Με τεράστια συνεισφορά σε ένα από τα σημαντικότερα «διαμάντια» της Αθήνας, το Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου, αστροφυσικός, συγγραφέας και, στρατευμένος εκλαϊκευτής. Ο «τζέντλμαν» της ελληνικής επιστημονικής κοινότητας, Διονύσης Σιμόπουλος, είναι ο δικός μας «πλανητάρχης».
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο iefimerida, ο κ. Σιμόπουλος, επίτιμος διευθυντής του Πλανητάριου του Ιδρύματος Ευγενίδου, μιλά για το αν μπορούν να συμβαδίσουν θρησκεία και επιστήμη, για το πόσο μακρυά μπορούν να φτάσουν την ανθρωπότητα τα διαστημικά ταξίδια, για τον Ελληνικό Διαστημικό Οργανισμό, ενώ τονίζει ότι μέχρι σήμερα γνωρίζουμε μόλις το 5% των συστατικών που χρησιμοποιήθηκαν στη «συνταγή» του Σύμπαντος.
Επιπλέον, όμως, αναφέρεται στη δική του διαδρομή από τη γενέτειρά του τα Γιάννενα και την Πάτρα στην Αμερική και πίσω στην Ελλάδα, στα 30 βιβλία του καθώς και στο πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζει με χιούμορ και θάρρος, υπογραμμίζοντας πως «όλα όσα έκανα ή κατάφερα να κάνω στη μέχρι τώρα ζωή μου με βρήκαν στον δρόμο».
Για το 2019 ο Διονύσης Σιμόπουλος, δανειζόμενος Καβάφη, εύχεται «να ‘ναι μακρύς ο δρόμος», σημειώνοντας ότι όσες παρεκκλίσεις και εμπόδια να έχει η πορεία του καθενός, πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι αυτό που έχει σημασία είναι η διαδρομή.
-Κ. Σιμόπουλε, εκείνη η ψηφιακή παράσταση -που ακόμα «ανεβαίνει»- στο Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου για το Αστρο των Χριστουγέννων πρέπει να έχει σημαδέψει δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά διαφόρων γενεών.
Δεν ξέρω κατά πόσο μία παράσταση του Πλανηταρίου θα μπορούσε να «σημαδέψει» όντως κάποιον από τους επισκέπτες μας. Είναι πάντως γεγονός ότι τη παράστασή μας για το Άστρο των Χριστουγέννων, είτε με την μορφή που είχε στο παλαιό Πλανητάριο είτε στην Ψηφιακή της μορφή τα τελευταία 15 χρόνια, την έχουν παρακολουθήσει δεκάδες χιλιάδες επισκέπτες. Είναι μια παράσταση που προσπαθεί να συνδυάσει τις διάφορες απόψεις που έχουμε σχετικά με το περίφημο άστρο που οδήγησε τους Μάγους μακριά από τη χώρα τους και να αναρωτηθούμε στη συνέχεια για το τι είδους άστρο θα μπορούσε να είναι αυτό. Στην προσπάθεια αυτή θα ανακαλύψουμε ότι δυστυχώς δεν υπάρχουν πολλές περιγραφές του Άστρου, κι όλες τους βρίσκονται σε μία και μοναδική περικοπή στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, είτε στην Βίβλο ψάξουμε, είτε οπουδήποτε αλλού. Ακόμη κι εδώ, όμως, το άστρο αναφέρεται τέσσερις μόνο φορές χωρίς να μας δίνεται ούτε ο χρόνος, ούτε η εποχή που εμφανίστηκε, αλλά ούτε και οποιαδήποτε άλλη περιγραφή του. Παρ' όλα αυτά, πριν από μερικά χρόνια συγκέντρωσα όλα τα στοιχεία που έχουμε για το περίφημο αυτό Άστρο σ’ ένα βιβλίο που μπορούν να κατεβάσουν δωρεάν από τον ιστότοπο του Πλανηταρίου όσοι από τους αναγνώστες σας θα ήθελαν να μάθουν περισσότερα.
-Θεωρείτε ότι μπορεί να συμβαδίσει η πίστη για ένα ανώτερο ον, με τα ευρήματα της επιστήμης που συχνά... χαλούν τα θρησκευτικά διηγήματα;
Καθένας από μας είναι φυσικό να έχει τα δικά του πιστεύω και τις δικές του δοξασίες. Εάν μάλιστα αναλογιστούμε ότι σήμερα στον πλανήτη μας υπάρχουν περίπου 7,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι, με 7,5 δισεκατομμύρια διαφορετικά πιστεύω, δοξασίες και αντιλήψεις για την ύπαρξη ή την ανυπαρξία ενός Υπέρτατου Όντος, καταλαβαίνετε ότι μια αποδεκτή απάντηση στο δεδομένο αυτό ερώτημα είναι σχεδόν αδύνατη αφού κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι οι δικές τους απόψεις και ο δικός του ορισμός του Υπέρτατου Όντος είναι καλύτερος από του διπλανού του. Η έννοια του Υπέρτατου Όντος είναι άλλωστε μια εντελώς προσωπική υπόθεση για τον καθένα μας, γιατί τα θέματα που αφορούν τα πιστεύω του καθενός μας δεν χρήζουν απόδειξης αφού σ’ αυτή την περίπτωση δεν μπορεί να μιλήσει το λογικό, αλλά μόνο το συναίσθημα του καθενός μας. Αντίθετα στη Φυσική, και γενικότερα στην επιστήμη, τα πράγματα είναι πολύ πιο εύκολα επειδή στη Φυσική απαιτούνται αποδείξεις.
