10.052 μέρες έμεινε σε ένα κελί ο Νέλσον Μαντέλα ως πολιτικός κρατούμενος και όλες αυτές τις μέρες έγραψε και έστειλε εκατοντάδες επιστολές.
Στην οικογένεια του, στους συντρόφους του του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου, στις διοικήσεις των φυλακών και στις αρχές της Δημοκρατίας της Νοτίου Αφρικής. Τώρα με αφορμή τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του, οι επιστολές του εκδόθηκαν σε ένα τόμο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.
Στις φυλακές υψίστης ασφαλείας της νήσου Ρόμπεν, όπου κρατούνταν όσοι αντιστέκονταν στο καθεστώς της Νότιας Αφρικής, οι πόρτες των ατομικών κελιών έκλειναν στις 3.30 το απόγευμα και άνοιγαν στις 5.30 το πρωί.
Όλες αυτές τις ώρες, περίπου τη μισή μέρα, ο κάθε κατάδικος ήταν απομονωμένος στο κελί του. Τα Σαββατοκύριακα παρέμεναν κλειδωμένοι για εικοσιτρείς ώρες.
Όταν ρώτησαν τον Νέλσον Μαντέλα τι έκανε όλον αυτόν τον νεκρό χρόνο, απάντησε: «Διάβαζα και έγραφα γράμματα».
Σε αυτόν τον τόμο με τίτλο «Γράμματα από την φυλακή» (εκδόσεις Κλειδάριθμος, μετάφραση Γιώργος Μαραγκός) συγκεντρώνονται διακόσιες πενήντα πέντε από τις εκατοντάδες επιστολές που έστειλε ο Μαντέλα από την απομόνωση, τα εικοσιεπτά χρόνια που βρισκόταν στη φυλακή.
Ο Μαντέλα, ο ακτιβιστής που το όνομά του έγινε συνώνυμο του αγώνα των μαύρων της Νοτίου Αφρικής ενάντια στις φυλετικές διακρίσεις συνελήφθη το 1962 και καταδικάστηκε δύο χρόνια αργότερα σε ισόβια δεσμά από το ρατσιστικό καθεστώς του Άπαρτχαιντ.
Η ποινή εκείνη την εποχή δεν ήταν ασυνήθιστη. Σε μία περίοδο που επικρατούσε ο Ψυχρός Πόλεμος, το Αφρικάνικο Εθνικό Κογκρέσο δεν ήταν απλά μία οργάνωση για τα δικαιώματα των Μαύρων αλλά το πολιτικό πρόγραμμα του ήταν σαφέστατα σοσιαλιστικής κατεύθυνσης. Και φυσικά είχε κηρυχθεί παράνομο στη χώρα. Ενώ ο Μαντέλα σε αντίθεση με την κυρίαρχη, πιά, άποψη δεν ήταν ο Γκάντι. Μπορεί ως ένα από τα ηγετικά στελέχη του Κογκρέσου να μην ήταν ένθερμος θιασώτης της βίας αλλά ήταν αρκετά ρεαλιστής για να ξέρει ότι συχνά ήταν απαραίτητη για το σκοπό τους.
Άλλωστε γι΄αυτό και καταδικάστηκε σε ισόβια μαζί με τους συντρόφους του.
Η κυβέρνηση πίστευε ότι οι απεργίες και οι δολιοφθορές δεν ήταν παρά μέρος του ευρύτερου σχεδίου τους για μία βίαιη επανάσταση που θα ανέτρεπε το καθεστώς.
Από τη στιγμή που η πόρτα του κελιού έκλεισε πίσω του ο Νέλσον Μαντέλα άρχισε να στέλνει επιστολές. Οι πρώτες είναι οι κλασικές ενός πολιτικού κρατούμενου με νομικές γνώσεις- ο Μαντέλα είχε σπουδάσει νομικά- που προσπαθεί απευθυνόμενος σε δίάφορους φορείς από την διεύθυνση των φυλακών μέχρι το Υπουργείο Δικαιοσύνης για να καλυτερέυσει τις συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων και να προστατεύσει την οικογένεια του.
