Θωρηκτό Αβέρωφ: Το πλοίο που φοβέριζε τους Τούρκους στο Αιγαίο -Σπάνιες φωτό από το πολυτελές εσωτερικό του [εικόνες]

Εκατόν έξι χρόνια συμπληρώθηκαν χθες από την ιστορική Ναυμαχία της Λήμνου, η οποία έμελλε εν πολλοίς να δώσει στο Αιγαίο τη σημερινή μορφή του.

Λιγότερο από έναν μήνα πριν, τον Δεκέμβριο του 1912, είχε προηγηθεί η επίσης νικηφόρα για τα ελληνικά χρώματα Ναυμαχία της Έλλης. Επικεφαλής του ελληνικού στόλου και στις δύο κομβικές θαλάσσιες μάχες ήταν ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης χάριν στη στρατιωτική ιδιοφυΐα του οποίου η Ελλάδα κυριάρχησε στην ευρύτερη περιοχή χωρίς να αφήσει κανένα περιθώριο αμφισβήτησης, έχοντας πια περιορίσει τον οθωμανικό στόλο στα στενά των Δαρδανελίων.

Εκτός όμως από τον Κουντουριώτη, πρωταγωνιστικό ρόλο στις δύο ναυμαχίες έπαιξε και το πλοίο–φόβητρο του Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού, το Θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ», που την εποχή εκείνη ήταν ότι πιο σύγχρονο έπλεε στα νερά της Ανατολικής Μεσογείου (η ταχύτητα του έφτανε μέχρι και τους 23 κόμβους), κερδίζοντας δίκαια το προσωνύμιο «διαβολόπλοιο», από τους Τούρκους και «τυχερός μπαρμπα-Γιώργος» από τους Έλληνες, που λίγα χρόνια αργότερα, στη δύση του Μεγάλου Πολέμου, θα το υποδέχονταν με συγκίνηση στα νερά του Βοσπόρου.

Το iefimerida επισκέφθηκε πρόσφατα το θωρακισμένο καταδρομικό που έμελλε να διπλασιάσει την έκταση του τότε μικρού Βασιλείου της Ελλάδας, περιηγήθηκε στους χώρους του και παρουσιάζει άγνωστες -στο ευρύ κοινό- λεπτομέρειες από το κατάστρωμα αλλά και το εσωτερικό του. Με διάκοσμο αντάξιο της ένδοξης ιστορίας του, τα σαλόνια, τα ναυαρχικά διαμερίσματα καθώς και το καρρέ των αξιωματικών (εκεί που σήμερα συνεδριάζει το Ανώτατο Ναυτικό Συμβούλιο υπό τον εκάστοτε αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού) αναδύουν μέχρι και σήμερα το άρωμα μιας άλλης εποχής και μαρτυρούν τη σημασία της αποστολής του «Αβέρωφ», σαν οι Ιταλοί κατασκευαστές να γνώριζαν εκ των προτέρων ότι επρόκειτο να μεγαλουργήσει στα πεδία των μαχών και φρόντισαν να επιστρατεύσουν όλη τη φινέτσα τους.

Ενδεικτικό της υψηλής αισθητικής του εσωτερικού του πλοίου είναι ότι τα ναυαρχικά διαμερίσματα καθώς και το καρρέ των αξιωματικών είναι επενδυμένο με ξύλο καρυδιάς. Επιπλέον, εξαιρετικά πολυτελές -για τα δεδομένα της εποχής- υπήρξε και το λουτρό στην καμπίνα του ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, με τη μαρμάρινη επένδυση αλλά και την παροχή ζεστού νερού να θεωρούνται πρωτοποριακά.

Δέκα χρόνια μετά τον καταστροφικό Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 το Πολεμικό Ναυτικό διέθετε μια ελάχιστη δύναμη απαρχαιωμένων τορπιλοβόλων και θωρηκτών, κατασκευασμένων τον περασμένο αιώνα. Η επιτακτική ανάγκη για την απόκτηση αξιόμαχου στόλου, το 1908, έφερε στα ελληνικά νερά οκτώ καινούρια αγγλικά και γερμανικά αντιτορπιλικά, ωστόσο η ενίσχυση δεν θεωρήθηκε επαρκής. Για τον λόγο αυτό η κυβέρνηση Μαυρομιχάλη στράφηκε στα ναυπηγεία Ορλάντο, στο Λιβόρνο της Ιταλίας, όπου κατασκευαζόταν ένα θωρακισμένο – καταδρομικό για λογαριασμό του Ιταλικού Ναυτικού.

Η εν τέλει ακύρωση της παραγγελίας από πλευράς των Ιταλών και η άμεση προκαταβολή του 1/3 της αξίας του πλοίου επέτρεψαν την απόκτηση του θωρηκτού από την Ελλάδα. Το ποσόν της προκαταβολής προήλθε από τη διαθήκη του Γεωργίου Αβέρωφ και ανήρχετο σε 8.000.000 εκατομμύρια χρυσές δραχμές, ενώ το υπόλοιπο ποσό των 15.650.000 χρυσών δραχμών καλύφθηκε από το Ταμείο Εθνικού Στόλου (ΤΕΣ), με το συνολικό κόστος του να φτάνει στα 23.650.000 δραχμές.

