
Νομίζει ότι βρήκε θεόσταλτη ευκαιρία; Θεωρεί πως τα - κάπως παλαιότερα- πανύψηλα ποσοστά δημοτικότητας τον προστατεύουν, εν είδει αποτελεσματικής αμυντικής (αγίας) «ζώνης»; Οτιδήποτε κι αν ισχύει, στο Καλλιμάρμαρο o αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος μιλά για τη σημασία του σταυροκοπήματος στην έκβαση ενός ματς, τη βοήθεια της Παναγίας, το ορθόδοξο έθνος...
Τι να συμπεράνει κανείς; Ότι καθ' όλο το 2004 ήταν ντεφορμέ η Παναγία των Παρισίων, ομοίως και η «Παναγία η Μιλανέζα» - ανακάλυψη του Βέγγου στο «Ψηλά τα χέρια Χίτλερ»- κι έτσι κυριάρχησε, επί τέλους, η χάρη της Παναγίας της Γαλανολευκοφορούσας;
Γιατί η «δική μας» Μεγαλόχαρη επί τόσες δεκαετίες έμενε ασυγκίνητη στη θέα ελλήνων ποδοσφαιριστών που έκαναν το σταυρό τους και δεν έβαζε το χέρι της; Δοκίμαζε, άραγε, την πίστη μας η Μεγαλόχαρη ή απλώς το 2004 ... την κάναμε μεταγραφή; Θου Κύριε. Την ώρα που ο Χριστόδουλος αγορεύει για την ορθοδοξία, το πλήθος τραγουδά «σήκωσέ το, το γαμημένο, δεν μπορώ να περιμένω».
Το... αυτογκόλ των πάσης φύσεως αρχών
Η εκδήλωση στο Καλλιμάρμαρο είναι το «αυτογκόλ» των «αρχών»: Έδωσαν στον κόσμο την ευκαιρία να επιδοθεί σε μαζικό «σιχτίρισμα», τα αίτια του οποίου ασφαλώς σχετίζονται με πολλά καθημερινά «μπουχτίσματα» κι όχι μόνο με την... επιδρομή των γραβατωμένων ή ρασοφόρων «ταγών» στο Κύπελλο του Euro.
Η «επιχείρηση- καλούπωμα», όμως, συνεχίζεται, επί πολλές ημέρες σε τηλεοπτικά πάνελ, δηλώσεις, «αναλύσεις». Κάθε πολιτικός της ΝΔ ή του ΠΑΣΟΚ που... σέβεται την ιδιότητά του, νιώθει υποχρεωμένος να «τιμήσει» την Εθνική, αναμασώντας τα «politically correct» μονότονα κλισέ.
Πλάι στην πατροπαράδοτη ερμηνεία των αθλητικών επιτυχιών, δηλαδή την ικανότητα των Ελλήνων «να μεγαλουργούν όταν είναι ενωμένοι σαν γροθιά», προλαβαίνει σε λίγες ημέρες να γίνει κουραστικό στερεότυπο το σόφισμα που άπτεται της καταγωγής του Ότο Ρεχάγκελ: Την απίστευτη επιτυχία την έφερε η «γερμανική πειθαρχία», ο «γερμανικός ορθολογισμός», κλπ.
Μηχανιστικές μεταφορές, αλλά και χονδροειδείς...
«Ομοψυχία» με γκρίνια και μουρμούρες, μέχρι... τη νίκη
Μήπως, όντως, στη μεγάλη περιπέτεια του Euro 2004 δέσποσε κάποια ξεχωριστή έκφανση «εθνικής ομοψυχίας», διαφορετική από εκείνη που μας χαρακτήριζε όταν τρώγαμε τεσσάρες ή και εφτάρες; Μήπως... παραήμασταν - έθνος, φίλαθλοι, Τύπος, ομάδα- «ενωμένοι σαν γροθιά»;
Όχι. Όλα άρχισαν, στα προκριματικά, εν μέσω γκρίνιας για τον Ρεχάγκελ. Αργότερα η γκρίνια εστιάστηκε στους παίκτες που (δεν) πήρε μαζί του ο προπονητής. Μόλις έφθασε η αποστολή στην Πορτογαλία, να σου οι εσωτερικές προστριβές για το αν ο Ντέμης Νικολαϊδης είναι ξένο σώμα. Δυσφορούσε ο Βασίλης Τσιάρτας, ο μοναδικός παίκτης με εξαιρετική μακρινή μπαλιά, που πίστευε ότι ο Ρεχάγκελ έπρεπε να τον αξιοποιεί περισσότερο στα ματς.
Ό,τι και να λένε οι... παραμυθάδες, έτσι πορεύθηκε η Εθνική μέχρι και την νίκη στον τελικό της 4ης Ιουλίου 2004!
Οι πλασιέ της θεωρίας ότι ο θρίαμβος οφείλεται στη «γερμανική πειθαρχία» δεν εννοούν ασφαλώς πως οι παίκτες έπαιζαν βάσει συγκροτημένου πλάνου. Θα έκρουε ανοιχτές θύρες όποιος περιοριζόταν σε αυτό το σημείο: Και στο παρελθόν, ανεξαρτήτως αποτελεσμάτων, το πειθαρχημένο παιχνίδι ήταν ο κανόνας στην ελληνική εθνική ομάδα, που δεν διέθετε δα πολλούς ικανούς σολίστ, έτοιμους να επιδοθούν σε... μαγικούς αυτοσχεδιασμούς.
