Ήταν νωρίς το απόγευμα και η παιδική χαρά στο προαύλιο της παιδιατρικής κλινικής Αγλαΐα Κυριακού, δίπλα από το εκκλησάκι, ήταν γεμάτο παιδιά ηλικίας από 5-15 ετών.
Τα μεγαλύτερα κάπνιζαν. Εύκολα καταλάβαινε κανείς ότι γνωρίζονταν μεταξύ τους και ελάχιστα ήταν από επισκέψεις στα εξωτερικά ιατρεία που είχαν για να παίξουν όσο περίμεναν.
Ένας άστεγος που βρίσκεται καθημερινά σε ένα παγκάκι απέναντι από το νοσοκομείο Αγία Σοφία θα επιβεβαιώσει ότι πρόκειται για μερικά από τα παιδιά εκείνα, που αποκαλούνται στην περιοχή « εισαγγελικά» και φιλοξενούνται σε δυο γειτονικές κλινικές: σαράντα παιδιά στο Αγία Σοφία, πάνω από είκοσι στο Αγλαΐα Κυριακού.
Πρόκειται για υγιή παιδιά, που με εντολή Εισαγγελέα θα έπρεπε να παραμείνουν για 2 ως 3 ημέρες μόνο, για τον απαραίτητο παιδοψυχιατρικό-ιατρικό έλεγχο, αλλά καταλήγουν να μένουν εκεί μήνες, ακόμη και χρόνια ολόκληρα.
Το θέμα δεν είναι καινούριο, αλλά σήμερα, τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διοικητής του νοσοκομείου παίδων Αγία Σοφία κ. Εμμανουήλ Παπασσάβας, έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις, καθώς τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά έχουν εκδηλώσει παραβατική συμπεριφορά, δημιουργώντας προβλήματα στην ομαλή λειτουργία του νοσοκομείου.
Το ΑΠΕ-ΜΠΕ δίνει σήμερα στη δημοσιότητα ένα τηλεοπτικό οδοιπορικό του Γιώργου Κουβαρά στην παιδιατρική κλινική, που καταγράφει την κατάσταση και τις απόψεις όσων βρίσκονται κάθε μέρα αντιμέτωποι με εφιαλτικές καταστάσεις.
Παραμελημένα και κακοποιημένα παιδιά
Ευθύς εξαρχής, ο κ.Παπασσάβας θα διευκρινίσει ότι τα παιδιά που βρίσκονται σήμερα στο Αγία Σοφία είναι παιδιά παραμελημένα, που εγκαταλείπονται, ή κακοποιούνται σωματικά, ψυχικά ή και σεξουαλικά, ζουν καταστάσεις βιαιοπραγίας από γονείς πολλές φορές τοξικομανείς, που ο Εισαγγελέας Ανηλίκων, λαμβάνοντας έκθεση από κοινωνικές υπηρεσίες των Δήμων και Κοινοτήτων, έκρινε ότι πρέπει να απομακρυνθούν από το οικογενειακό τους περιβάλλον.
Παλιότερα, ο αριθμός των παιδιών ήταν πολύ μικρότερος: ήταν μόνο επτά παιδιά. «Η οικονομική κρίση και το μεταναστευτικό πρόβλημα με τις μεγάλες ροές μεταναστών που ήρθαν στη χώρα μας, ανάμεσά τους και παιδιών, έκανε τον αριθμό των παιδιών που φιλοξενούνται στο νοσοκομείο να έχει πολλαπλασιαστεί, τετραπλασιαστεί, πενταπλασιαστεί», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Παπασσάβας.
