Για πρώτη φορά εδώ και 25 χρόνια πολλές από τις μεγάλες πόλεις έστρεψαν την πλάτη στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντάν, που βλέπει την πρωτεύουσα και μεγάλα αστικά κέντρα να εγκαταλείπουν την εθνικιστική του συμμαχία εν μέσω μιας κλυδωνιζόμενης οικονομίας.
Αν και κατάφερε το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης να κρατήσει πόλεις στο εσωτερικό συγκεντρώνοντας ποσοστό 51,67% στις τοπικές εκλογές σ’ ολόκληρη τη χώρα -μόλις 0,2% κάτω σε σχέση με την προηγούμενη αναμέτρηση- οι αντικρουόμενες διεκδικήσεις νίκης και οι καταγγελίες της αντιπολίτευσης για χειραγώγηση της ψήφου ρίχνουν σκιά στη μάχη της εμπορικής καρδιάς της Τουρκίας, της Κωνσταντινούπολης.
Η τουρκική λίρα κατάφερε να ανακτήσει χαμένο έδαφος με την ισοτιμία της έναντι του δολαρίου να κερδίζει 0,2% γύρω στις εννιά παρά είκοσι το πρωί. Οι Αρχές είχαν εμποδίσει την πρόσβαση ξένων τραπεζών σε τουρκικές λίρες για να αποφίγουν το σορτάρισμα, αλλά το τουρκικό νόμισμα κατέγραψε τη δεύτερη χειρότερη επίδοση φέτος στις αναδυόμενες οικονομίες πίσω από το πέσο της Αργεντινής με απώλειες 5% έναντι του δολαρίου.
Οι πρώτες απώλειες του Ερντογάν -κυρίως σε Άγκυρα και Σμύρνη- σε εκλογική αναμέτρηση εδώ και χρόνια δείχνουν ότι το ΑΚΡ και ο εθνικιστικός του σύμμαχος πληρώνουν το τίμημα της ύφεσης της οικονομίας. Αν και αναλυτές εκτιμούν ότι το αποτέλεσμα της κάλπης δεν θα επηρεάσει σοβαρά την ισχύ του Τούρκου προέδρου στην άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας, η διάβρωση της υποστήριξης αναμένεται να επιτείνει την αίσθηση του κατεπείγοντος για τη λήψη μέτρων που θα επαναφέρουν την οικονομία στην αναπτυξιακή τροχιά και θα ανακτήσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών μετά τα λαϊκιστικά «μερεμέτια» των τελευταίων ετών.
«Η απώλεια της Άγκυρας, που είναι συνώνυμη της πολιτικής εξουσίας και της διακυβέρνησης συνιστά πολύ σημαντική ήττα», εκτιμά ο διευθυντής του ερευνητικού προγράμματος για την Τουρκία στο Ινστιτούτο για την Μεσανατολική Πολιτική με έδρα την Ουάσιγκτον, Σονέρ Τσαγάπταϊ στους New York Times.
Η εφημερίδα σημειώνει ότι «η ανεργία κυμαίνεται πάνω από 10% και έως 30% στις τάξεις των νέων. Η τουρκική λίρα έχασε το 28% της αξίας της το 2018 και συνεχίζει να κατρακυλά και ο πληθωρισμός έφθασε το 20% τους τελευταίους μήνες».
Ώθηση στην αντιπολίτευση η κάλπη
Για την αντιπολίτευση το αποτέλεσμα συνιστά μια «ηθική ώθηση» εκτιμά ο Οζγκούρ Ουνλουχισαρτσικλί, επικεφαλής των γραφείων του German Marshall Fund των ΗΠΑ στην Άγκυρα. «Το κυβερνών κόμμα», λέει, «θα περάσει δύσκολη περίοδο λόγω του πληθωρισμού και της ύφεσης».
Οι υποψήφιοι της αντιπολίτευσης έβγαιναν στα μπαλκόνια εξαγγέλλοντας δραστικές αλλαγές, υποσχόμενοι να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, να βελτιώσουν την εκπαίδευση και τις κοινωνικές υπηρεσίες, χωρίς να μασούν τα λόγια τους στις επιθέσεις που εξαπέλυαν κατά του Ερντογάν.
Αν και το όνομα του Τούρκου προέδρου δεν περιλαμβανόταν στα ψηφοδέλτια, το διακύβευμα ήταν η πολιτική του ισχύς μετά από 25 χρόνια κυριαρχίας του κόμματός του σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη. Καθ’ οδόν προς τις κάλπες ο Ερντογάν έκανε πάνω από 100 προεκλογικές συγκεντρώσεις, μιλώντας έως και οκτώ μέρες τη μέρα σε κάποιες περιπτώσεις. Ανέλαβε αυτός τον πρωταγωνιστικό ρόλο στον αγώνα, είναι δε χαρακτηριστικό ότι λίγες μέρες πριν τις εκλογές παραχώρησε συνέντευξη στο κρατικό δίκτυο την ώρα που οι υποψήφιοί του άκουγαν όσα έλεγε από το ακροατήριο.