-Θα θέλατε να μας μιλήσετε για τη δική σας σχέση με τα θεία;
Κατά τη γνώμη μου ένας επιστήμονας δεν θά πρεπε να τοποθετείται δημόσια σε θέματα που άπτονται των προσωπικών του πιστεύω και άλλων δοξασιών γιατί αυτές οι όποιες απόψεις του μπορεί να παρερμηνευτούν με κίνδυνο να παρασύρουν τους ακροατές του σε λανθασμένα συμπεράσματα, αφού δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να αποδείξει επιστημονικά την ύπαρξη ή μη του Θείου όπως περιγράφεται σε γενικές γραμμές απ’ όλες τις μεγάλες θρησκείες του πλανήτη μας. Θα ήταν, άλλωστε, και ιδιαίτερα αλαζονικό για έναν άνθρωπο να υποστηρίξει ότι θα μπορούσε να ορίσει, να περιορίσει δηλαδή την έννοια του Θείου, σ’ έναν σύντομο, απλό και κοινά αποδεκτό λεκτικό ορισμό. Συμπερασματικά, λοιπόν, θεωρώ ότι αφού τα προσωπικά πιστεύω ενός ανθρώπου, εμού ή κάποιου άλλου, δεν μπορούν να αποδειχτούν, δεν θάπρεπε να εκφράζονται δημοσίως. Γι’ αυτό λοιπόν κι εγώ αποφεύγω στον δημόσιο λόγο μου να αναφέρομαι σε τέτοια θέματα και περιορίζομαι μόνο στην επιστήμη, στην οποία, για να είναι κάτι αποδεκτό πρέπει να αποδειχτεί, επανειλημμένα και από διαφορετικούς ερευνητές, είτε με το πείραμα, είτε με την παρατήρηση. Οι όποιες, άλλωστε, προσωπικές μου δοξασίες είναι μία απόλυτα προσωπική υπόθεση που δεν αφορά, κι ούτε πρέπει να αφορά, το ευρύ κοινό.
-Γνωρίζουμε, και από δικές σας αναρτήσεις, για το πρόβλημα υγείας το οποίο αντιμετωπίζετε. Θα θέλατε να μας πείτε αν πρέπει να ανησυχούμε ή όχι; Αν και από όσα μπορούμε να καταλάβουμε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενδεχομένως εσείς αντιμετωπίζετε την κατάσταση με λιγότερη ανησυχία απ' ό,τι οι αγαπημένοι σας.
Κοιτάξτε, είμαι από τη φύση μου αισιόδοξος άνθρωπος αλλά όχι βλάκας ή αιθεροβάμων. Όπως έχω δηλώσει οι γιατροί με προειδοποίησαν ότι η κατάσταση που αντιμετωπίζω θα απαιτήσει μεγάλη δύναμη ψυχής αφού με αναμένουν δύσκολες μέρες. Αλλά έχω ήδη αποφασίσει ότι εγώ θα είμαι ένας πολύ δύσκολος αντίπαλος της αρρώστιας μου, αφού σ’ όλη μου τη ζωή προσπάθησα να ζήσω με βάση τις απόψεις που εξέφραζε ο Επίκουρος. Για να γίνω πιο κατανοητός επιτρέψτε μου να σας διαβάσω μία ιδιαίτερα σύντομη και περιεκτική άποψη της φιλοσοφίας αυτής [ψάχνει στον υπολογιστή του] που λεει ότι «η σωστή θεώρηση των πραγμάτων ξέρει να ανάγει καθετί που επιλέγουμε και καθετί που αποφεύγουμε στην υγεία του σώματος και την ηρεμία της ψυχής, αφού σε τούτο συνίσταται ο σκοπός της ευτυχισμένης ζωής. Για χάρη αυτού του στόχου κάνουμε ό,τι κάνουμε: για να μην αισθανόμαστε πόνο και να μη μας κυριεύει ο φόβος… Μ’ αυτή την έννοια λοιπόν το πιο φρικτό απ' όλα τα άσχημα πράγματα, ο θάνατος, είναι για μας ένα τίποτε, ακριβώς γιατί, όταν εμείς υπάρχουμε, ο θάνατος δεν είναι κοντά μας κι όταν πάλι έρθει ο θάνατος δίπλα μας, τότε πια δεν υπάρχουμε εμείς. Oύτε τους ζωντανούς λοιπόν αφορά ο θάνατος ούτε τους πεθαμένους». Γι’ αυτό θεωρώ ότι είμαι έτοιμος για οτιδήποτε, με σκοπό μιαν ευτυχισμένη ζωή.
