Mε καλά μεθοδευμένες κινήσεις ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσπάθησε όλα τα προηγούμενα χρόνια να διασφαλίσει ότι κανείς δεν θα μπορούσε να αμφισβητήσει την κυριαρχία του στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας.
Έκανε εκκαθαρίσεις στις ένοπλες δυνάμεις, την αστυνομία και τα δικαστήρια, έβαλε στο περιθώριο πολιτικούς αντιπάλους, κατάφερε με μια εκφοβιστική εκστρατεία να φιμώσει τον αντιπολιτευόμενο Τύπο και μέσω φίλων απέκτησε τον έλεγχο των περισσότερων ΜΜΕ, ενίσχυσε τις εξουσίες του με την αλλαγή του Συντάγματος κι υποσχόταν ένα λαμπρό οικονομικό μέλλον στους Τούρκους πολίτες.
Ως εκ τούτου αποτέλεσε έκπληξη το αποτέλεσμα των αυτοδιοικητικών εκλογών με την απώλεια όχι μόνον του κέντρου πολιτικής εξουσίας, της πρωτεύουσας Άγκυρας, αλλά όπως φαίνεται και της εμπορικής καρδιάς της χώρας, της Κωνσταντινούπολης.
Το αποτέλεσμα συνιστά το μεγαλύτερο πολιτικό σεισμό που ήρθε να κλονίσει τον Ερντογάν μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες αδιαμφισβήτητης εξουσίας και αλλεπάλληλες νίκες σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις. Μόνον που αυτή τη φορά είχε να αντιμετωπίσει τη λαϊκή δυσαρέσκεια για την κλυδωνιζόμενη οικονομία και μια συμπαγή αντιπολίτευση, που κινητοποιήθηκε για να αποτρέψει μια απόπειρα καλπονοθείας από το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), όπως σημειώνουν οι New York Times.
H απώλεια των μεγάλων αστικών κέντρων συνιστά τεράστιο πλήγμα για τον Τούρκο πρόεδρο και ο ίδιος το γνωρίζει καλά. Σε λιγότερο από μια δεκαετία κατάφερε από δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης να ανέβει τα σκαλοπάτια της εξουσίας και να εδραιωθεί ως ο ισχυρότερος πολιτικός ηγέτης στη γείτονα εδώ και πάνω από μισό αιώνα. Η αντιπολίτευση, όμως, άλωσε τα προπύργιά του στις μεγαλουπόλεις εγείροντας τεράστια εμπόδια στην προσπάθειά του να φροντίζει για την κάλυψη των αναγκών της εκλογικής του πελατείας και απειλώντας έτσι τα θεμέλια της πολύχρονης κυριαρχίας του. Το γεγονός ότι το AKP απώλεσε την εξουσία στη δυτική Τουρκία, συνιστά τομή, διότι οι πόλεις αυτές ενσαρκώνουν το μέλλον της χώρας, παράγουν τα 2/3 του ΑΕΠ και προσελκύουν τους νέους και όσους αναζητούν δουλειά.
Ο Ερντογάν έχει βέβαια προβάδισμα έναντι των αντιπάλων του, αφού το κόμμα του αναδείχθηκε πρώτο στις εκλογές της Κυριακής ειδικά στη συντηρητική ανατολίτικη ενδοχώρα, που έχει και τους πιο πιστούς οπαδούς του. Αλλά καθώς δεν αναμένεται νέα αναμέτρηση στις κάλπες τουλάχιστον για την επόμενη τετραετία, το διάστημα αυτό θα είναι ένα σημαντικό τεστ για το πόσο επισφαλής έχει γίνει πλέον η θέση του μετά την απώλεια των αστικών κέντρων που κατοικεί σχεδόν ο μισός πληθυσμός της χώρας.
Ένας από τους βασικούς κινδύνους για τον Ερντογάν είναι κατά πόσον το διάστημα αυτό θα επιτρέψει στην αντιπολίτευση να χτίσει γέφυρες με εκείνη τη μερίδα του εκλογικού σώματος που έτεινε ευήκοα ώτα στη ρητορική του Τούρκου προέδρου, μια ρητορική που εμφάνιζε τους αντιπάλους του ως πολέμιους των αξιών που πρεσβεύει η συντηρητική βάση των ψηφοφόρων του, σχολιάζει το Bloomberg.
«Οι δήμαρχοι δεν θα μεταμορφώσουν τις πόλεις τους, αλλά θα αλλάξουν τον τρόπο που οι οπαδοί του Ερντογάν βλέπου τα κόμματα της αντιπολίτευσης, ενισχύοντας έτσι τις πιθανότητες επιτυχίας τους στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση», εκτιμά ο Μερτ Γιλντίζ, πολιτικός αναλυτής του Foresight στην Κωνσταντινούπολη. «Ενώ ο Ερντογάν θα δυσκολευτεί να χρησιμοποιεί πόρους της τοπικής αυτοδιοίκησης για να διατηρήσει το δίκτυ κοινωνικής προστασίας για την εκλογική του βάση».
Το αποτέλεσμα δεν σημαίνει ότι ο Ερντογάν, που έχει άλλα τέσσερα χρόνια μπροστά του στην προεδρία, θα αλλάξει συμπεριφορά και θα πάψει να προωθεί τις συντηρητικές ισλαμικές αξίες έναντι της εκκοσμίκευσης, ή θα πάψει σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής να επιδιώκει στενότερες σχέσεις με τη Μόσχα απομακρυνόμενος από τους νατοϊκούς του εταίρους. Ίσως, βέβαια, να χαμηλώσει κάπως τους τόνους της αντιπαράθεσης με τη Δύση αν και δεν αναμένεται να αλλάξει την ουσία της γεωπολιτικής του κατεύθυνσης.
Αλλά η έκβαση της κάλπης έδειξε ότι ο Ερντογάν είναι ευάλωτος. «Είναι καταστροφή για’ αυτόν», εκτιμά η Ασλί Αϊντασμπάς, συνεργάτις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τις Διεθνείς Σχέσεις. «Γνωρίζουμε τώρα ότι δεν είναι ανίκητος».
Το ερώτημα είναι αν ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος έχει λάβει το μήνυμα των ψηφοφόρων, σημειώνει η Sueddeutsche Zeitung. «Μέχρι σήμερα βέβαια ο Ερντογάν ήξερε μόνον μια συνταγή κάθε φορά που αισθανόταν ότι απειλείται: να ασκεί όλο και μεγαλύτερες πιέσεις. Ο χρόνος θα δείξει εάν οι χθεσινές εκλογές τού έγιναν μάθημα».