Πραγματικά στη νήσο Ρόμπεν η ζωή ήταν απάνθρωπη, οι κρατούμενοι ήταν υποχρεωμένοι σε καταναγκαστική εργασία –έσπαγαν πέτρες στην αυλή, το φαγητό ήταν άθλιο, οι δεσμοφύλακες σαδιστές και η διέυθυνση ανελέητη. Φυσικά ένιωθαν πολύ πιο τυχεροί από αγωνιστές σαν τον Στίβεν Μπίκο που πέθανε από βασανιστήρια στο αστυνομικό τμήμα, μετά τη σύλληψη του στη Πραιτόρια.
Αρκετές άλλες επιστολές αφορούν τα μέλη του Κογκρέσου.
Μπορεί ο Μαντέλα να ήταν ανενεργός αυτό όμως δεν τον εμπόδιζε να συμμετέχει στις πολιτικές ζυμώσεις της οργάνωσης. Σε αυτές τις επιστολές διαφαίνεται και η ωρίμανση της σκέψης του καθώς η ιδέα μίας βίαιης σύγκρουσης εγκαταλείπεται και αντικαθίσταται από τη στρατηγική της πολιτικής πίεσης και της διεθνοποίησης του ζητήματος της καταπίεσης των μαύρων στη Νότια Αφρική.
Τέλος στις επιστολές του προς την οικογένεια του, τη σύζυγο του Γουίνι και τα παιδιά του προβάλλει ένας άλλος Μαντέλα. Ειδικά στη Γουίνι οι επιστολές δείχνουν έναν ερωτευμένο Μαντέλα που πασχίζει να μην δείξει την τρυφερότητα που νιώθει για τον έρωτα της ζωής του, για να μην ξεγυμνωθεί στα μάτια των λογοκριτών. Και από την άλλη φανερωμένη την συντριβή του για τους θανάτους αγαπημένων του προσώπων.
Η κυβέρνηση δεν του έδωσε την άδεια να παραστεί ούτε στην κηδεία της μητέρας του, ούτε του γιου του που σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα.
Την περασμένη Κυριακή η Δημοκρατία της Νότιας Αφρικής γιόρτασε τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του Νέλσον Μαντέλα με μία μεγάλη συναυλία όπου πρωταγωνίστησαν αστέρες της ποπ σκηνής.
Η Μπιγιονσέ, ο Τζέι Ζι, ο Κρις Μάρτιν των Coldplay απέτισαν φόρο τιμής στον μεγάλο αγωνιστή για τα ανθρώπινα δικαιώματα που έγινε ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της χώρας το 1994. Άλλα τα «Γράμματα από τη φυλακή», αποτίουν φόρο τιμής σε αυτόν τον ξεχωριστό άνθρωπο με διαφορετικό τρόπο.
Είναι μία σειρά από ντοκουμέντα που αποδεικνύουν το ηθικό σθένος ενός ανθρώπου που δε λύγισε παρά την απομόνωση, τον εξευτελισμό, την λογοκρισία που του επέβαλλαν.
Ο Μαντέλα έγραψε κι άλλα βιβλία όπως την αυτοβιογραφία του «Ο μακρύς δρόμος προς την ελευθερία» (είχε κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Τερζόπουλος) ή το «Συζητήσεις με τον εαυτό μου» (εκδόσεις Πατάκης) αυτά όμως τα γραπτά είχαν περάσει από την κατάλληλη επιμέλεια, ώστε να μην προκαλέσουν αντιδράσεις σε μία χώρα που οι φυλετικές εντάσεις δεν υποχώρησαν ποτέ.
Αντίθετα στα, περισσότερα μέχρι τώρα ανέκδοτα, γράμματα του ο Νέλσον Μαντέλα εμφανίζεται χωρίς φτιασίδια. Ρομαντικός αλλά και ρεαλιστής, διαλλακτικός αλλά και ασυμβίβαστος, μοιάζει συχνά να μελαγχολεί χωρίς ποτέ να απελπίζεται, να αποδέχεται την ήττα.