-Πρόσφατα το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων δημοσίευσε ένα γράφημα, βασισμένο σε στοιχεία της NASA, που δείχνει πόσο επιβαρύνεται ο ανθρώπινος οργανισμός στα διαστημικά ταξίδια, κυρίως λόγω έλλειψης βαρύτητας και ακτινοβολίας.
Πράγματι ο ανθρώπινος οργανισμός είναι το αποτέλεσμα της εξελικτικής πορείας της ζωής πάνω στον πλανήτη Γη εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια. Όταν ο οργανισμός αυτός μεταφερθεί σε περιβάλλοντα τελείως διαφορετικά της Γης, χωρίς την προστασία της γήινης ατμόσφαιρας και της μαγνητόσφαιρας, επόμενο είναι να επιβαρύνεται αναλόγως. Γι’ αυτό άλλωστε χρησιμοποιούνται τα διαστημικά σκάφανδρα για να μεταφέρουν μαζί τους οι ίδιοι οι αστροναύτες το γήινο περιβάλλον, αν και τα σκάφανδρα αυτά δεν είναι αρκετά να προστατεύσουν τελείως τον άνθρωπο στο Διάστημα. Αλλά όπως έλεγε αρκετά παραστατικά και ο Ρώσος πρωτοπόρος του Διαστήματος Κωνσταντίν Τσιολκόβσκυ: «Η Γη είναι πράγματι η κοιτίδα της ανθρωπότητας, αλλά δεν μπορεί να ζει κανείς στη κούνια του για πάντα»!
-Μήπως και τα μεγάλα διαστημικά ταξίδια και η αποίκηση πλανητών ανήκουν στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας;
Οι «προφητείες» από οποιονδήποτε κι αν προέρχονται είναι σήμερα παρακινδυνευμένες. Παρ’ όλα αυτά θα έλεγα, με την ανάλογη επιφυλακτικότητα, ότι δεν θα ήταν παράλογο να αναμένουμε επιστροφή και εγκατάσταση του ανθρώπου στη Σελήνη στις επόμενες δύο περίπου δεκαετίες. Όσο, όμως κι αν θα το ‘θελα προσωπικά, επανδρωμένα ταξίδια προς τον Άρη δεν βλέπω να υλοποιούνται πριν από τα τέλη σχεδόν του αιώνα που διανύουμε, εκτός κι αν μιλάμε για «μια κι έξω αποστολή αυτοκτονίας». Μη ξεχνάτε ότι ο άνθρωπος τα τελευταία 50 χρόνια έχει απλώς κάνει τα πρώτα του βήματα στο Διάστημα. Παρ’ όλα αυτά θεωρώ ότι στα επόμενα 100 χρόνια θα δούμε εκπληκτικές αλλαγές. Εκτιμώ ότι μέχρι το 2050 θα έχουμε εγκατεστημένες αποικίες στη Σελήνη που θα γίνει κατά κάποιο τρόπο το εφαλτήριο στην δραστηριότητα που αναπτύσσεται σήμερα με στόχο να αποσταλεί ένα ανθρώπινο πλήρωμα στον πλανήτη Άρη. Κάποιες αρχικές εκτιμήσεις αναφέρουν ότι ένας ρεαλιστικός χρονικός ορίζοντας για ένα τόσο σοβαρό τόλμημα τοποθετείται στα μέσα του 21ου αιώνα. Όμως με δεδομένο ότι ήδη από την εποχή του προγράμματος Απόλλων, κατά την δεκαετία του 1960, ακουγόταν με έμφαση ότι η αποστολή ανθρώπων στον Άρη θα ήταν γεγονός στα τέλη του 20ου αιώνα, τότε σήμερα, τηρουμένων των αναλογιών, θα πρέπει να τοποθετήσουμε τον χρονικό ορίζοντα ενός ταξιδιού στον Άρη γύρω στο 2080. Κι αυτό γιατί ενώ μια αποστολή στη Σελήνη απαιτεί ταξίδι διάρκειας μόλις τριών ημερών, και μια βδομάδα συνολικά για να επιστρέψουν με ασφάλεια πίσω οι αστροναύτες, η αποστολή ως τον πλανήτη Άρη θα απαιτήσει έξη-οκτώ μήνες συνεχούς πτήσης για να πάει κι άλλες τόσες η επιστροφή τους ενώ θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη μας ότι, σε αντίθεση με την αποστολή στη Σελήνη, θα πρέπει να περιμένουν ώστε ο Άρης να βρεθεί και πάλι πλησίον της Γης. Κατά συνέπεια το ταξίδι τους θα απαιτήσει συνολικά περί τα δυο χρόνια.
-Προ ημερών επισκέφθηκα ξανά το Πλανητάριο και αντίκρισα για μια ακόμη φορά τη γνώριμη εικόνα των δεκάδων πιτσιρικάδων να βλέπουν μαγεμένοι τις παραστάσεις, αλλά και τα πειράματα.
