Νέες συμμαχίες με αυταρχικούς ηγέτες κυρίως στην Ανατολή αναζητεί ο Ταγίπ Ερντογάν καθώς η χώρα του απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από τη Δύση.
Ο Τούρκος αναλυτής, πρώην βουλευτής του κεμαλικού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, με σπουδές στο Χάρβαρντ, Αϊκάν Ερντεμίρ, κάνει λόγο για έναν «άξονα της οργής» που ευελπιστούν να σχηματίσουν οι ηγεσίες στην Άγκυρα, τη Μόσχα, την Τεχεράνη και τη Βενεζουέλα, έναν συνασπισμό κρατών, που ασπάζονται την ίδια κοσμοθεωρία.
Όπως γράφει στο The American Interest, οΤαγίπ Ερντογάν, ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν, αγιατολάχ Αλί Χαμενεϊ και ο αριστερός πρόεδρος της Βενεζουέλας, Νικολάς Μαδούρο, εμφανίζονται ως αυτοί που σηκώνουν την παντιέρα ενάντια στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, τασσόμενοι υπέρ της ανατροπής της καθεστηκυίας τάξης στην παγκόσμια σκηνή και της δημιουργίας ενός νέου, πολυπολικού κόσμου, αποτελούμενου από περιφερειακές δυνάμεις που θα κυβερνούν τις αντίστοιχες σφαίρες επιρροής τους. Ο Τούρκος πρόεδρος διεκδικεί κατά τον Ερντεμίρ για τη χώρα του ηγεμονική θέση στο μπλοκ των σουνιτικών χωρών της Μέσης Ανατολής, ενώ η Τεχεράνη διεκδικεί τα ηνία στο σιϊτικό κόσμο. Όσο για τη Μόσχα, με την πρόσφατη κόντρα με την Ουκρανία, ήλθε να επιβεβαιώσει τις βλέψεις της ως κυρίαρχη δύναμη στην ανατολική Ευρώπη.
Οι μπίζνες του Ερντογάν με Μόσχα και Καράκας
Για τον Τούρκο αναλυτή, η έως τώρα υποθετική συμμαχία τρέφει σαφείς οικονομικές φιλοδοξίες, εξ’ ου και οι μπίζνες του Ερντογάν με τη Βενεζουέλα σε διάφορους τομείς, μεταξύ των οποίων και το εμπόριο χρυσού, καθώς ο Μαδούρο, που αποκαλεί τον Τούρκο πρόεδρο «νέο ηγέτη του πολυπολικού κόσμου», βλέπει στην Τουρκία ένα ασφαλές λιμάνι, ειδικά μετά τις αμερικανικές κυρώσεις στη χώρα του.
Το φλερτ του Ερντογάν με τη Ρωσία, από την άλλη κρατά ήδη καιρό, κυρίως στον τομέα της στρατιωτικής συνεργασίας. Τον ερχόμενο Οκτώβριο η Άγκυρα θα ξεκινήσει την εγκατάσταση υπερσύγχρονων ρωσικών αντιπυραυλικών συστημάτων S-400, συμφωνία που έχει προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων σε Ουάσιγκτον και ΝΑΤΟ, καθώς τα συστήματα αυτά όχι μόνον δεν είναι συμβατά με τις τεχνολογίες της συμμαχίας, αλλά, όπως επισημαίνουν διεθνή ΜΜΕ, ανοίγουν την κερκόπορτα στη ρωσική κατασκοπεία.
Η αναζήτηση νέων συμμαχιών
Αλλά πέρα από την Άγκυρα, που φιλοδοξεί να παραμείνει ισχυρός εταίρος του ΝΑΤΟ παρά την αποξένωση από τη Δύση, οφέλη από τη ρωσο-τουρκική συνεργασία φιλοδοξεί να αποκομίσει και η Μόσχα, αφού κατά τον Ερντεμίρ επιδιώκει να οικοδομήσει στην Τουρκία ένα φιλορωσικό λόμπι για να επεκτείνει τη ρωσική οικονομική διείσδυση και σε άλλους τομείς, πέραν των εξοπλιστικών προγραμμάτων. Ήδη η Τουρκία είναι ένας από τους βασικότερους προορισμούς ρωσικών εξαγωγών στον κόσμο.
Η Τουρκία, ωστόσο, συνεργάζεται και σε ένα άλλο επίπεδο με το Ιράν και τη Βενεζουέλα: στη δημιουργία ενός κρυπτονομίσματος, που θα μειώσει την εξάρτηση από το δολάριο και την ενίσχυση της οικονομικής τους ανεξαρτησίας.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Ερντογάν επιδιώκει μια νέα, χαλαρή συμμαχία. Τον περασμένο Ιούλιο συμμετείχε σε διάσκεψη των χωρών BRICS (Βραζιλίας, Ρωσίας, Ινδίας, Κίνας και Νοτίου Αφρικής) τονίζοντας ότι στο μέλλον θα πρέπει να προστεθεί στο ακρωνύμιο κι ένα Τ (για την Τουρκία). Όπως έγραψε μάλιστα ο σύμβουλός του, Ιμπραχίμ Καραγκιούλ, «έτσι θα γυρίσει ανάποδα ο παγκόσμιος χάρτης κι η Τουρκία θα πρέπει χωρίς δισταγμό να πάρει τη θέση της σ’ αυτή την άνοδο της Ανατολής».
Δεν είναι, όμως, η «άνοδος της Ανατολής» η πραγματική φιλοδοξία του Ερντογάν, αλλά η εδραίωση της Τουρκίας ως ηγετικής περιφερειακής δύναμης στο σουνιτικό κόσμο εις βάρος της Σαουδικής Αραβίας. Η Άγκυρα, ωστόσο, όπως φάνηκε και στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής της G20 στο Μπουένος Άιρες, παραμένει απομονωμένη παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες του Τούρκου προέδρου να εκμεταλλευτεί στη γεωπολιτική σκακιέρα τη δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι από την ομάδα των Σαουδαράβων εκτελεστών στην Κωνσταντινούπολη τον περασμένο Οκτώβριο. Και μολονότι και ο Πούτιν έτεινε το χέρι στον Σαουδάραβα πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, εκείνο που ανατρέπει περισσότερο τα σχέδια του Ερντογάν είναι η αδιαφορία του Ντόναλντ Τραμπ για την υπόθεση. Ο Τούρκος πρόεδρος ήλπιζε με τις αποκαλύψεις του στην υπόθεση Κασόγκι να καταφέρει να μπει σφήνα ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και το Ριάντ και να αποκαταστήσει τις αμερικανο-τουρκικές σχέσεις, αλλά μάταια όπως αποδείχθηκε... Κι έτσι χρειάζεται ένα σχέδιο Β, λόγος για τον οποίο δίνει πλέον βάρος στις νέες του συμμαχίες...