Πόσες αφορμές έχουμε να θυμηθούμε το κάπως μακρινό 2004; Πολλές. Μία εξ αυτών ισχύει ...αδιαλείπτως από τον Οκτώβριο του 2011. Την έδωσε τότε ο Ευάγγελος Βενιζέλος, λέγοντας ότι το βιοτικό μας επίπεδο επέστρεφε -απλώς- στο 2004.
Έτσι, όσες φορές κάτι υπογραμμίζει πόσο ζοφερές εποχές διανύουμε, από τα «χαράτσια» και τις νέες μειώσεις αποδοχών μέχρι τα «κακά μαντάτα» για μερικούς ακόμη γνωστούς μας που έμειναν χωρίς δουλειά, η ...«all time classic» ατάκα του κ. Βενιζέλου μοιραία επανέρχεται στα «άνω διαζώματα» της μνήμης μας.
Βεβαίως τότε, τον Οκτώβριο του 2011, εξεπλάγησαν εκατομμύρια άνθρωποι που άκουσαν ή διάβασαν τη δήλωση Βενιζέλου ...
Ο αλλόκοτος παραλληλισμός του Ευάγγελου Βενιζέλου...
Το φθινόπωρο του 2011 η επισήμως καταγεγραμμένη ανεργία προσέγγιζε το 20% (τώρα πλησιάζει το 22%), αλλά το 2004 ήταν 10,5%. Κατά το 2004 οι ρυθμοί ανάπτυξης – ανεξαρτήτως του κατά πόσο ήταν «στέρεοι» οι «πυλώνες» της - «έτρεχαν» με 4,9%. Το φθινόπωρο του 2011 βιώναμε ύφεση -5,5% και τώρα κινούμαστε στο άκρως αποκαρδιωτικό -6,5%.
Επίσης η ακρίβεια ήταν – και είναι- πολύ μεγαλύτερη κατά τα έτη 2011-12, σε σύγκριση με εκείνη του 2004. Το φθινόπωρο του 2011, έπειτα από τρεις διαδοχικές αυξήσεις στον ΦΠΑ και τις συνακόλουθες ... εκτοξεύσεις τιμών, κάθε παραλληλισμός με το 2004 μάλλον ως κακόγουστο ανέκδοτο ηχούσε, στα αφτιά όσων μετρούσαν τα υπολείμματα του «μηνιάτικου» προτού αραγγείλουν πετρέλαιο θέρμανσης.
Εάν, όμως, η ατάκα Βενιζέλου μας παρέχει μια διαχρονική αφορμή να θυμόμαστε το 2004, υπάρχουν κι ερεθίσματα περισσότερο προσηλωμένα στο ...ημερολόγιο. Ποδοσφαιρικό Euro διεξαγόταν τότε, στην Πορτογαλία. Euro έχουμε και τώρα.
Και τότε παίζαμε με τους γηπεδούχους, στην πρεμιέρα...
Τότε, στην πρεμιέρα, η εθνική μας ομάδα είχε επικρατήσει με 2-1 των γηπεδούχων Πορτογάλων. Τώρα αναδειχθήκαμε ισόπαλοι των γηπεδούχων Πολωνών. Λέτε να αναμετρηθούμε μαζί τους στον τελικό, όπως συνέβη το 2004 με την παρέα του Κριστιάν Ρονάλντο; Χλωμό. Χλωμότατο...
Τότε «κλειδώσαμε» τη νίκη με εύστοχη εκτέλεση πέναλτι του Μπασινά. Τώρα ο Καραγκούνης δεν τα κατάφερε – αν ευστοχούσε, πιθανόν να νικούσαμε.
Τότε η ομάδα ριχνόταν σε μία μάχη, χωρίς να περιμένουν οι συντελεστές της – μα ούτε κανείς άλλος- τον απίστευτο θρίαμβο, που έμελλε να καταφθάσει στο τέλος του τουρνουά. Στην αρχή ήμασταν ικανοποιημένοι, μόνο και μόνο επειδή βρισκόμασταν στα τελικά του Euro.