Πράγματι οι παραστάσεις του Πλανηταρίου όλα αυτά τα χρόνια, έχουν ως βασική επιδίωξή τους την ποιοτική βελτίωση της επιστημονικής επιμόρφωσης του λαού μας, και ιδιαίτερα των παιδιών μας, με στόχο την εκλαΐκευση και διάχυση των επιτευγμάτων της επιστήμης και της τεχνολογίας. Από τις αρχές του 21ου αιώνα μάλιστα τα νέα συστήματα του Ψηφιακού Πλανηταρίου επέκτειναν τις δυνατότητες παρέμβασής μας στο κοινωνικό γίγνεσθαι, αφού οποιαδήποτε αστρονομική έννοια είναι πλέον δυνατό να παρουσιαστεί με εύκολο και κατανοητό τρόπο στο ευρύ κοινό. Το Ευγενίδειο Πλανητάριο αποτελεί, άλλωστε, ένα παγκόσμιας κλάσεως κέντρο διάχυσης των επιστημονικών γνώσεων, ενώ και στο μέλλον θα συνεχίσει να εμπνέει και να καινοτομεί, αντλώντας παράλληλα ό,τι καλύτερο μπορεί να προσφέρει ο κόσμος της «ψυχαγωγικής επιμόρφωσης».
-Έχετε αφιερώσει τη ζωή σας στο να φέρετε, με χίλιους δυο τρόπους, τους ανθρώπους πιο κοντά στο σύμπαν, κάτι που έχετε καταφέρει σε μεγάλο βαθμό.
Πρώτα απ’ όλα να ξεκαθαρίσουμε κάτι που, αν και αυτονόητο, συνήθως δεν είναι! Θέλω να πω, δηλαδή, ότι στο Πλανητάριο, και γενικότερα στο Ίδρυμα Ευγενίδου, εργαστήκαμε όλα αυτά τα χρόνια μερικές εκατοντάδες άτομα καθένα από τα οποία συνεισέφερε ή συνεισφέρει με τον δικό του τρόπο και στον δικό του τομέα στο όλο έργο και τις δραστηριότητες του Ιδρύματος. Πάντοτε, λοιπόν, έβλεπα την δική μου «αναγνωρισημότητα» απλώς ως εκπρόσωπος όλων αυτών των συνεργατών. Επί πλέον, θα πρέπει επίσης να επισημάνω εδώ ότι για όλες του τις δραστηριότητες το Ίδρυμα δεν έχει επιβαρύνει ούτε κατά μία δραχμή, ή ένα ευρώ, την Πολιτεία και τον Έλληνα φορολογούμενο, χάρη στα κληροδοτήματα που άφησαν οι αείμνηστοι εθνικοί μας ευεργέτες Ευγένιος Ευγενίδης και η αδελφή του Μαριάνθη Σίμου. Οπότε η όποια δική μου προσφορά ήταν ουσιαστικά το αποτέλεσμα της συλλογικής δουλειάς εκατοντάδων συναδέλφων και συνεργατών μου. Ενώ όσον αφορά, στη γενικότερη προσφορά του Ευγενιδείου Πλανηταρίου θα πρέπει να επισημάνω ότι από τις δραστηριότητές του όλα αυτά τα χρόνια επηρεάστηκαν χιλιάδες μαθητές με τελικό αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς σήμερα να διαπρέπουν σε διάφορα ακαδημαϊκά και ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας και του εξωτερικού, όπως άλλωστε μας αναφέρουν οι ίδιοι κατά καιρούς. Το Πλανητάριο άλλωστε έχει μετατραπεί εδώ και χρόνια σε ένα από τα πιο δημοφιλή αξιοθέατα ολόκληρης της χώρας, αφού στα χρόνια της λειτουργίας του έχει υποδεχτεί πάνω από 10.000.000 θεατές. Σήμερα οποιαδήποτε αστρονομική έννοια ή οποιαδήποτε επιστημονική αρχή, είναι πια δυνατό να παρουσιαστεί με εύκολο και κατανοητό τρόπο στο κοινό του Πλανηταρίου, αρκεί ο παραγωγός μιας παράστασης να ξέρει πώς να την επεξηγήσει, οι καλλιτέχνες να μπορέσουν να αποδώσουν κατάλληλα την τρισδιάστατη απεικόνισή της στο σύστημα εικονικής πραγματικότητας και ο μουσικοσυνθέτης να μπορέσει να τη «ντύσει» με την κατάλληλη μουσική και τα ανάλογα εφέ. Έτσι ο θεατής έχει τη δυνατότητα να κατανοήσει πλήρως τα επιτεύγματα του θαυμαστού κόσμου της επιστήμης μέσα από αυτό το είδος ψυχαγωγικής επιμόρφωσης.
