Την καθιερωμένη Πορεία Mνήμης, ιστορικούς περιπάτους και ξεναγήσεις σε εβραϊκά μνημεία, ομιλίες και επιμορφωτικές δράσεις περιλαμβάνει το τριήμερο των φετινών εκδηλώσεων μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος της Θεσσαλονίκης, που συνδιοργανώνουν ο Δήμος Θεσσαλονίκης, η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης και τα Πανεπιστήμια της πόλης.
Το μεσημέρι στο φουαγιέ της αίθουσας Τελετών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έγιναν τα αποκαλυπτήρια έργου αφιερωμένου στους Εβραίους φοιτητές του ΑΠΘ - μάρτυρες του Ολοκαυτώματος, ενώ σε συνέντευξη Τύπου γνωστοποιήθηκε πως μέχρι τις 17 Μαρτίου θα έχει αποκατασταθεί πλήρως το ταφικό μνημείο σε ανάμνηση του παλαιού εβραϊκού νεκροταφείου, που βρίσκεται στο πανεπιστημιακό campus του ΑΠΘ και βεβηλώθηκε τον Ιανουάριο.
Σε ό,τι αφορά το τριήμερο των εκδηλώσεων ο πρύτανης του ΑΠΘ, Περικλής Μήτκας ανέφερε πως την Τετάρτη 13 Μαρτίου στις 5 και 6 το απόγευμα και με αφετηρία το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης θα γίνει περίπατος με ξενάγηση στο εβραϊκό μουσείο και σε ιστορικά εβραϊκά μνημεία της πόλης. Την ξενάγηση θα κάνουν τα μέλη της οργανωτικής επιτροπής για την Πορεία Μνήμης, ο ιστορικός και επίκουρος καθηγητής στην Έδρα Εβραϊκών Σπουδών Γιώργος Αντωνίου, καθώς και ο Δημήτρης Γουλής, μέλος ΕΔΙΠ.
Την ίδια μέρα στις 6 το απόγευμα, στην αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου, θα προβληθεί η ταινία του Βασίλη Λουλέ "Φιλιά στα παιδιά" για τους εκπαιδευόμενους των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας. Την Παρασκευή στις 15 Μαρτίου, στις 6 το απόγεμα, στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου θα πραγματοποιηθεί ομιλία, από τον καθηγητή του πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον Devin Naar (σεφαραδίτικης καταγωγής από τη Θεσσαλονίκη) με τίτλο: Thessaloniki's Jews and the Boundaries of the Greek Nation (Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης και τα όρια του ελληνικού έθνους).
Οι εκδηλώσεις θα κορυφωθούν την Κυριακή 17 Μαρτίου με την Πορεία Μνήμης, που θα ξεκινήσει από την Πλατεία Ελευθερίας στις 11.30 το πρωί, για να καταλήξει στον Παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό, όπου θα γίνουν ομιλίες και θα τιμηθούν οι επιζήσαντες από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, Αχιλέας Κουκοβίνος και Χάιντς Κούνιο.
Σε ό,τι αφορά την αποκατάσταση του ταφικού μνημείου στο ΑΠΘ ο πρύτανης διευκρίνισε ότι προχωρά με δαπάνη του ΑΠΘ και της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, με τον πρόεδρο της Κοινότητας, Δαυίδ Σαλτιέλ να ενημερώνει πως υπάρχει αίτημα του γερμανικού προξενείου να αναλάβει εξολοκλήρου τη σχετική δαπάνη.
«Τα μνημεία φυλάσσει η ίδια η πόλη»
«Φέτος είναι η τελευταία χρονιά που αυτή η διοίκηση οργανώνει σε συνεργασία με τα πανεπιστήμια και την κοινότητα αυτή την πορεία. Ελπίζω και πιστεύω ότι οι επόμενοι σε αυτά τα αξιώματα να συνεχίσουν αυτή την δράση. Θα έχουμε στο τέλος της χρονιάς και την Πλατεία Ελευθερίας αναπλασμένη ως Πλατεία Μνήμης και είναι ένα ακόμη συμβολικό σημαντικό βήμα για την παρουσία των Εβραίων στην πόλη και τη μνήμη όσων χάθηκαν και τιμούμε», δήλωσε ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, σημειώνοντας ότι ενδιαφέρον για τις εκδηλώσεις του τριημέρου υπάρχει από πολλούς ξένους «έχουμε ομάδες ανθρώπων, πολλούς - όχι απαραιτήτως Εβραίους - και από τη Γαλλία και τη Γερμανία, που έρχονται για να τιμήσουν και αυτοί τη μνήμη όσων χάθηκαν».