Το 10.200 τόνων θωρακισμένο εύδρομο (όπως ακριβέστερα περιγράφεται) καθελκύστηκε στις 12 Μαρτίου 1910 και την 1η Σεπτεμβρίου 1911 κατέπλευσε στον φαληρικό όρμο, με χιλιάδες Αθηναίους και Πειραιώτες να σπεύδουν να θαυμάσουν από κοντά το νέο υπερόπλο.

«Με τη δύναμιν του Θεού και τας ευχάς του Βασιλέως κει εν ονόματι του δικαίου, πλέω μεθ’ ορμής ακαθέκτου με την πεποίθησιν της νίκης εναντίον του εχθρού του Γένους», ανέφερε το ιστορικό ναυτικό σήμα που έστειλε προς τα πλοία του στόλου από τη γέφυρα του «Αβέρωφ» ο ναύαρχος Κουντουριώτης τον Δεκέμβριο του 1912 που έμελλε να αποδειχθεί προφητικό και σήμερα βρίσκεται σκαλισμένο στο κατάστρωμα του πλωτού μνημείου.

Λίγους μήνες αργότερα, στην κορύφωση των Βαλκανικών Πολέμων, το «πλοίο της νίκης», με την καθοδήγηση του αρχηγού του στόλου, προσαρτούσε στην Ελλάδα σχεδόν όλα τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου από τη Σάμο μέχρι τη Θάσο, την Ίμβρο και την Τένεδο.

Στους χώρους ενδιαίτησης ναυτών, χιλιάδες ανώνυμοι ήρωες (μπορούσε να μεταφέρει μέχρι και 1.200 άνδρες) πέρασαν μέρες και νύχτες αναμένοντας εντολές από τα ναυαρχικά διαμερίσματα, όπου ο αρχηγός του στόλου συνεδρίαζε με τους κυβερνήτες. Την ίδια στιγμή, στα «υπόγεια» του «Αβέρωφ», οι μηχανικοί ίδρωναν προκειμένου να διατηρήσουν τον φόβο και τρόμο του Αιγαίου αξιόπλοο.

Ο Οκτώβριος του 1918 βρίσκει την Ελλάδα στην πλευρά των νικητών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και το «Αβέρωφ» να καταπλέει στην Κωνσταντινούπολη, όπου υψώνει την ελληνική σημαία και γίνεται δεκτό με ενθουσιασμό από την πολυπληθή ρωμαίικη κοινότητα. Όμως ο «τυχερός μπάρμπα-Γιώργος» έχει ακόμα να δώσει.

Τη Μεγάλη Πέμπτη του 1941 -και ενώ τα ναζιστικά στρατεύματα απείχαν λίγα 24ωρα από την Αθήνα- αποπλέει με μισό πλήρωμα και χωρίς κυβερνήτη για την Αλεξάνδρεια, προκειμένου να συνεχίσει τον αγώνα κατά του Άξονα. Το γερασμένο σκαρί του έφτασε μέχρι τη Βομβάη και το Άντεν, όπου συμμετείχε επιτυχώς σε συμμαχικές νηοπομπές. Στις 17 Οκτωβρίου του 1941 επέστρεψε πανηγυρικά στο Φάληρο μεταφέροντας την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση. Κατά τη διετία 1947-1949 έγινε Αρχηγείο Στόλου στο Κερατσίνι, όμως το 1952, μετά από 40 χρόνια προσφοράς, διατάχθηκε ο παροπλισμός του.

Από το 1957 μέχρι το 1983, το «Αβέρωφ» βρέθηκε πρυμνοδετημένο στον Πόρο, ωστόσο την επόμενη χρονιά το Πολεμικό Ναυτικό αποφάσισε την αποκατάσταση του και αφού ρυμουλκήθηκε από τον Πόρο στο Φάληρο, ξεκίνησαν οι εργασίες σταθεροποίησης – αποκατάστασης του. Αξίζει να σημειωθεί ότι μεγάλο μέρος των δαπανών προήλθε από δωρεές, με τις σημαντικότερες εξ αυτών να προέρχονται από την Κυπριακή Δημοκρατία, την οικογένεια Λάτση και το Ίδρυμα Ωνάση. Σήμερα, το πλωτό μουσείο «Αβέρωφ» αποτελεί ένα από τα δημοφιλέστερα μνημεία της Αττικής καθώς σε ετήσια βάση το επισκέπτονται περισσότεροι από 60.000 Έλληνες και ξένοι.

Περισσότερες πληροφορίες για το Πλωτό Ναυτικό Μουσείο Θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ» και τις ώρες λειτουργίας του: www.averof.mil.gr