Τώρα τι περιμένουμε; Ό,τι καλό «ήθελε προκύψει». Για να σκάσει λίγο το χειλάκι της Ελλάδας της κατάθλιψης, του θυμού, των αδιεξόδων. Τότε ζούσαμε το ιδεολόγημα – φούσκα της «ισχυρής Ελλάδας»...
«Χαρείτε το, γιατί αυτά τα θαύματα γίνονται μια φορά κάθε 150 χρόνια», είχε πει ο Δημήτρης Φύσσας, στον απόηχο του θριάμβου. Τώρα απλώς εικάζουμε σε πόσα χρόνια ή ... δεκαετίες θα πάρουμε ανάσα. Για δυο δεκαετίες σκληρής λιτότητας δεν μίλησε η Κριστίν Λαγκάρντ, προτού μας παραπέμψει για ... μαθήματα στη Λετονία της ένδειας και της μαζικής μετανάστευσης;
Ο Ρεχάγκελ και τα σφυρίγματα στο Καλλιμάρμαρο
Τότε, σε σύμβολο – και κεντρικό πρόσωπο- της ανεπανάληπτης επιτυχίας του Euro είχε αναδειχθεί ένας Γερμανός. Ο Οτο Ρεχάγκελ, φυσικά. Τώρα, ακούμε «Γερμανία» και ... αφήστε το, καλύτερα.
Όχι ότι δεν ανιχνεύονται και ομοιότητες... Να, ας πούμε, τα ... τεκμήρια εκτίμησης προς τους πάσης φύσεως «ταγούς». Ποιος ξεχνά τις εκδηλώσεις δυσφορίας και τα σφυρίγματα, με τα οποία – την επομένη του θριάμβου στη Λισαβόνα- εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι «υποδέχθηκαν» στο Καλλιμάρμαρο την ... πασαρέλα των αθλητικών, πολιτικών και θρησκευτικών «αρμοδίων»;
Μόνο η -τότε Δήμαρχος- Ντόρα Μπακογιάννη «διασώθηκε», εκείνο το βράδυ: Εξασφάλισε κάποια προσοχή, διότι εκτελούσε χρέη μεταφράστριας του Ρεχάγκελ!
Πόσο διαφορετικές, όμως, ήταν τότε ακόμη και οι εκδηλώσεις αποδοκιμασίας του κόσμου, σε σχέση με όσα είδαμε τα τελευταία δύο χρόνια...
Τότε το πνεύμα των «σφυριγμάτων» ήταν «σταματήστε να διεκδικείτε μερίδιο λάμψης από έναν άθλο που δεν σας ανήκει». Τα τελευταία δυο χρόνια η λέξη «λάμψη» ... συχνάζει μόνο σε ρεπορτάζ, για τις «βόμβες κρότου και λάμψης» της Αστυνομίας.
Όταν η Φάνη – Πάλλη Πετραλιά μας «προειδοποιούσε» ... διακριτικώς!
Τότε η «ισχυρή Ελλάδα», για να θυμηθούμε το ... σλόγκαν- ιδεοληψία του Κώστα Σημίτη, διοργάνωνε τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας...
Διανύαμε την τελική ευθεία των προετοιμασιών, όταν η εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» δημοσίευσε συνέντευξη της αναπληρώτριας υπουργού Πολιτισμού, Φάνης Πάλλη-Πετραλιά. Ήταν 5 Ιουλίου 2004, η επομένη του θριάμβου στον τελικό του Euro. Μια φράση της κυρίας Πετραλιά ομολογούσε και προειδοποιούσε- διακριτικώς...