Άλλο εννοούν λοιπόν οι διακινητές της εν λόγω θεωρίας. Κατ' αυτούς η ευεργετική «γερμανική πειθαρχία» είναι το «βασιλική (σ. σ. εξουσιαστική, εν γένει) διαταγή και τα σκυλιά δεμένα», δηλαδή αυτό που οραματίζονται ως ευκταίο πρότυπο κοινωνικής χειραγώγησης. Έλα όμως που όσο περισσότερα αποκαλύπτονταν για το Euro 2004, τόσο... μπαγιάτευαν τούτα τα «εμπορεύματα».
Το άγνωστο (τότε) περιστατικό του ημιτελικού
Ο Β.Τσιάρτας έχει διηγηθεί ένα περιστατικό. Αφορά τον ημιτελικό με τη Γαλλία και το εξιστορεί ο δημοσιογράφος Αντώνης Καρπετόπουλος (SportDay, 14 Οκτωβρίου 2009):
«Ο Ρεχάγκελ πριν από το ματς είχε πει στον Καψή να παίζει μαν του μαν τον Τρεζεγκέ, στον Σεϊταρίδη να παίζει μαν του μαν τον Ανρί και στον Κατσουράνη να πάει στον Ζιντάν. Στην προθέρμανση, όταν οι παίκτες μείνανε μόνοι τους, ο Κατσουράνης είπε στον Μπασινά, τον Καραγκούνη και τον Ζαγοράκη να μην τον αφήνουν μόνο με τον «Ζιζού», γιατί μπορεί να ξεφτιλίσει άνθρωπο! Οι παίκτες συμφώνησαν να τον παίξουν εναλλάξ και να τον μαρκάρει όποιος είναι κοντά του. Ο δε Κατσουράνης ανέλαβε να βοηθήσει τον Καψή στο μαρκάρισμα του Τρεζεγκέ και να παίρνει τον φορ των Γάλλων όταν βγαίνει εκτός περιοχής. Στο ημίχρονο ο Ρεχάγκελ μπήκε στα αποδυτήρια έξαλλος και επιτέθηκε στον Καψή. Οι παίκτες απάντησαν, ακολούθησε ένας σκοτωμός και ο Ρεχάγκελ συμφώνησε να γίνει έτσι και στο δεύτερο ημίχρονο. Στο τέλος του ματς, μετά τη νίκη με 1-0, έτρεχε με υψωμένα τα χέρια φωνάζοντας ότι είναι ο αυτοκράτορας του κόσμου!»
Τι δείχνει το περιστατικό του ματς με τη Γαλλία; Ότι η ομάδα προκρίθηκε στον τελικό χάρη στην ... αντάρτικη αυτενέργεια των παικτών, καθώς και τη - σοφή ή αναγκαστική- υποχωρητικότητα του Ότο. Ναι, του «κέρβερου» της ... «γερμανικής πειθαρχίας».
Οι ομάδες είναι ζωντανοί οργανισμοί και σε αυτούς δεν κάνει καλό η σιγή νεκροταφείου. Ούτε μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά, σε βάθος χρόνου, ως αθροίσματα άβουλων ρομπότ και ευθυνόφοβων εντολοδόχων.
Όσο είναι δεδομένο το αδιέξοδο ομάδων που δεν τρέφουν στοιχειώδη εμπιστοσύνη στον προπονητή τους (πχ Γαλλία στο Μουντιάλ 2010), άλλο τόσο προφανής φαντάζει η χρησιμότητα των «ταρακουνημάτων», όταν η «αυθεντίες» των κορυφών της ιεραρχικής πυραμίδας παράγουν αμφισβητήσιμες ιδέες.
Οι... δημιουργικοί τσακωμοί, το υποτιθέμενο γερμανικό know how
Σε ειδικές περιπτώσεις, μάλιστα, είναι χρήσιμα και τα... οριζόντια «ταρακουνήματα», ανάμεσα σε ισότιμους, ομόλογους: Γνωστό θα γινόταν, λίγα χρόνια αργότερα, ένα περιστατικό που «σφράγισε» το ματς Ελλάδα - Λετονία, για τα προκριματικά του Μουντιάλ 2010.
Στην ανάπαυλα του αγώνα εκείνου κι ενώ οι Λετονοί προηγούνταν με 2-1, οι παίκτες κατέφυγαν σε έναν τσακωμό που αποδείχθηκε άκρως... δημιουργικός: Νίκησαν 5-2, βοηθούσης - κακά τα ψέματα- της διαιτησίας και φυσικά της χαμηλής δυναμικότητας των αντιπάλων.
Όσο για την επίκληση της «γερμανικής αποτελεσματικότητας», «της γερμανικής μεθοδικότητας» και των λοιπών... γερμανικών στοιχείων, τα οποία υποτίθεται πως μας χάρισαν το τρόπαιο του 2004, η παρέλευση του χρόνου καθιστά το ερώτημα περισσότερο πιεστικό:
Τότε η ίδια η εθνική γερμανική ομάδα είχε συμπληρώσει οκτώ χρόνια δίχως να κατακτήσει κάποιο τρόπαιο – ευρωπαϊκό ή παγκόσμιο. Τώρα τα «στείρα» χρόνια της είναι ακριβώς διπλάσια. Αν οι Γερμανοί κατείχαν και κατέχουν κάποιο ποδοσφαιρικό know how, γιατί στην ευχή δεν επωφελούνται οι ίδιοι, ούτε καν όταν επιστρατεύουν αντιπροσωπευτικά συγκροτήματα που θυμίζουν... ΟΗΕ, με εξαιρετικούς παίκτες οι οποίοι κατάγονται από όλα τα μήκη και πλάτη της Γης;