-Αλήθεια μπορείτε να συνοψίσετε την δική σας πορεία μέχρι το σήμερα;
Η «αυτοβιογραφία» μου σε μερικές αράδες μπορεί να συνοψιστεί στη φράση πως «όλα όσα έκανα ή κατάφερα να κάνω στη μέχρι τώρα ζωή μου με βρήκαν στον δρόμο». Έτυχαν. Απλά εγώ προσπαθούσα πάντα να κάνω ό,τι καλύτερο μπορούσα κάθε δεδομένη στιγμή χωρίς να υπολογίζω οτιδήποτε άλλο. Μην ξεχνάτε ότι εγώ έφυγα για την Αμερική από ανάγκη, επειδή τότε μέναμε στην Πάτρα και δεν υπήρχαν τα απαιτούμενα χρήματα για να σπουδάσω στην Αθήνα όπου τότε πληρώναμε και δίδακτρα και βιβλία. Η Αμερική όμως μου άνοιξε την πόρτα σε δρόμους που θα ήταν σχεδόν αδύνατον να περπατήσω αν είχα παραμείνει εδώ, αν κι αυτό όπως σας είπα έγινε από οικονομική ανάγκη. Στο δρόμο έτυχε επίσης να αναλάβω αρκετά νωρίς την διεύθυνση ενός από τα δέκα μεγαλύτερα Πλανητάρια της Αμερικής. Όπως τυχαίο ήταν και το γεγονός ότι η αείμνηστη Μαριάνθη Σίμου, η αδελφή του Ευγένιου Ευγενίδη και ψυχή του Ιδρύματος Ευγενίδου όσο ζούσε, έμαθε για μένα και το τι είχα πετύχει στην Αμερική κι έτσι το φθινόπωρο του 1972 μου έκανε μία πρόταση που δεν μπορούσα να αρνηθώ. Επέστρεψα στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1973 και ανέλαβα τη Διεύθυνση του Ευγενιδείου Πλανηταρίου για τα επόμενα 41 χρόνια. Ξέρετε, όταν ανέλαβα το Πλανητάριο ήμουν 29 μόνο ετών και για τα ελληνικά δεδομένα ήμουν πάρα πολύ νέος για μια τέτοια θέση. Και η αδερφή του Ευγενίδη μου είπε τότε: «έλα στην Ελλάδα αλλά θα μου υποσχεθείς ότι θα ασχοληθείς αποκλειστικά με το Πλανητάριο κι όχι με οτιδήποτε άλλο». Και εγώ αυτό το τήρησα. Γιατί η γυναίκα αυτή μου έδειξε περισσότερη εμπιστοσύνη απ’ ότι είχα εγώ στον εαυτό μου και σε μια ηλικία που στην Ελλάδα αν δεν ήσουν άνω των 60 δεν σ’ εμπιστευόταν κανείς και πουθενά. Με τίμησε, κι ελπίζω ότι κι εγώ την τίμησα. Και πιστεύω ότι και οι δύο μας μείναμε ευχαριστημένοι από την επιλογή που κάναμε!
-Στη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών δημοσιεύτηκαν δύο νέα βιβλία σας από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ. Το πρώτο με τίτλο «Είμαστε Αστρόσκονη» και το δεύτερο, μόλις πριν από μερικές εβδομάδες, με τίτλο «Η Άνοιξη του Σύμπαντος». Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για το περιεχόμενό τους;
Το πρώτο είναι μια γενική επισκόπηση που περιγράφει σύντομα και περιεκτικά την εξελικτική πορεία των άστρων από τη γέννησή τους και μέχρι τον θάνατό τους. Πρόκειται για πληροφορίες που συγκεντρώσαμε με τη βοήθεια των επίγειων και των διαστημικών μας τηλεσκοπίων και μηνύματα που λαμβάνουμε και μπορούμε να κατανοήσουμε, μεταφράζοντας όλες τις ακτινοβολίες του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος που έρχονται από εκεί έξω. Και με αυτό τον τρόπο ανακαλύψουμε, μεταξύ των άλλων, και τα μυστικά της βαρυονικής ύλης, από την οποία αποτελούνται τα μυριάδες άστρα των γαλαξιών του σύμπαντος, αλλά και εμείς οι ίδιοι. Ο τίτλος φυσικά παραξενεύει τον αναγνώστη, αλλά αν το καλοσκεφτεί κάποιος θα δει ότι είναι αλήθεια. Γιατί όλα τα χημικά στοιχεία που αποτελούν το σώμα μας γεννήθηκαν στο εσωτερικό των άστρων, στις θερμοπυρηνικές τους αντιδράσεις και τις επιθανάτιες αστρικές εκρήξεις τους. Οπότε, εάν κόψετε κάποιο λουλούδι ή αν δοκιμάσετε ένα φρούτο ή αν χαϊδέψετε το πρόσωπό σας, ακουμπάτε κάποιο άστρο. Γιατί όλα αυτά και οτιδήποτε άλλο υπάρχει γύρω μας είναι κομμάτια κάποιου άστρου. Χωρίς τις αστρικές εκρήξεις δεν θα υπήρχε η Γη, δεν θα υπήρχαν βράχια και βότσαλα, δεν θα υπήρχαν φυτά και ζώα. Χωρίς τις εκρήξεις των σουπερνόβα, δεν θα υπήρχε ο άνθρωπος. Γι’ αυτό λεω ότι είμαστε όλοι μας αστρόσκονη.