«Ο Έλληνας πολίτης είναι ο μοναδικός χορηγός των Αγώνων», είχε πει η αρμόδια υπουργός. Όπερ μεθερμηνευόμενον, μην ακούτε τα παραμύθια για την πολυδιαφημισμένη «μεγάλη συνεισφορά» των ιδιωτών και των χορηγών!
Όμως, είπαμε, ήταν 5η Ιουλίου 2004... Την εποχή της γενικής ευφορίας για το Euro, η διατύπωση μιας σκληρής αλήθειας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες λίγο απασχολούσε τον κόσμο και ακόμη λιγότερο κόστιζε...
Σε τελική ανάλυση, τι σόι «ισχυρή Ελλάδα» θα είχαμε, χωρίς κάποια επίδειξη νεοπλουτισμού;
Το πανηγύρι είχε αρχίσει νωρίτερα, στις 5 Σεπτεμβρίου 1997: Τότε που ο Σάμαρανκ εκστόμισε τη λέξη «Athens», αναγγέλλοντας ότι η Ελλάδα αναλάμβανε τη διοργάνωση των Αγώνων του 2004.
Οι αλαλαγμοί χαράς, οι «αιρετικοί», οι «Κασσάνδρες»
Επί επτά χρόνια, οι αλαλαγμοί χαράς σκέπαζαν τις λιγοστές, θαρραλέες «αιρετικές» φωνές που επεσήμαιναν ότι μπαίναμε σε μια ζόρικη περιπέτεια. Περιπέτεια καθόλου γοητευτική (εκτός αν ήσουν μεγαλοεργολάβος ή πρόθυμος καταναλωτής «μεγάλων ιδεών»), μα πολύ επικίνδυνη.
Εάν κάποια από αυτές τις... παράταιρες φωνές κατόρθωνε να ακουστεί μέσα στον πανηγυρικό ορυμαγδό των καλοπροαίρετων, των «ψωνισμένων», των «εχόντων έννομο συμφέρον» και των πολιτικών εμπόρων αντιμετωπιζόταν με τον στερεότυπο αφορισμό: «Μην ακούτε τις Κασσάνδρες».
Κουτή προτροπή: Οι προβλέψεις της Κασσάνδρας επαληθεύτηκαν και οι Τρώες έκαναν κακό του κεφαλιού τους που δεν την άκουσαν...
Σήμερα σκοράρει σε κενή εστία οποιοσδήποτε επισημαίνει απλώς ότι οι «αιρετικοί» δικαιώθηκαν πλήρως στις προβλέψεις τους. Δεν είχαν τις μαντικές ικανότητες της Κασσάνδρας, αλλά απλή λογική και στοιχειώδη διορατικότητα.
Πόσο υποχρεώθηκε να πληρώσει για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 η κοινωνία που τώρα χάνει μισθούς, συντάξεις, κοινωνική πρόνοια και – τελικά- την ίδια της την αξιοπρέπεια; Το κόστος έμοιαζε από την αρχή με το ποσό που απαιτούν οι ...ανελέητοι εκβιαστές: Ολοένα και μεγαλύτερο.
Ο προϋπολογισμός των 2,2 δισ. ευρώ ήταν ... τιμή εκκίνησης!
Ο αρχικός προϋπολογισμός των Αγώνων, χωρίς τα έξοδα του Οργανισμού «Αθήνα 2004», ήταν 2,2 δισεκατομμύρια ευρώ. Πριν ακόμη παραδώσει το ΠΑΣΟΚ την εξουσία στη Ν.Δ. (Μάρτιος 2004), ο λογαριασμός είχε ήδη υπερδιπλασιαστεί, φθάνοντας τα 4,6 δισεκατομμύρια.
Προς το τέλος του 2004 η κυβέρνηση Καραμανλή ανακοίνωσε ότι ξοδέψαμε το ποσό των 8,95 δισ. ευρώ, αλλά αργότερα η Standard & Poor's μάς «ξεφούρνισε» άλλο ελάχιστο κόστος: τα 11,27 δισ. ευρώ.