Ποιο είναι το προφίλ των παιδιών, ποια είναι η διαδικασία για να φτάσουν εδώ; «Τα παιδιά αυτά έρχονται στο νοσοκομείο» - διευκρινίζει ο ίδιος - «για να γίνει ο απαραίτητος ιατρικός έλεγχος και παιδοψυχιατρική εκτίμηση. Κατά μέσον όρο, από την στιγμή που το παιδί δεν έχει κάποιο πρόβλημα, αφού νοσηλευτεί σε 2-3 μέρες έχει τελειώσει. Από εκεί και πέρα ενημερώνεται ξανά η εισαγγελία ανηλίκων ότι δε υπάρχει ιατρικό πρόβλημα, και τότε ο ΕΙσαγγελέας θα αποφασίσει εάν έχουν αρθεί οι συνθήκες για τις οποίες έχει απομακρυνθεί από το οικογενειακό του περιβάλλον, ή (αν πρέπει) να βρεθεί κάποια δομή πρόνοιας έτσι ώστε το παιδί να μεταφερθεί εκεί. Οι δομές πρόνοιας είναι γεμάτες, οπότε μέχρι να βρεθεί κατάλληλη δομή να φιλοξενηθεί το παιδί, τα παιδιά αυτά παραμένουν στο νοσοκομείο». Και εδώ ξεκινούν τα προβλήματα.
Από μήνες μέχρι χρόνια
Ο χρόνος παραμονής των παιδιών αυτών είναι ακριβώς ο βασικός τους «εχθρός». Η υιοθεσία και η αναδοχή στην Ελλάδα είναι πράξεις πολύ δύσκολες, μακροχρόνιες, με μεγάλη γραφειοκρατία και αυστηρούς κανόνες για τα νεογνά ή τα πιο νεαρά στην ηλικία. Όσα βρίσκονται ή πλησιάζουν στην εφηβεία βλέπουν τη ζωή τους να πνίγεται σε αδιέξοδα. Αποτέλεσμα: επιδεικνύουν πολλές φορές αναπόφευκτα παραβατική συμπεριφορά.
Στους ορόφους του νοσοκομείου υπάρχουν βρέφη που έκλεισαν 1-2 χρόνια και το μόνο μέρος που έχουν γνωρίσει είναι το νοσοκομείο. Σε αρκετές περιπτώσεις τα παιδιά φεύγουν για να ξαναγυρίσουν στο ίδιο βλαπτικό περιβάλλον από το οποίο απομακρύνθηκαν - με αποτέλεσμα να επιστρέφουν ξανά στο νοσοκομείο.
Ο κ. Μιχάλος Γιαννάκος, Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας εργαζομένων στα δημόσια νοσοκομεία ( ΠΟΕΔΗΝ), τονίζει ότι το προσωπικό του νοσοκομείου δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει αυτή την κατάσταση.
«Υπάρχουν παιδιά που είναι εκεί μέσα ακόμη και δέκα χρόνια!», λέει χαρακτηριστικά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και προσθέτει: «Αναπτύσσουν εκεί παραβατική συμπεριφορά: γίνονται ομάδες, χτυπάνε τα παιδάκια που νοσηλεύονται και μητέρες, χτυπάνε το προσωπικό... ασφαλώς, δεν πρέπει να είναι εκεί. Δεν φταίνε σε τίποτα τα παιδιά, σαράντα ψυχές είναι εγκαταλελειμμένες από τον θεό κι από τους ανθρώπους. Αυτό πραγματικά πιστεύω ότι είναι κοινωνική βαρβαρότητα. Θα πρέπει να βρεθεί τρόπος τα παιδιά αυτά να απομακρυνθούν άμεσα, γιατί χωρίς να το θέλουν, κάνουν άνω κάτω τη λειτουργία του νοσοκομείου».
Για τον Πρόεδρο της ΠΟΕΔΗΝ, το προσωπικό του νοσοκομείου δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες των παιδιών.
«Το νοσηλευτικό προσωπικό δεν είναι παιδαγωγοί, δεν είναι ψυχολόγοι, δεν είναι κοινωνικοί λειτουργοί, για να προσφέρουν στα παιδιά εκπαίδευση, μάθηση, ψυχαγωγία, κατεύθυνση για την επαγγελματική τους σταδιοδρομία κλπ. Κάνουν ό,τι μπορούν, αλλά η αρμοδιότητα τους δεν το επιτρέπει. Αποτέλεσμα είναι αυτά τα παιδιά να αποκτούν βίαιη συμπεριφορά κάνοντας την κατάσταση δύσκολη».