Το δεύτερο, αλλά 30ο συνολικά βιβλίο μου, περιγράφει κατά κάποιον τρόπο την εξελικτική πορεία του Σύμπαντος από την γέννησή του και μέχρι σήμερα. Ζούμε δηλαδή σε μια περίοδο όταν το Σύμπαν βρίσκεται ακόμη στις πρώτες «ώρες» της ύπαρξής του, στην άνοιξη κυριολεκτικά της ζωής του. Μιαν άνοιξη γεμάτη με τη δόξα και το μεγαλείο των λευκών και γαλάζιων άστρων σαν τον Σείριο και τον Βέγα αλλά και άστρων σαν τον Ήλιο μας. Γι αυτό λεω ότι σε τρισεκατομμύρια χρόνια από σήμερα όταν το Σύμπαν δεν θα έχει την σημερινή του λαμπρότητα, θα κατοικείται από άλλα όντα, που αν και θα μοιάζουν σαν θεοί, κοιτάζοντας πίσω προς τη λαμπερή δική μας εποχή, θα μας ζηλεύουν για κάτι: Θα μας ζηλεύουν γιατί εμείς γνωρίσαμε το Σύμπαν όταν οι γαλαξίες φαίνονταν να είναι προσκολλημένοι στην επιφάνεια κοσμικών «φυσαλίδων», απολειφάδια μιας εποχής όταν το Σύμπαν ήταν ακόμη μωρό. Θα μας ζηλεύουν γιατί εμείς σήμερα ζούμε στην Άνοιξη του Σύμπαντος όπως αυτή περιγράφεται από την Θεωρία της «Μεγάλης Έκρηξης»!
-Η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης περιγράφει όντως τον τρόπο που γεννήθηκε το Σύμπαν;
Πράγματι, αν και όχι τέλεια, η Θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης επεξηγεί ικανοποιητικά πολλές από τις παρατηρήσεις και τα πειράματα που έχουν γίνει μέχρι τώρα, ως ένα πλήρες, μαθηματικά θεμελιωμένο μοντέλο. Φυσικά, η Μεγάλη Έκρηξη των κοσμολόγων δεν έχει καμία σχέση με τις εκρήξεις που γνωρίζει ο καθένας από μας. Με τον όρο Μεγάλη Έκρηξη οι σύγχρονοι επιστήμονες εννοούν μιαν «απείρως» γρήγορη και απότομη διαστολή του Σύμπαντος από ένα μέγεθος «απείρως» μικρό και κάτω από συνθήκες θερμότητας τεραστίων διαστάσεων. Η γέννηση δηλαδή και η μετέπειτα εξέλιξη του Σύμπαντος είναι κατά κάποιον τρόπο το «ξεδίπλωμα» του χρόνου και του χώρου από μια κατάσταση «άπειρης» πυκνότητας και θερμότητας σε μια κρύα και τεράστια σε μέγεθος σημερινή ύπαρξη. Η «Μεγάλη Έκρηξη» των κοσμολόγων δεν ήταν παρά μια «έκρηξη» του ίδιου του χώρου, μια τεραστίων δηλαδή διαστάσεων διαστολή του («ξεχείλωμα»). Κι έτσι συνοψίζοντας την τρέχουσα κατάσταση που επικρατεί στις μελέτες της σύγχρονης Κοσμολογίας, θεωρούμε ότι η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης, επικουρούμενη από τις προσθήκες των θεωριών του Πληθωρισμού και των Υπερχορδών (Θεωρία Μ), περιγράφει ικανοποιητικά την πραγματική ιστορία του Σύμπαντος από τη γέννησή του και μέχρι σήμερα.
-Αν υπάρχει μια «συνταγή» για το Σύμπαν, μπορείτε να μας πείτε ποια είναι τα συστατικά της;
Μέχρι τώρα, έχουμε ανακαλύψει ότι στο Σύμπαν υπάρχουν από 100 έως 1.000 δισεκατομμύρια γαλαξίες, καθένας από τους οποίους αποτελείται κατά μέσον όρο από 100 δισεκατομμύρια άστρα. Κι όμως, όλο αυτό το τεράστιο αστρικό Σύμπαν δεν αποτελεί παρά μόνο το 5% των συστατικών του Σύμπαντος. Ανακαλύψαμε επίσης ότι διάχυτα στο Σύμπαν περιλαμβάνονται κι άλλα υλικά, που είναι προς το παρόν «αόρατα». Η «σκοτεινή ύλη», όπως ονομάζεται, που υπάρχει με κάποια μορφή, αποτελεί το 27% περίπου των συστατικών του Σύμπαντος, αν και δεν μπορούμε μέχρι τώρα να προσδιορίσουμε από τι αποτελείται. Επιπλέον, τα τελευταία 20 χρόνια έχουμε ανακαλύψει κι ένα απωθητικό είδος «αντιβαρύτητας», που της έχουμε δώσει κι ένα ιδιαίτερα ευφάνταστο όνομα αποκαλώντας τη «σκοτεινή ενέργεια». Οι κοσμολόγοι υποστηρίζουν ότι η ενέργεια αυτή αποτελεί σήμερα το 68% της υλο-ενέργειας που απαιτείται για να γίνει το Σύμπαν επίπεδο, όπως παρατηρείται ότι είναι. Αυτού του είδους η ενέργεια προέρχεται από το «τίποτα». Αυτό, όμως, που ονομάζουμε «τίποτα» είναι το μηδενικό αποτέλεσμα που βγαίνει από το άθροισμα θετικής και αρνητικής ενέργειας που υπάρχει στο «κενό».