Τελειώσαμε; Όχι δα- μη βιάζεστε... Πέρυσι η εφημερίδα «Real News» αποκάλυψε έγγραφο του υπουργείου Οικονομικών, το οποίο πιστοποιούσε ότι το κόστος ήταν 13,2 δισεκατομμύρια ευρώ. Επρόκειτο για το πόρισμα έρευνας, την οποία είχε ζητήσει ο τότε υφυπουργός Πέτρος Δούκας.
Έχουμε και λέμε, λοιπόν: Τα αρχικά 2,2 δισ. ευρώ αποδείχθηκαν ... τιμή εκκίνησης. Φθάσαμε στα 13,2 δισεκατομμύρια, ποσό που αντιστοιχεί σχεδόν στο 7% του ελληνικού ΑΕΠ. Για να έχουμε μέτρο σύγκρισης: Οι Αγώνες του 1992 στη Βαρκελώνη στοίχισαν το 1,6% του ισπανικού ΑΕΠ και εκείνοι του 2000 στο Σίδνεϊ, το 1,5% του ΑΕΠ της Αυστραλίας.
Στην ορθή παρατήρηση πως τα ΑΕΠ αυτών των χωρών ήταν πολύ μεγαλύτερα του δικού μας, σε απόλυτα μεγέθη, η αυτονόητη απάντηση είναι ότι ακριβώς για αυτόν το λόγο η χώρα θα όφειλε να είναι φειδωλή και «μαζεμένη» στην προετοιμασία των Αγώνων. Ήταν; Κάθε άλλο...
Η στέγη Καλατράβα και οι δαπάνες των Πορτογάλων για το Euro 2004
Το ποσό των 13,2 δισ. ευρώ είναι το τελευταίο – μέχρι στιγμής- επισήμως αναγνωρισμένο. Αποτελεί όμως «κοινό μυστικό» ότι η πραγματική «λυπητερή» υπερβαίνει τα 20 δισεκατομμύρια ευρώ, εάν προσμετρηθούν «ομιχλώδεις» δαπάνες που φορτώθηκαν «σιωπηρώς» στο ελληνικό Δημόσιο.
Σε αυτόν τον παροξυσμό γκλαμουριάς δυο πράγματα αξίζει να ξεχωρίσει κανείς: Ένα «έμβολο» κι ένα σύμβολο!
Οι «πονηρές», οι... βολικές καθυστερήσεις αποδείχθηκαν όπλο, με το οποίο «εμβολίστηκαν» -κι εν τέλει καθηλώθηκαν- οι όποιες αντιδράσεις θα μπορούσαν να έχουν προκληθεί από τη διόγκωση του κόστους.
«Μα, να γίνει η χώρα ρεζίλι; Ας είναι υπερκοστολογημένα, τώρα, τα έργα -σημασία έχει να προλάβουμε...». Ω ναι, πρόλαβαν να κάνουν ακόμη και την – ουδόλως αναγκαία- στέγη Καλατράβα! Αυτό ακριβώς είναι το σύμβολο. Σύμβολο ματαιοδοξίας, νεοπλουτισμού, κομπασμού της «ισχυρής Ελλάδας».
Η στέγη Καλατράβα κόστισε 350 εκατομμύρια ευρώ, δηλαδή το 54% ολόκληρου του ποσού (651 εκατ.) που είχαν ξοδέψει οι Πορτογάλοι για να κατασκευάσουν ή να ανακαινίσουν τα γήπεδά τους, εν όψει του Euro 2004!
Σύμφωνα με άλλον υπολογισμό, στην Πορτογαλία το πραγματικό, τελικό κόστος των γηπέδων ανήλθε στα 800 εκατ. Ευρώ. Έχουμε και λέμε, λοιπόν: Η «πολυτέλεια» της στέγης Καλατράβα, όποια γνώμη κι αν έχει κανείς για την αισθητική της κατασκευής, κόστισε κάτι λιγότερο ή κάτι περισσότερο του μισού (από 44% έως 54%) των χρημάτων που ξόδεψαν οι Πορτογάλοι για κάτι 100% αναγκαίο.