Τις δυσκολίες αντιμετωπίζει μεταξύ άλλων η κυρία Αναστασία Μανούκα, προϊσταμένη της πρώτης πανεπιστημιακής κλινικής στην Αγία Σοφία, καθώς έρχεται σε καθημερινή επαφή με αυτά τα παιδιά στον 4ο και 5ο όροφο του νοσοκομείου.
«Έχουν κάνει κλίκες»
«Είναι πάρα πολύ δύσκολο και για τα ίδια τα παιδιά, καθώς δεν είναι ο κατάλληλος χώρος εδώ» δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. «Αισθάνονται φυλακισμένα», συνεχίζει, «αλλά για εμάς είναι πολύ δύσκολο. Δεν μπορούμε να τα φυλάξουμε. Δεν είμαστε φύλακες. Είμαστε νοσηλευτές. Ούτε υπάρχει επαρκής αριθμός νοσηλευτών, ώστε να πούμε "ένας νοσηλευτής θα ασχοληθεί με τα παιδιά"».
Η κυρία Μανούκα σημειώνει ότι σε κάθε βάρδια είναι μόνο δύο νοσηλευτές, και όλα γίνονται πιο δύσκολα από τις παραβατικές συνμπεριφορές: «Σπάνε, είναι επικίνδυνα για τον εαυτό τους, για τα άλλα παιδιά για τους εργαζόμενους, Υπάρχει τε΄λευταία περιστατικό που έχουν επιτεθεί στο προσωπικό, και επενέβη η αστυνομία, έχουν γίνει σκηνές που δεν τις έχουμε ξαναζήσει».
Η προϊσταμένη δίνει παραδείγματα για παιδιά που «πετάνε καρέκλες από παράθυρα από τον 5ο όροφο σπάνε τις πόρτες, τις τζαμαρίες , πετάνε τα καρότσια νοσηλείας, ενώ τελευταία έχουν κάνει μεταξύ τους κλίκες και λεηλατούν στο νοσοκομείο».
Μαρτυρίες στο ΑΠΕ-ΜΠΕ μιλούν ακόμη και για σεξουαλικές πράξεις μεταξύ εφήβων που μένουν εκεί, τις οποίες μπορεί να αντιλαμβάνονται οικογένειες των άλλων παιδιών που νοσηλεύονται εκεί και το έχουν καταγγείλει, ενώ μπαίνει σε κίνδυνο ακόμη και η ίδια τους η ζωή, αφού πηγαίνοντας στο προαύλιο να παίξουν στις κούνιες κάποια καταφέρνουν να φύγουν.
Έτσι φαίνεται ότι συμβαίνει για κάποια παιδιά από αυτά που συναντήσαμε και μιλήσαμε μαζί τους, αλλά μας ζήτησαν να μην εμφανιστούν στο βίντεο.
«Βαριόμαστε τις κούνιες, όταν δεν βλέπουν οι φύλακες ή όταν αλλάζουν βάρδια την κοπανάμε», μας λέει ένα απο αυτά, περίπου 15 ετών. Η επαφή τους με την αναζήτηση - έστω με παραβατικότητα - μιας πιο ενδιαφέρουσας ζωής τα φέρνει αντιμέτωπα με τον κίνδυνο και προκαλεί περισσότερη αναστάτωση για το προσωπικό του νοσοκομείου.
Είναι χαρακτηριστική η μαρτυρία στο ΑΠΕ-ΜΠΕ του κ. Δημοσθένη Κωνσταντόπουλου, Προέδρου των εργαζομένων του νοσοκομείου παίδων Αγία Σοφία.
«Αυτά τα παιδιά που μπορούν να φύγουν μπορεί να βρεθούν στην Ομόνοια και να έρθουν μετά από 5-6 ώρες το βράδυ . Και εκεί αρχίζει το πρόβλημα το δικό μας, να ψάχνουμε να βρούμε που είναι το παιδί, να μην μπορούμε να το ανιχνεύσουμε να στέλνουμε χαρτιά στην αστυνομία ότι το παιδί εξήλθε οικιοθελώς και εκεί αρχίζει ένα τεράστιο πρόβλημα,. Και όταν έρχεται το παιδί μετά από 6 ώρες το καλωσορίζουμε βέβαια αλλά η αναστάτωση που προηγείται είναι τεράστια».