-Στη σημερινή Ελλάδα εκτός από τα ριάλιτι υπάρχει και η άλλη πλευρά, αυτή της πολύ μεγάλης και δραστήριας κοινότητας των ερασιτεχνών αστρονόμων στην Ελλάδα. Κάποιοι από αυτούς -και το λεω εξ ιδίας πείρας- είναι παιδιά που φιλοξενήσατε στο Πλανητάριο. Το δικό σας σχόλιο;
Ό,τι κι αν πω θα είναι λίγο. Το έχω πει και το επαναλαμβάνω συνεχώς ότι όσα υπερθετικά κι αν χρησιμοποιήσω δεν θα απέδιδαν τον πραγματικό μου θαυμασμό για όλους ανεξαιρέτως τους «εραστές της τέχνης» του ουρανού, που αφιερώνουν τον ελεύθερο χρόνο τους στην μελέτη των ουράνιων φαινομένων. Σήμερα αυτοί οι νέοι, και μερικοί όχι και τόσο νέοι, από την μεγάλη τους αγάπη στην αστρονομία κατασκευάζουν μόνοι τους ολοκληρωμένα τηλεσκόπια που συναγωνίζονται επάξια με τα καλύτερα τηλεσκόπια του παρελθόντος αλλά και πολλά από αυτά που κατασκευάζουν τα σύγχρονα εργοστάσια της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ιαπωνίας. Όλα αυτά τα χρόνια έχω δει ελάχιστες μόνο από τις καταπληκτικές αυτές δημιουργίες που στη συνέχεια χρησιμοποιούνται από τους κατασκευαστές τους για εξίσου αξιόλογες παρατηρήσεις και υπέροχες αστροφωτογραφίσεις. Τους θαυμάζω επίσης, όχι μόνο για την αγάπη τους στον ουρανό, ούτε μόνο για τις γνώσεις που έχουν ή που αποκομίζουν καθημερινά για το Σύμπαν, αλλά κυρίως γιατί ό,τι κάνουν το κάνουν με μεθοδικότητα, οργάνωση και ανιδιοτέλεια. Χαρακτηριστικά πραγματικών ευγενών ατόμων. Είναι τα ίδια χαρακτηριστικά που είχαν και οι παλαιότεροι, μόνο που στη σύγχρονη εποχή τα όργανα και η διάδοση των CCDs που χρησιμοποιούνται είναι κατά πολύ ανώτερα εκείνων, οπότε και τα αποτελέσματα κατά πολύ πιο θεαματικά και χρήσιμα. Η πληροφόρηση και η επικοινωνία με την βοήθεια των GPS, του διαδικτύου, της κινητής τηλεφωνίας, κλπ, είναι παρασάγγες ανώτερη οπότε και η αποτελεσματικότητα των προσπαθειών τους μεγαλύτερη των παλαιών. Θα μπορούσα άνετα να πω ότι η διαφορά του παρελθόντος με το παρόν είναι σαν την νύχτα με την μέρα.
-Ποια είναι η γνώμη σας για τον Ελληνικό Διαστημικό Οργανισμό κύριε Σιμόπουλε και τι σηματοδοτεί αυτή η εξέλιξη;
Με την δημιουργία του Ελληνικού Διαστημικού Οργανισμού, που αναμένονταν επί χρόνια από την επιστημονική κοινότητα και την βιομηχανία, η χώρα μας εισέρχεται επί τέλους οργανωμένα στον στρατηγικό τομέα του Διαστήματος. Η χώρα μας έχει καταβάλλει εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για την συμμετοχή μας στους διάφορους διαστημικούς οργανισμούς (ESA, EUMETSAT, HELIOS-II). Κι όμως, παρ’ όλες τις τεράστιες επενδύσεις της χώρας στο Διάστημα δεν υπήρξε ποτέ εθνικός συντονισμός ούτε οριζόντια διαστημική πολιτική που να μεγιστοποιεί την ανταπόδοση από τη συμμετοχή μας στα προγράμματα των διαστημικών αυτών οργανισμών. Γι’ αυτό η σημερινή κατάσταση στη χώρα κάνει ακόμη πιο επιτακτική την ίδρυση του νέου οργανισμού καθ’ όσον έτσι θα υπάρξει πολύ καλύτερος συντονισμός των φορέων που εμπλέκονται στο Διάστημα ώστε να υπάρξει κι η βέλτιστη οικονομική απόδοση για τη χώρα από αυτές τις δραστηριότητες. Γιατί σε καιρούς οικονομικής δυσπραγίας η ορθολογική χρήση των πόρων δεν είναι απλά επιλογή αλλά επιτακτική ανάγκη. Οι εθνικές προτεραιότητες στο Διάστημα και η διαστημική πολιτική της χώρας πρέπει να καθορίζονται με βάση τις ανάγκες της χώρας, τους στόχους και τις δυνατότητες που έχουμε. Με τις τελευταίες αυτές εξελίξεις, λοιπόν, ο χώρος του Διαστήματος αντιμετωπίζεται επί τέλους από την Πολιτεία ως εξαιρετικά σημαντικός, τόσο από ερευνητικής και τεχνολογικής πλευράς, όσο και από στρατηγικής, παρέχοντας ευκαιρίες και δυνατότητες στο ανθρώπινο δυναμικό μας, στους ελληνικούς δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς και επιχειρήσεις για να αναπτύξουν, σε ανταγωνιστικό επίπεδο, διαστημικές δραστηριότητες (προϊόντα, υπηρεσίες και εφαρμογές) τόσο για την Ελλάδα όσο και διεθνώς. Πέρα από τα ανωτέρω, όμως, η επένδυση της χώρας μας στο Διάστημα αποτελεί και στρατηγική επιλογή για την ασφάλεια και την άμυνα της χώρας στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται διεθνώς, γεγονός που ουσιαστικά αποτελεί και επιλογή Εθνικής αυτονομίας και ανεξαρτησίας.