Τα ...μαραζωμένα Ολυμπιακά Ακίνητα
Τα Ολυμπιακά Ακίνητα είχαν προϋπολογισμό ενός δισεκατομμυρίου ευρώ και ... απείρως μεγαλύτερο, τελικό κόστος.
Πριν από δυο έτη υπολογίστηκε ότι απέδιδαν μόλις 30 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. «Μαραζωμένες» εγκαταστάσεις, λιγότερο πράσινο, λιγότεροι ελεύθεροι χώροι (σε Γαλάτσι, Μαρούσι, Νίκαια, κ.λπ.), περισσότερο τσιμέντο σε παραλίες (Σχινιάς, Αγ. Κοσμάς) και περισσότερη ασχήμια είναι το κληροδότημα της διοργάνωσης.
Α, μαζί με αυτά και το σκάνδαλο του συστήματος ασφαλείας «C4I»: Πάλι καλά που αναγνωρίστηκε κι ένα επιμέρους σκάνδαλο, μέσα στο τερατούργημα των Αγώνων του 2004!
«Μα δεν ήταν αναπόφευκτα όλα αυτά», θα πει κάποιος. Θεωρητικώς δεν ήταν, μολονότι η διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων αποδείχθηκε κατά το παρελθόν βαριά υπόθεση, με μακροχρόνιες συνέπειες, ακόμη και για ορισμένες μεγάλες χώρες.
Η γραμμή πλεύσης, όμως, των οικονομικών και πολιτικών ελίτ στην Ελλάδα καθιστούσε σχεδόν βέβαιη τη δικαίωση των «αιρετικών».
Κι όμως, είχαμε δείγμα γραφής! Από το 1997...
Παράδειγμα: Τον Αύγουστο του 1997, δηλαδή λίγες εβδομάδες προτού «κερδίσει» η Αθήνα τη διοργάνωση του 2004, είχε διεξαχθεί το «Αθήνα '97», το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα στίβου. Πόσο κόστισε η διοργάνωση; Ο αρχικός προϋπολογισμός, τον Μάιο του 1996, ήταν 5,2 δισεκατομμύρια δραχμές.
Σε ένα χρόνο κι ένα μήνα (Ιούνιος 1997) πρόλαβε να βρεθεί στα 9,2 δισ. δρχ., αλλά το τρίτο άλμα θα το ζήλευε κι ο... Σεργκέι Μπούμπκα: Οι δαπάνες εκτοξεύτηκαν στα 19 δισ. δρχ., δίχως καν να κάνει αναμόρφωση προϋπολογισμού η Κεντρική Οργανωτική Επιτροπή! Η φιγουρατζού «μαμά-Ελλάδα» είχε δώσει ήδη δείγματα γραφής.
Τι απέγιναν τα περίφημα «μεγάλα οικονομικά οφέλη» που θα έρχονταν και μάλιστα... για μόνιμη εγκατάσταση, χάρη στους Αγώνες του 2004;
«Θα έρθουν εδώ ξένοι επενδυτές», έλεγαν το ΠΑΣΟΚ και η Ν.Δ. Ναι, καλά. Κατά το... ένδοξο έτος 2004 η αξία των ξένων επενδύσεων περιορίστηκε στο 0,7% του ΑΕΠ. Το 2005 έπεσε περισσότερο -καθοδική μάλιστα ήταν και η τροχιά των ελληνικών επενδύσεων.
Το 2004, ένα εκατομμύριο τουρίστες... λιγότεροι!
Ο τομέας, όμως, στον οποίο οι υπερφίαλες προβλέψεις αποδείχθηκαν κωμικές ήταν ο τουρισμός...