Παράλληλα, σημείωσε πως υπογράφτηκε το βασιλικό διάταγμα στις Βρυξέλλες για την δημιουργία του Μουσείου Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη και ο στόχος είναι με την έκδοση των σχετικών αδειών τον Σεπτέμβριο να ξεκινήσει η κατασκευή του μουσείου. Γνωστοποίησε ακόμη την πρόθεση του Δήμου για την τοποθέτηση "σε περίοπτη θέση στο Πανεπιστήμιο" Δείκτη Μνήμης, που θα αναφέρει πως στον χώρο του Πανεπιστημίου υπήρχε το Εβραϊκό νεκροταφείο της πόλης.
Σε ό,τι αφορά τη σκέψη που είχε εκφράσει και είχε συζητήσει με τους φορείς της πόλης, για το ενδεχόμενο να φυλάσσονται τα εβραϊκά μνημεία, διευκρίνισε: "Το μνημείο στον χώρο του Πανεπιστημίου που βανδαλίστηκε αποκαθίσταται και ο δήμος έχει αναλάβει τον φωτισμό του, να είναι πιο δυνατός. Έχουμε πει ότι 100 φορές να το βανδαλίσουν, εμείς θα το φτιάξουμε 110, να μην έχουν την ψευδαίσθηση ότι κυριαρχούν [...]. Στη συνάντηση καταλήξαμε ότι είναι ντροπή να φυλάσσεται το μνημείο, καταλήξαμε ότι θα υπάρχει ένας καλύτερος φωτισμός και μια προσπάθεια να γίνει αντιληπτό ότι το να βανδαλίσεις ένα μνημείο απλώς δηλώνει την κακοήθειά σου. Η αντίληψη είναι ότι τα μνημεία δεν πρέπει να φυλάσσονται, τα φυλάσσει η ίδια η πόλη".
«Είμαστε Σαλονικάι»
«Για εμένα σαν Εβραίο είναι συγκινητικό, πάντα σκέφτομαι πώς έφυγαν αυτοί οι 50000 Θεσσαλονικείς... Λέω Εβραίους, αν και πολλές φορές σκέφτομαι να πω απλά Θεσσαλονικείς, Σαλονικάι, ένας από εσάς, ένας από εμάς», είπε ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Δαυίδ Σαλτιέλ και κάνοντας έναν απολογισμό των εκδηλώσεων για την Πορεία Μνήμης από τότε που θεσμοθετήθηκε σημείωσε: «Όταν πρώτη φορά προτάθηκε, η απάντηση ήταν πως αν είναι να παρελάσουμε οι Εβραίοι για μια ακόμη φορά, δεν έχει νόημα, αλλά αν πραγματικά είναι η πόλη που αγκαλιάζει όλους και πιστεύει ότι έγινε αυτό το έγκλημα και δεν πρέπει να ξαναγίνει, βεβαίως θα βαδίσουμε όλοι μαζί. Αυτό έγινε πραγματικά [...] Ίσως να φαίνονται όλα ότι είναι απλά, αλλά δυστυχώς δεν υπήρχε επαφή με τα Πανεπιστήμια, δεν υπήρχαν εκδηλώσεις. Σήμερα υπάρχει έδρα Εβραϊκών Σπουδών στο ΑΠΘ. Δεν ήταν απλό».
«Επιδίωξή μας είναι να κρατήσουμε την κοινωνία ανοιχτή έξω από αποκλεισμούς, ρατσισμούς και μίση με σεβασμό προς τη διαφορετικότητα», ανέφερε για τη συμμετοχή του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, ο αντιπρύτανης του Ιδρύματος, καθηγητής Δημήτρης Κυρκιλής, παρατηρώντας ότι "δηλητηριώδεις άνεμοι εμφανίζονται και πάλι όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και σε όλη την Ευρώπη".
«Τιμή στη μνήμη των Εβραίων φοιτητών του ΑΠΘ που μαρτύρησαν στο Ολοκαύτωμα»
Ο φοιτητής του ΑΠΘ Φλωρεντίν Οσκάρ του Ιακώβ, σύμφωνα με το δελτίο αναγνώρισής του - με ημερομηνία 24 Απριλίου 1942 - είχε τον αριθμό μητρώου 7706 στο Πανεπιστήμιο. Το όνομά του μαζί 75 ονόματα ακόμη καταγράφεται στο έργο τέχνης, το οποίο φιλοτέχνησε o καθηγητής του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του ΑΠΘ και εικαστικός, Ξενής Σαχίνης. Τη φοιτητική ταυτότητα του Φλωρεντίν Οσκάρ είχε σήμερα μαζί του συγγενής του, που παρέστη στην εκδήλωση που έγινε στο φουαγιέ της αίθουσας Τελετών.