Η συμμαχία του ΑΚΡ συγκέντρωσε το 51,6% με το 99% των ψήφων καταγεγραμμένο σε εθνικό επίπεδο, ενώ η αντιπολιτευόμενη συμμαχία υπό το κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα απέσπασε 37, 6%, ενώ το φιλοκουρδικό HDP to 4,2% κυρίως χάρις στην καλή του επίδοση στα προπύργιά του στη νοτιοανατολική Τουρκία.
Η μοιρασιά των ψήφων δεν άλλαξε ως εκ τούτου δραματικά για τη συμμαχία του Ερντογάν σε σχέση με τις περσινές προεδρικές εκλογές, αφού κατάφερε να διατηρήσει τον έλεγχο στο εσωτερικό με την εθνικιστική-θρησκευτική ρητορική του να εξακολουθεί να βρίσκει απήχηση σε πιο συντηρητικούς ψηφοφόρους.
«Αρχή του τέλους της παντοδυναμίας Ερντογάν;»
Καθώς η οικονομία έπεφτε σε ύφεση και η λίρα κλυδωνιζόταν ο Ερντογάν εξαπέλυσε πυρά κατά εσωτερικών και εξωτερικών εχθρών προειδοποιώντας τους τραπεζίτες ότι θα πληρώσουν «βαρύ τίμημα» μετά τις εκλογές για το ρόλο που κατά τη γνώμη του έπαιξαν στο χάος με το εθνικό νόμισμα της χώρας.
Η αντιπολίτευση από την άλλη, αλλά και πολλοί αναλυτές, εκτιμούν ότι οι απώλειες που κατέγραψε ο Ερντογάν σε μεγάλες πόλεις σηματοδοτούν την αρχή του τέλους της πολύχρονης κυριαρχίας του. Οι επικριτές του λένε ότι από τη στιγμή που επικράτησε το προεδρικό σύστημα με τις διευρυμένες εξουσίες ο Ερντογάν κυβερνά ολοένα και αυταρχικότερα, περιστέλλοντας την ελευθεροτυπία, εξαπολύοντας πογκρόμ κατά αντιφρονούντων και σέρνοντας πολιτικούς αντιπάλους στα δικαστήρια και προκαλώντας μια άνευ προηγουμένου πόλωση και διχασμό στην τουρκική κοινωνία. Δεν είναι τυχαίο ότι τουλάχιστον δύο άνθρωποι σκοτώθηκαν χθες σε συγκρούσεις μεταξύ αντιπάλων σε εκλογικά κέντρα και πολλοί ακόμη τραυματίστηκαν
Ο Ερντογάν είπε ότι το κόμμα του «βγήκε νικητής», αλλά παραδέχθηκε την απώλεια ορισμένων δήμων. «Θα αποδεχθούμε ότι κερδίσαμε την καρδιά του έθνους όπου νικήσαμε κι ότι δεν πετύχαμε και τόσο όπου χάσαμε», είπε μετά τα πρώτα αποτελέσματα. Έσπευσε δε μαζί με τον σύμμαχό του, πρώην πρωθυπουργό Μπιναλί Γιλντιρίμ να κηρύξουν τη νίκη του AKP στην Κωνσταντινούπολη, την ώρα που η διαφορά από τον υποψήφιο του CHP, Εκρέμ Ιμάμογλου ήταν μικρότερου του 0,1%. Ο Ιμάμογλου διεκδίκησε κι αυτός με τη σειρά του τη νίκη με πάνω από 27.000 ψήφους, βάσει καλπών που δεν έχουν ακόμη καταμετρηθεί.
Αν δεν αλλάξει κάτι δραματικά, τότε τουλάχιστον εννέα πόλεις φαίνεται ότι αλλάζουν χέρια: πέρα από την Άγκυρα, η Ατάλλεια, τα Άδανα, η Μερσίνη αναμένεται να περάσουν στα χέρια της αντιπολίτευσης.
Καθώς οι νέοι απ’ όλο το πολιτικό φάσμα εκφράζουν ολοένα και εντονότερα τη δυσαρέσκειά της με τη διακυβέρνηση Ερντογάν, η έλλειψη ελευθερίας του Τύπου και οι ισχνές προοπτικές για εύρεση εργασίας είναι από τις βασικές πηγές ανησυχίας των ψηφοφόρων. «Νομίζω ότι είναι μια τάση που δεν μπορείς να καταπιέσεις», είπε η Ασλί Αϊντιντασμπάς, συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τις Διεθνείς Σχέσεις. «Υπάρχει μια δεύτερη γενιά νέων παιδιών των πόλεων που δεν συμπεριφέρονται σύμφωνα με τα πρότυπα του AKP. Διψούν για πράγματα που δεν διαφέρουν από εκείνα που αποζητούν τα παιδιά στην άλλη πλευρά», λέει.
«Το ΑΚP του Ερντογάν έχασε σημαντικές ψήφους στα οικονομικά κέντρα της χώρας», τόνισε ο συμπρόεδρος της Teneo Intelligence στο Λονδίνο Βολφγκάνγκο Πίκολι, επισημαίνοντας ότι «η οικονομική ύφεση σκότωσε την αίσθηση του ανίκητου Ερντογάν».