Το 2004 ήλθαν στην Ελλάδα ένα εκατομμύριο ξένοι λιγότεροι από όσους μας επισκέφθηκαν το 2003. Στη συνέχεια σημειώθηκαν αυξομειώσεις που σχετίζονταν με «χίλιες δύο» παραμέτρους (τιμές, καλύτερη ή χειρότερη οικονομική κατάσταση διεθνώς κ.λπ.), όχι όμως με τις μνήμες των Αγώνων του 2004.
Πώς και γιατί θα μπορούσαν να είναι, δηλαδή, διαφορετικά τα πράγματα;
Ας πούμε ότι εσείς σκέφτεστε να επισκεφθείτε την Πράγα, το Παρίσι ή την Ινδία. Για να εκτιμήσετε το Taj Mahal, τα κάλλη του Παρισιού, τη Γέφυρα του Καρόλου και τα ωραία πάρκα της Πράγας, θα πρέπει να προηγηθούν... Ολυμπιακοί Αγώνες στις αντίστοιχες χώρες; Γιατί δηλαδή θα υπήρχε... Ολυμπιακό προαπαιτούμενο για την Κέρκυρα, τη Ρόδο, την Ακρόπολη;
«Μα η Βαρκελώνη από το 1992 έχει σταθερά υψηλότερο τουρισμό», θα παρατηρήσει κάποιος. Πολύ σωστά, διότι η Βαρκελώνη με τους Αγώνες κατόρθωσε να αναμορφωθεί προς το καλύτερο- κι αυτό μαθεύτηκε παντού. Η Αθήνα κατάφερε να παραμορφωθεί ακόμη περισσότερο.
Εκτός αν κάποιοι πίστεψαν ότι θα κατέφθαναν Ιάπωνες για να φωτογραφήσουν το γήπεδο του μπάντμιντον ή τον νέο Ιππόδρομο...
Θέμα ...«τζιζ», για το ΠΑΣΟΚ και η Νέα Δημοκρατία
Από το 2004 μέχρι σήμερα, είδαμε το ΠΑΣΟΚ και τη Νέα Δημοκρατία να τσακώνονται ακόμη και για τα οικονομικά της ... Άνω Ραχούλας. Για τις οικονομικές παραμέτρους των Αγώνων του 2004, ουδείς ανοίγει το στοματάκι του να πει κουβέντα για τον άλλον. Να εικάσουμε πως η διπλή ενοχή εξασφαλίζει την αμοιβαία σιωπή;
Ναι, επικρατούσε μεγάλη ευφορία το 2004... Τον Σεπτέμβριο του έτους εκείνους, μάλιστα, χαμογέλασαν και οι διοικήσεις όλων των Ανωνύμων Εταιρειών. Η κυβέρνηση Κώστα Καραμανλή μείωσε το φορολογικό συντελεστή από 35% σε 25%.
Υποτίθεται ότι θα ακολουθούσε ένας επενδυτικός οργασμός, ως αντάλλαγμα για τις απώλειες – περίπου 5 δισ. ευρώ ετησίως - που θα είχε το σκέλος των δημοσίων εσόδων. Στην τετραετία 2004-08 τα κέρδη των «Εισηγμένων» εταιρειών ανήλθαν σε δυσθεώρητα ύψη.
«Δυστυχώς, επενδύσεις δεν έγιναν», είπε περίλυπος, τον Μάιο του 2010, ο τότε «τσάρος της οικονομίας» Γιώργος Παπακωνσταντίνου, μιλώντας στην εκπομπή «Φάκελοι» του ΣΚΑΪ...
Το 2004, λοιπόν. Της μεγάλης ευφορίας, των μεγάλων προσδοκιών, των «μεγάλων ιδεών», των μεγάλων «γαλαντομιών. Πόσα από τα σημερινά μεγάλα δεινά μας, άραγε, έλκουν την καταγωγή τους κι από πεπραγμένα της εποχής εκείνης;