Πως όμως θα εξηγούσατε σε έναν γέροντα που κάθεται στο καφενείο ενός κοζανίτικου χωριού το τι έχουμε να κερδίσουμε από αυτό;
Κατά την γνώμη μου είναι αρκετό να του εξηγήσουμε τα οφέλη που θα έχει η χώρα από την ύπαρξη του ΕΛΔΟ. Στα τέλη Ιανουαρίου, για παράδειγμα, στο «οικόπεδο» που έχει η χώρα μας στο Διάστημα θα τοποθετηθεί ο δορυφόρος Hellas Sat 4 που έχει το μέγεθος ενός λεωφορείου. Μετά την εκτόξευσή του, μαζί με τον Hellas Sat 3 που τοποθετήθηκε στο Διάστημα τον Ιούνιο του 2017, θα είναι οι δύο μεγαλύτεροι ευρωπαϊκοί δορυφόροι σε τροχιά και θα ελέγχεται κι αυτός από Έλληνες μηχανικούς στο Κορωπί. Κι όμως, απασχολημένοι από την καθημερινότητά μας, πολλές φορές δεν είμαστε σε θέση ν’ αναγνωρίσουμε τα όρια των σύγχρονων αυτών εξερευνήσεων του ανθρώπου και των δυνατοτήτων που μάς έχουν δοθεί από την παρουσία των μηχανών μας στο Διάστημα. Γιατί στο επίπεδο των εφαρμογών είναι γεγονός ότι αγορές και υπηρεσίες που παραδοσιακά εξυπηρετούντο από επίγεια μέσα ήδη σήμερα, και πολύ περισσότερο στο μέλλον, θα εξυπηρετούνται σε σημαντικό ποσοστό από το Διάστημα. Τέτοιοι τομείς είναι οι τηλεπικοινωνίες, η τηλεόραση, η δορυφορική πλοήγηση, η μετεωρολογία και το κλίμα, η γεωργία ακριβείας και η παρακολούθηση των οικοσυστημάτων, αλλά και η ασφάλεια και η άμυνα. Επίσης, έχει ιδιαίτερη σημασία η αξιοποίηση των ερευνητικών και επιστημονικών εφαρμογών που προκύπτουν από τις πολιτικές για το Διάστημα (π.χ. εφαρμογές πολιτικής προστασίας: επικινδυνότητα για την εμφάνιση δασικών πυρκαγιών και πλημμυρικών φαινομένων, αυθαίρετη δόμηση κ.λπ.).
-Τελειώνοντας θα σας ζητήσω να μας πείτε μια ευχή για το 2019.
«Νάναι μακρύς ο δρόμος», όπως λεει κι ο Καβάφης! Όλοι μας άλλωστε ευχόμαστε να πάρουμε ένα δρόμο, μια πορεία που οδηγεί στο όποιο όνειρό μας! Ωστόσο, υπάρχουν στιγμές που ο δρόμος αυτός έχει παρεκκλίσεις και εμπόδια, τα οποία ίσως να μην προέρχονται από εμάς τους ίδιους, αλλά από εξωγενείς παράγοντες, όπως το κοινωνικό και προσωπικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζούμε. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν μπορούμε να φθάσoυμε στον στόχο μας! Παρ’ όλα αυτά εκείνο που μετράει περισσότερο είναι η διαδρομή, η πορεία κι ό,τι εκείνη μπορεί να σου προσφέρει. Γιατί, κρίνοντας εξ ιδίων, και από το δικό μου ταξίδι προς την δική μου «Ιθάκη», έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τέτοια παρόμοια ταξίδια αξίζει τον κόπο να τα ζει κάποιος.