Ψυχικές διαταραχές από το παρελθόν και τις καταστάσεις που έχουν ζήσει φαίνονται με γυμνό μάτι στα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα που συναντήσαμε στην παιδιατρική κλινική. Πολλά από αυτά δεν μπορούν καν να μιλήσουν. Υπάρχει πρόβλημα συνεννόησης μαζί τους, καθώς το προσωπικό και οι γιατροί δεν μπορούν σε πολλές περιπτώσεις να επικοινωνούν παρά μόνο με διερμηνείς, που δεν είναι πάντα διαθέσιμοι.
Στο Παίδων λειτουργεί σχολείο, αλλά για τα «εισαγγελικά παιδιά» δεν είναι διόλου εύκολη η συμμετοχή.
«Θα σας δώσω ένα παράδειγμα», λέει ο κ. Γιαννάκος. «Επισκέφθηκα έναν δάσκαλο στο Παίδων. Μας είπε χαρακτηριστικά ότι είπε σε ένα παιδί ότι πρέπει να κάνουν μάθημα, τον πλησίασε, του έριξε τρεις μπουνιές κι έφυγε. Του είπε εγώ δεν έχω ανάγκη από σχολείο. Δεν το θέλει το παιδί, αλλά αν είναι σε ένα περιβάλλον που είναι κλειστό όλη μέρα χωρίς να έχει ενδιαφέρον για τη ζωή, εγκαταλελειμμένη ψυχή δηλαδή, έτσι θα αντιδράσει».
Λύση από τρία υπουργεία
Την ημέρα που πήγαμε στο νοσοκομείο, πραγματοποιούσε εκεί επίσκεψη ο υπουργός Υγείας, ο οποίος συναντήθηκε με το διοικητικό προσωπικό και συζήτησε το πρόβλημα. Όλοι συγκλίνουν στο ότι λύση μπορεί να δοθεί μόνο με την συνεργασία τριών υπουργείων: των υπουργείων Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Υγείας και Δικαιοσύνης.
«Έγινε ευρεία σύσκεψη με στελέχη του νοσοκομείου, ώστε ο υπουργός να έχει πλήρη ενημέρωση από το νοσηλευτικό και από το ιατρικό προσωπικό, από τις κοινωνικές υπηρεσίες και των δύο νοσοκομείων, της Αγίας Σοφίας και το Αγλαΐα Κυριακού. Αυτό που είπε ο υπουργός είναι ότι θα κοιτάξει το θέμα και ήδη έχει προγραμματίσει διυπουργική συνάντηση, με το υπουργείο Εργασίας και Δικαιοσύνης, ώστε να δουν πώς μπορεί να λυθεί το πρόβλημα . Είτε δημιουργώντας ενδιάμεσες δομές για φιλοξενία των παιδιών που φεύγουν από το νοσοκομείο μέχρι να βρεθεί θέση στην κατάλληλη κοινωνική δομή. (Ή) Μέχρι κάποια προνοιακά ιδρύματα να ελευθερώσουν θέσεις», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Εμ. Παπασσάβας.
Ο διοικητής του νοσοκομείου επισήμανε ακόμη ότι έκανε πρόσφατα μια επίσκεψη η προϊσταμένη της Εισαγγελίας ανηλίκων, η οποία μίλησε με τα παιδιά και ενημερώθηκε από την Διοίκηση ώστε να δρομολογηθούν ρεαλιστικές λύσεις.
Μέσα στο χάος και στην αναταραχή του νοσοκομείου κάποιοι εθελοντικά προσφέρουν έργο: ΜΚΟ και η αρχιεπισκοπή προσπαθούν να φροντίσουν όσο μπορούν και προσπαθούν να χαρίσουν χαμόγελα σε όλα τα παιδιά, χωρίς να βάζουν ταμπέλες ή επίθετα. Προσφέρουν σε παιδικές ψυχές που το έχουν ανάγκη και αυτό μετράει.