"Δεν είναι απλά μία μαρμάρινη πλάκα, σήμερα αποτίουμε φόρο τιμής σε μια πληθυσμιακή ομάδα δική μας, του Πανεπιστημίου μας, τους Εβραίους φοιτητές του, ζώντες και νεκρούς, που τους βρήκε στο πανεπιστήμιο η κατοχή, ο πόλεμος και μαρτύρησαν στο Ολοκαύτωμα", είπε ο πρύτανης του ΑΠΘ, στην τελετή αποκαλυπτηρίων του έργου.
"Έχουμε ένα έργο του Ξένη Σαχίνη, που είναι ένας άνθρωπος με πολλή αγάπη, μεγάλη καρδιά και όραμα", είπε ο κ. Σαλτιέλ, ενώ μιλώντας για το έργο πρόσθεσε ότι "είναι τα ονόματα των Εβραίων φοιτητών που χάθηκαν κι έχει πολλή συναισθηματική αξία", καθώς κοιτώντας το έργο "αντιλαμβάνεται κανείς ότι χρειάζεται να μεταλαμπαδεύσουμε στους νέους αυτά τα οποία γνωρίζουμε, αφού για να χτίσουμε το μέλλον πρέπει να γνωρίζουμε το παρελθόν, ταυτόχρονα όμως αυτό το έργο υπογραμμίζει κάτι ακόμη, είναι σαν να λέει σε κάθε άνθρωπο που το κοιτάζει πρέπει κι εσύ να σταθείς απέναντι στο μίσος".
"Το έργο αφορά την τιμή που οφείλει η Θεσσαλονίκη και ειδικότερα το ΑΠΘ στους εβραϊκής καταγωγής και θρησκεύματος φοιτητές που βίωσαν το Ολοκαύτωμα, είτε επέζησαν είτε δολοφονήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Υπάρχει ένας κατάλογος χαραγμένος στο έργο, εκεί είναι και οι θανόντες και οι επιζώντες σε έναν κοινό τόπο μνήμης, εγρήγορσης και αποτροπής βιωμάτων από αυτά που ζήσαμε ως ήθη και πράξεις του ναζισμού", ανέφερε ο καθ. Σαχίνης, υπογραμμίζοντας ότι "η μνήμη είναι ο άδηλος αρωγός της Νέμεσης, που έχει επέλθει σε έναν άμεσο μεταγενέστερο χρόνο από την ύβριν και το έγκλημα". Μοιράστηκε δε και μια προσωπική ιστορία: "Το 1942 οι γονείς μου γνωρίστηκαν ως φοιτητές στο Πανεπιστήμιο.
Στη στενή τους παρέα ήταν και η Φλώρα, η οποία χάθηκε σε μέρη θανάτου όπως και τόσοι άλλοι Θεσσαλονικείς και Ευρωπαίοι πολίτες. Ο ζωγράφος Νίκος Σαχίνης, καθηγητής μετέπειτα της Αρχιτεκτονικής, φιλοτέχνησε το πορτρέτο της Φλώρας μετά τον χαμό της. Το πορτραίτο βρίσκεται στην κατοχή μου, στο δωμάτιό μου. Εμείς ως παιδιά παρακολουθήσαμε τι δημιουργούσε ο πατέρας μου και ρωτούσαμε τι είναι αυτό. Μας εξήγησε. Με μία πυρωμένη ακίδα χάραζα στο έργο τα ονόματα των φοιτητών μας, όπως οι θύτες χάραζαν τατουάζ σε αυτούς που επρόκειτο να ζήσουν και να χρησιμοποιηθούν ως οι σκλάβοι. Αλλά εγώ χάραζα τη μνήμη. Ένα από τα ονόματα είναι το όνομα της φίλης των γονιών μου, της Φλώρας".
Στο τέλος της εκδήλωσης έγινε απονομή των πρώτων υποτροφιών "Αλμπέρτος Ναρ" και "Ανδρέας Σεφιχά", οι οποίες χορηγούνται από την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης (ΙΣΡ) μέσω της Έδρας Εβραϊκών Σπουδών του ΑΠΘ. Φοιτήτριες - υπότροφοι είναι οι Μαρία Πανταζή, προπτυχιακή φοιτήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ και η Πολυξένη Ελευθερίου, υποψήφια Διδάκτορας του Τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ
Στόχος της χορήγησης των υποτροφιών είναι η ανάδειξη πτυχών της ιστορίας και του πολιτισμού της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, καθώς και του υλικού του Ιστορικού Αρχείου και των Συλλογών του Μουσείου της ΙΣΡ.
Φωτο: ΑΠΕ - ΜΠΕ